Εδώ και δεκαπέντε χρόνια ζούμε στην Αθήνα. Το 2007 μετακομίσαμε από την Αγγλία με τρία παιδιά κάτω των 5 ετών. Το 2010 γεννήθηκε και το τέταρτο παιδί, η μικρή μας. Όλη την εμπειρία μας ως γονείς την έχουμε ζήσει στην Ελλάδα.
Η εμπειρία που έχουμε ως ξένοι
Υπάρχουν αρκετές κοινές δυσκολίες γι’ αυτούς που έρχονται στην Ελλάδα ως ξένοι. Η γλώσσα σαφώς είναι ένα τεράστιο εμπόδιο και πριν από δεκαπέντε χρόνια δεν υπήρχε το Google Translate. Πολλές φορές παίρναμε από το σχολείο γράμματα ή οδηγίες για κάποια απλή διαδικασία που ήθελαν μετάφραση. Το πρόβλημα της γλώσσας μερικές φορές μας εμποδίζει ακόμα από το να μιλήσουμε άνετα κι ελεύθερα. Το εμπόδιο αυτό μικραίνει και έχουμε μάθει να μη μας νοιάζει πια τόσο το πόσο χάλια ακουγόμαστε. Μέσα από τέτοια μικρά πλήγματα στην περηφάνια μας, μάθαμε να μην εξαρτιόμαστε από τις δυνάμεις μας, αλλά να αφήνουμε τον Θεό να χρησιμοποιήσει και τις αδυναμίες μας.
Το να μάθει κάποιος τα διάφορα συστήματα της Ελλάδας και το πώς λειτουργούν θέλει μια ολόκληρη ζωή, και βιβλίο οδηγιών δεν υπάρχει! Το σύστημα υγείας, το φορολογικό, το σχολικό, η εγγραφή κάποιου με όλα τα σωστά χαρτιά (με σφραγίδες και όλα τα σχετικά!) είναι μια περιπέτεια γραφειοκρατίας, ακόμα μεγαλύτερη για τους ξένους.
Όταν κάποιος μεγαλώνει στη δική του κουλτούρα, μαθαίνει φυσικά κι αβίαστα όλα τα δεδομένα της χώρας. Υπάρχουν τεράστιες διαφορές στην κουλτούρα δύο χωρών που βρίσκονται σε αντίθετα άκρα της Ευρώπης. Τι ώρα κοιμούνται τα παιδάκια το βράδυ; Όταν λέει κάποιος, «ας πάμε στο πάρκο το απόγευμα», τι σημαίνει «απόγευμα»; Τι φοράει το παιδί τον Φλεβάρη, όταν έχει 20 βαθμούς έξω, αλλά είναι ακόμα Φλεβάρης; Τι τρώνε τα παιδιά πριν πάνε σχολείο; Τι παίρνουν μαζί τους να φάνε στο σχολείο κλπ. Θυμόμαστε μια οδηγία από το νήπιο/προνήπιο, όταν άρχισαν τα δύο μεγάλα μας παιδιά στο σχολείο – ζητούσαν να έχουν μαζί τους μια πετσέτα και ξέραμε ότι αυτό είχε κάποια σχέση με το φαγητό τους. Πώς να ξέρουμε ότι εννοούσαν μια πετσέτα φαγητού και όχι πετσέτα για τα χέρια ή πετσέτα κουζίνας; Στο δικό μας λεξικό η λέξη «πετσέτα» είχε πολλούς και διαφορετικούς ορισμούς και στέλναμε τα παιδιά μας στα σχολεία τους με λάθος είδος πετσέτας για έναν ολόκληρο χρόνο! Ντροπή μας! Πόσο ανόητοι θα φανήκαμε στις δασκάλες! Πολλές φορές ό,τι θεωρείται δεδομένο για έναν ντόπιο, χρειάζεται εξήγηση για έναν ξένο.
Η πρώτη μας σχολική γιορτή ήταν εφιάλτης. Διαβάσαμε την πρόσκληση και περιμέναμε ένα απλό πάρτι –με κέρασμα και κουβέντα. Ξέραμε ότι κάποια στιγμή θα συμμετείχε και η κόρη μας σε μια μικρή παρουσίαση, αφού τα παιδιά είχαν κάνει πρόβες, αλλά δεν περιμέναμε μια μεγάλη παρουσίαση με τα παιδιά πάνω στη σκηνή να χορεύουν μπροστά σε πολλούς θεατές. Δεν είχαμε προετοιμάσει το παιδί μας για μια τέτοια εκδήλωση – κι αυτή έκλαιγε κι έκλαιγε κι έκλαιγε (και την τραβήξαμε ένα βίντεο, για να έχουμε μια νοσταλγική ανάμνηση!). Ήμασταν απροετοίμαστοι. Πολλές φορές ακόμα είμαστε απροετοίμαστοι. Μέσα από τέτοιες εμπειρίες μάθαμε να περιμένουμε το απροσδόκητο.
Υπάρχει επίσης η ‘κουλτούρα’ της ευαγγελικής κοινότητας. Για αρκετές γενιές, σχεδόν κάθε παιδί μεγαλώνει στις κατασκηνώσεις – στον Κάλαμο, το Σούνιο ή τη Λεπτοκαρυά – και αυτό δημιουργεί προσδοκίες για το πώς περνάει η χρονιά και, συγκεκριμένα, το καλοκαίρι. Υπάρχει μια γλώσσα και πληροφορίες για όλα αυτά που περνάνε από γενιά σε γενιά και θεωρούνται δεδομένες. Για όσους έρχονται από άλλη χώρα ή από άλλη κουλτούρα φαίνονται σαν ξένη γλώσσα (έτσι είναι με κάθε κουλτούρα). Χρειάζεται χρόνο κάποιος να μάθει, να συνηθίσει και να αρχίσει να αισθάνεται «εντός».
Με τέτοιου είδους προκλήσεις (και άλλες πολλές) μεγαλώνουμε τα παιδιά μας εδώ. Μάλλον κάνουμε πολλά λάθη που δε θα είχαμε κάνει στη δική μας πατρίδα (υποθέτουμε –πώς μπορούμε να είμαστε σίγουροι;) και στην αρχή μάς ήταν πολύ δύσκολο αυτό. Κάποιες απ’ αυτές τις δυσκολίες είναι κοινές σε όλους τους ανθρώπους που μένουν μακριά από την κοινότητά τους, από τους πιο στενούς φίλους τους, το σόι τους, άτομα που θα τους βοηθούσαν στις ανάγκες τους, θα κάθονταν στην κουζίνα τους για ατελείωτες κούπες τσάι (στη δική μας περίπτωση) και κουβέντα και προσευχή από κοντά. Ποιος φροντίζει τα παιδιά τους, αν θέλουν να πάνε για ένα σαββατοκύριακο για ξεκούραση; Ποιος προσέχει τα παιδιά τους, αν χρειάζεται να βγουν μέσα στη μέρα για δουλειά; Στο ελληνικό σύστημα, όπου η οικογένεια είναι αυτή που φροντίζει τέτοιες ανάγκες, πώς ζούνε οι άνθρωποι που δεν έχουν τέτοια υποστήριξη;
Εμείς σιγά-σιγά ζητήσαμε βοήθεια, βρήκαμε φίλους που μπορούσαν να μας εξηγήσουν τα πράγματα, που μπορούσαν να μεταφράσουν και να ερμηνεύσουν τις απορίες μας. Λάβαμε υποστήριξη και αρχίσαμε να προσφέρουμε υποστήριξη σε άλλους. Η Εκκλησία μπορεί να βοηθήσει πολύ με τέτοιες ανάγκες. Μέσα στην κοινότητα των πιστών στέκεται ο ένας δίπλα στον άλλον. Η εκκλησία μπορεί να προσφέρει βοήθεια σε ανθρώπους που δεν έχουν υποστήριξη από αλλού – δείχνοντας με τον τρόπο αυτόν την αγάπη και την καλοσύνη του Θεού.
Πρόσφατα ακούσαμε την εμπειρία του Άκη Πετρετζίκη και μας έκανε εντύπωση πόσο καλά εξέφρασε κάτι από τη δική μας εμπειρία:
Κανείς δεν είχε καταλάβει πόσο δύσκολο είναι να δουλεύεις στο εξωτερικό: δεν είσαι ποτέ ο εαυτός σου, όταν μιλάς σε άλλη γλώσσα, δεν έχεις χιούμορ… Στο εξωτερικό, δεν ήμουν ο Άκης, ήμουν κάποιος άλλος, ήμουν το τριάντα τοις εκατό της προσωπικότητάς μου. Έτσι εκτίμησα περισσότερο και τους ανθρώπους που έρχονται από άλλες χώρες… το να μπεις σε ένα περιβάλλον και να χρειάζεται να μιλήσεις στα ελληνικά, ενώ είσαι από κάπου αλλού, είναι ό,τι πιο δύσκολο υπάρχει
Άκης Πετρετζίκης, συνέντευξη στο κανάλι του efood στο YouTube, 05/01/2022
Η εμπειρία που έχουμε ως ξένοι, η εμπειρία των παιδιών μας ως TCK (third-culture kids – παιδιά μιας τρίτης κουλτούρας – όχι της πατρίδας τους ούτε της χώρας στην οποία ζούνε, αλλά μιας ανάμεικτης κουλτούρας) είναι μοναδική, αλλά είναι και η εμπειρία κάθε ανθρώπου που έχει μείνει στο εξωτερικό. Η εμπειρία αυτή αλλάζει εμάς κι ο Θεός τη χρησιμοποιεί για το δικό μας καλό και για τη δική Του δόξα.
Η συγκεκριμένη εμπειρία και ευκαιρία των ξένων
Δεν μπορούμε να ξέρουμε πώς θα ήταν τα παιδιά μας, αν είχαν μεγαλώσει στην Αγγλία. Σίγουρα δε θα είχαν τις ευκαιρίες να γνωρίσουν τόσους ανθρώπους από τόσες χώρες. Το προτέρημα των TCK είναι ότι καταλαβαίνουν από την εμπειρία τους ότι ο κόσμος είναι μεγάλος. Συνήθως δε νιώθουν περηφάνια για μία συγκεκριμένη κουλτούρα, αλλά εκτιμούν τα πλεονεκτήματα της κάθε κουλτούρας.
Πιστεύουμε ότι η εμπειρία μας εδώ έχει δώσει στα παιδιά μας ένα είδος κατανόησης και συμπόνιας που δε θα είχαν διαφορετικά. Επειδή ξέρουν πώς είναι να νιώθεις «έξω από την παρέα» ή να μην καταλαβαίνεις τι γίνεται, προσεγγίζουν πιο εύκολα ανθρώπους που βιώνουν κάτι τέτοιο και ιδιαίτερα τα παιδιά.
Λένε ότι, αν είναι κάποιος δίγλωσσος, είναι σε γενικές γραμμές πιο δημιουργικός και ευέλικτος. Υπάρχουν πολλά οφέλη στο να είναι κάποιος δίγλωσσος. Η στιγμή που τα παιδιά μας άρχισαν να μας διορθώνουν ήταν γλυκόπικρη! Περισσότερο χαιρόμασταν που μπορούσαν να εκφραστούν καλύτερα από μας στα ελληνικά, αυτό είναι μεγάλο κέρδος. Είναι χαρά μας να βλέπουμε τα παιδιά μας να συμμετέχουν σε διάφορες διακονίες και να δημιουργούν σχέσεις έχοντας άνεση στα ελληνικά. Μπορούν να πιστεύουν στον Θεό του κόσμου όλου, επειδή έχουν δει ένα μέρος από αυτόν τον κόσμο του Θεού! Η προσευχή μας είναι να μάθουν να συμμετέχουν στο μεγάλο σχέδιο του Θεού για την παγκόσμια Εκκλησία Του, όπου κι αν βρεθούν στο μέλλον.
Η κοινή μας εμπειρία
Η αλήθεια, βέβαια, είναι ότι το να μεγαλώσεις τα παιδιά σου στο εξωτερικό, δε διαφέρει και τόσο από το να τα μεγαλώνεις στην πατρίδα σου. Πιστεύουμε ότι ο Θεός είναι ο ίδιος. Είναι μαζί μας παντού και όχι μόνο στη χώρα μας! Πιστεύουμε ότι ο Θεός δε βλέπει σύνορα. Πιστεύουμε επίσης ότι ο Κύριος καταλαβαίνει τι ακριβώς σημαίνει να φεύγεις από την πατρίδα σου. Ο Ιησούς με την ενσάρκωσή Του έκανε το πιο μεγάλο ταξίδι. Στα παιδικά Του χρόνια δεν έμενε πάντα στην πατρίδα Του. Είπε στους μαθητές Του:
Oι αλεπούδες έχουν φωλιές, και τα πουλιά τού ουρανού κατοικίες· όμως, ο Yιός τού ανθρώπου δεν έχει πού να γείρει το κεφάλι του
Λουκ. 9:58
Παράλληλα, η ιστορία του λαού του Θεού είναι γεμάτη ταξίδια, προσφυγιά και αποστάσεις από το πατρικό. Όλα αυτά μας πείθουν ότι ο Κύριος καταλαβαίνει τους γονείς που μεγαλώνουν παιδιά στο εξωτερικό. Είναι σπλαχνικός και πάντα δίπλα μας.
Ως χριστιανοί περιμένουμε μια καλύτερη πατρίδα, την επουράνια –όπως λέει στην προς Εβραίους Επιστολή:
Τώρα όμως λαχταρούν μια καλύτερη πατρίδα, δηλαδή την επουράνια. Γι’ αυτό και δεν ντρέπεται ο Θεός να λέγεται Θεός τους· γιατί τους έχει ετοιμάσει μια μόνιμη πολιτεία,
…δεν έχουμε εδώ μόνιμη πολιτεία, αλλά λαχταρούμε τη μελλοντική
11:16, 13:14
Κατά κάποιο τρόπο, μέσα στην πρόνοια του Θεού, η εμπειρία που αποκτήσαμε εδώ στην Ελλάδα ως ξένοι μας ωθεί να λαχταρούμε αυτήν τη μελλοντική, επουράνια πατρίδα ακόμα περισσότερο από τη δική μας. Η ταυτότητα όλων μας είναι πρώτα απ’ όλα ἐν Χριστῷ, με όλες τις δυσκολίες και τις ευλογίες. Η προτεραιότητά μας, λοιπόν, είναι να διδάξουμε αυτήν τη σπουδαία αλήθεια στα παιδιά μας.
