Οι σύγχρονες αμφισβητήσεις και επιθέσεις που δέχεται ο θεσμός του γάμου επιβάλλουν την επανεξέταση του θεολογικού του σκοπού. Όμως δεν είναι μόνο λόγοι απολογητικοί που μας οδηγούν στη διερεύνηση, από πλευράς θεολογικής, του σκοπού του γάμου. Η ανάγκη είναι και προσωπική – για όσους είμαστε παντρεμένοι – αφού χρειαζόμαστε τη βιβλική αποκάλυψη για να γίνει, πρώτον, ο προβολέας που θα μας βοηθήσει να εξετάσουμε πόσο ο γάμος του καθένα μας ευθυγραμμίζεται με τους θείους σκοπούς και, δεύτερον, ο φάρος που θα μας καθοδηγεί προς τους θείους στόχους, προς τους οποίους ο γάμος μας πρέπει να κατευθύνεται.
Ο σκοπός του γάμου φανερώνεται ως μέρος του σκοπού της δημιουργίας του ανθρώπου στη βιβλική αφήγηση στα δύο πρώτα κεφάλαια της Γένεσης. Κατά την αφήγηση αυτή ο Θεός, που έχει αγαθούς σκοπούς για τον άνθρωπο, θέσπισε τον γάμο και έδωσε στον πρωτόπλαστο Aδάμ την Eύα έναν σύντροφο πλασμένο με τα ίδια χαρακτηριστικά, για να μπορεί να σχετιστεί μαζί του και να σταθεί κοντά του βοηθώντας τον να εκπληρώσει την αποστολή του.
Το συμπέρασμα της μελέτης μας θα είναι ότι: Ο Θεός έχει θεσπίσει τον γάμο στον παρόντα αιώνα ώστε ο άνθρωπος να εκπληρώσει τον ρόλο του, υπηρετώντας τον Θεό με τον πολιτισμό του και επεκτείνοντας τη βασιλεία του Θεού στον κόσμο.
Σήμερα το φύλο μας, άνδρας ή γυναίκα, ο γάμος μας ή η αγαμία, μας ορίζουν κοινωνικά. Στον μέλλοντα όμως αιώνα, της αναστημένης και μεταμορφωμένης μας κατάστασης μέσα στη βασιλεία του Θεού, αυτά δεν θα μας ορίζουν πια, δίδαξε ο Ιησούς (Λουκ. 20:34-36). Τότε, θα οριζόμαστε μόνο από έναν άλλο γάμο: τον γάμο της εκκλησίας με τον Χριστό. Η τελειότητα του εσχατολογικού αυτού γάμου θα μας παρηγορήσει από κάθε κενό του γάμου ή της αγαμίας μας.
1. Ο πρώτος σκοπός του γάμου είναι η επέκταση της βασιλείας του Θεού μέσω της τεκνογονίας (Γεν. 1:27-28).
Για την κατανόηση του σκοπού αυτού θ’ ανατρέξουμε στην εξής περικοπή στο πρώτο κεφάλαιο της Γένεσης, όπου διαβάζουμε:
«Δημιούργησε, λοιπόν, ο Θεός τον άνθρωπο σύμφωνα με τη δική του την εικόνα, “κατ’ εικόνα Θεού” τον δημιούργησε, τους δημιούργησε άντρα και γυναίκα. Tους ευλόγησε και τους είπε: “Να κάνετε πολλά παιδιά, ώστε να πολλαπλασιαστείτε, να γεμίσετε τη γη και να κυριαρχήσετε σ’ αυτήν”» (Γεν. 1:27-28α).
Ο μεγάλος Βασιλιάς του ουρανού και της γης στέφει τον αντιπρόσωπο του, την «εικόνα του», βασιλιά επί της γης.
Όπως οι αρχαίοι αυτοκράτορες της Μέσης Ανατολής θεωρούνταν «εικόνες του Θεού» που φρόντιζαν, ως αντιπρόσωποί τους, το θέλημα των θεών να εκπληρώνεται στη γη, έτσι ο θεόπνευστος συγγραφέας αφηγείται το ότι ο Θεός πλάθει όλους τους ανθρώπους ως «εικόνες» του και αντιπροσώπους του στη γη.
Όπως οι αρχαίοι αυτοκράτορες της Μέσης Ανατολής σηματοδοτούσαν την κυριαρχία τους εγείροντας και στην πιο απομακρυσμένη επαρχία της αχανούς αυτοκρατορίας τους «εικόνες» τους, εμβληματικά ομοιώματα του βασιλιά, έτσι και ο άνθρωπος εντέλλεται κάνοντας πολλά παιδιά να γεμίσει τη γη με τις «εικόνες του Θεού», που σηματοδοτούν την έκταση της επικράτειάς του, και να κυριαρχήσει σε ολόκληρη τη γη για τους σκοπούς του μεγάλου Βασιλιά.
Η πρώτη ιδρυτική εντολή του ανθρώπου, «να κάνετε πολλά παιδιά,… να γεμίσετε την γη», θεσπίζει τον γάμο και δημιουργεί την κοινότητα που συμπεριλαμβάνει φυσικά και τους άγαμους. Ο Θεός έφτιαξε τον άνθρωπο, άντρα και γυναίκα, με το γενετήσιο ένστικτο, για να δημιουργηθούν στον γάμο τους τα παιδιά, αργότερα να γίνουν οι ίδιοι παππούδες, να έχουν συγγενείς, γείτονες, φίλους, και να ανήκουν σε μια κοινότητα ανθρώπων.
Η δεύτερη ιδρυτική εντολή του ανθρώπου, «κυριαρχήσετε στη γη», που συμπεριλαμβάνει όλους, εγγάμους και άγαμους, δημιουργεί τον πολιτισμό. Το ένστικτο αυτό οδηγεί τον άνθρωπο στην επιστήμη -που είναι η μελέτη της φύσης-, στην τεχνολογία -που είναι η χρησιμοποίηση της φύσης- και στην τέχνη και τη φιλοσοφία, που είναι εκφράσεις της «εικόνας του Θεού» που φιλοτεχνεί και στοχάζεται.
Για ποιον λόγο ο Θεός δημιουργεί τον άνθρωπο ως άνδρα και γυναίκα και του δίνει εντολή να παντρεύεται, να αναπαράγεται αλλά και να κυριαρχήσει στη γη;
Στην κεφαλαιώδη αυτή ερώτηση θα απαντήσουμε σε τρία βήματα.
Πρώτον, είναι λογικό να υποθέσουμε ότι όποιος κι αν ήταν ο τελικός σκοπός του Θεού για τη δημιουργία του άνδρα και της γυναίκας -και του γάμου-, τελικά θα επιτευχθεί. Ο Θεός δεν αποτυχαίνει ούτε στριμώχνεται με τις αποτυχίες μας.
Δεύτερον, είναι λοιπόν σωστό να πάμε στο τέλος της ιστορίας και να δούμε πώς τελειώνει το βιβλίο της Αποκάλυψης, για να ανακαλύψουμε τον τελικό σκοπό του Θεού για τον άνθρωπο. Στο τέλος, λοιπόν, ο ουρανός αποβιβάζεται στη γη, η νέα γη γίνεται ναός και κατοικητήριο του Θεού, ανάμεσα στον λυτρωμένο λαό Του, που χαίρει αιώνια τις αστείρευτες ευλογίες της βασιλείας του Θεού!
Τρίτον, η υπόθεσή μας αυτή για τον τελικό σκοπό του Θεού επαληθεύεται από όλη τη Βίβλο και από τη διδασκαλία του Ιησού, π.χ. με το «ελθέτω η Βασιλεία σου, γενηθήτω το θέλημά σου, ως εν ουρανώ και επί της γης». Στην εσχατολογική γη, λοιπόν, θα έλθει η βασιλεία του και το θέλημά του θα γίνεται πλήρως στη γη, όπως γίνεται στον ουρανό!
Άρα, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι η δημιουργία του άνδρα, της γυναίκας, ο γάμος, τα παιδιά, -αλλά και η «κλήση» (κατά τον απόστολο Παύλο στην Α΄ Κορ. 7:8,32,35) της αγαμίας- έχουν σκοπό τη δημιουργία της κοινότητας των «εικόνων Θεού» που αναπτύσσει πολιτισμό που αντανακλά τον ουρανό και επεκτείνει τη βασιλεία του Θεού επί της γης. Τελικά, ο θείος σκοπός του γάμου (όπως και της αγαμίας) και του ανθρώπινου πολιτισμού είναι η γη να αποτελέσει μέρος της βασιλείας του Θεού.
Δυστυχώς όμως η επανάσταση του ανθρώπου και η πτώση του στην αμαρτία οδηγεί την ανθρώπινη κοινωνία και πολιτισμό σε λάθος δρόμο. Δεν παντρευόμαστε και δεν κάνουμε παιδιά για να επεκτείνουμε τη βασιλεία του Θεού, δεν είμαστε κοινωνία δικαιοσύνης και ειρήνης ως «εικόνες Θεού». Δεν κυριαρχούμε τη γη, ως έναν τρόπο λατρείας προς τον Θεό, δεν αναπτύσσουμε έναν πολιτισμό για τη δόξα του Θεού, δεν αναπτύσσουμε επιστήμη και τεχνολογία, τέχνη και φιλοσοφία, ως υπηρεσία στον άνθρωπο και στον Θεό. Γίνανε όλα αυτά ύβρις, έπαρση, επανάσταση ενάντια στον Θεό και έγκλημα εναντίον του ανθρώπου κι εναντίον της γης.
Παρά την επανάσταση εναντίον του Θεού και τις επιπτώσεις της αμαρτίας, ο άνθρωπος ακόμα παραμένει «εικόνα του Θεού», αντιπρόσωπος του Θεού στη γη, δυνητικά, συνεργάτης του. Βλέπετε ο Θεός ποτέ δεν απέσυρε τις δύο ιδρυτικές εντολές του Θεού για τη δημιουργία του ανθρώπινου πολιτισμού.
Σήμερα οι δύο αυτές εντολές πραγματώνονται μέσα στην εκκλησία, όπου η αμαρτία αναχαιτίζεται, πρώτον, με το απολυτρωτικό έργο της ενσάρκωσης, της ζωής, του θανάτου και της ανάστασης του Ιησού και δεύτερον, με την ενεργό και αναπλαστική δράση του Αγίου Πνεύματος. Ο λόγος του Θεού μάς διδάσκει ότι είμαστε ανακαινισμένες «εικόνες του Θεού» και ότι γινόμαστε με τη διακονία της ιεραποστολής «συνεργάτες του Θεού» (A’ Kορ. 3:9) γεννώντας πνευματικούς απογόνους (Ρωμ. 9:8). Τι σημαίνει αυτό για τον χριστιανικό γάμο;
Μέσα στην εκκλησία και με τον χριστιανικό γάμο, με την τεκνογονία και την ανατροφή των παιδιών, αλλά και με το ιεραποστολικό «μαθητεύσατε πάντα τα έθνη» της πνευματικής αναπαραγωγής (Ματ. 28:19), γεμίζουμε τη γη με ανακαινισμένες «εικόνες του Θεού». Με την πνευματική γέννηση δια του Αγίου Πνεύματος (Ιωαν. 3:3) ως χριστιανική οικογένεια και χριστιανική κοινότητα –που όπως είπαμε συμπεριλαμβάνει τους αγάμους- αντικατοπτρίζουμε τον ουρανό και επεκτείνουμε τη βασιλεία του Θεού μέσα στον ανθρώπινο πολιτισμό. Η βασιλεία του Θεού θριαμβεύει τόσο με τις καθημερινές ασχολίες μας ως πιστών (έγγαμος βίος, αγαμία, οικογένεια, εργασία, ξεκούραση κλπ), όσο και με τη χριστιανική μας μαρτυρία και ευαγγελιστική μας δράση.
Άρα, τελικά, ο πρώτος σκοπός του γάμου είναι η επέκταση της βασιλείας του Θεού μέσω της τεκνογονίας. Τα παιδιά είναι όμως μόνο μέρος του πλούτου που ο Θεός έχει φυλαγμένο για τον άνθρωπο μέσα στον γάμο. Ακόμη και χωρίς την ύπαρξη παιδιών, ο γάμος είναι μεγάλη ευλογία για τον άνθρωπο, αφού τον ενισχύει στην αποστολή του στον κόσμο. Υπάρχει λοιπόν και ένας δεύτερος σκοπός.
2. O δεύτερος σκοπός του γάμου είναι η συντροφικότητα και η αλληλοβοήθεια στην αποστολή μας! (Γεν. 2:18-20)
Για την κατανόηση του δεύτερου αυτού σκοπού του γάμου θα ερευνήσουμε την αφήγηση της δημιουργίας της Εύας, όπου διαβάζουμε:
«Ο Κύριος ο Θεός είπε:”Δεν είναι καλό να είναι ο άνθρωπος μόνος. Θα του φτιάξω έναν σύντροφο όμοιον μ’ αυτόν”. Ο Κύριος έπλασε από το έδαφος όλα τα ζώα του αγρού και τα πτηνά του ουρανού και τα έφερε μπροστά στον άνθρωπο, για να δει πώς θα τα ονομάσει. Και ό,τι όνομα έδινε ο άνθρωπος σε κάθε ζωντανή ύπαρξη, αυτό ήταν και το όνομά της. Έδωσε ονόματα σε όλα τα ζώα, στα πτηνά του ουρανού και στα άγρια θηρία. Για τον άνθρωπο όμως δεν βρέθηκε σύντροφος όμοιός του.» (Γεν. 2:18-20).
Μέχρι το σημείο αυτό της αφήγησης ό,τι έκανε ο Θεός ήταν «πολύ καλό». Φτιάχνει όμως ο Θεός τον Αδάμ και λέει ξαφνικά κάτι το πρωτάκουστο: «δεν είναι καλό»! Ήταν το μόνο πράγμα που δεν ήταν καλό, σύμφωνα με την αξιολόγηση του Θεού, δηλαδή ο Αδάμ δεν ήταν επαρκής για τον σκοπό του Θεού γι’ αυτόν. Μόνος του ο Αδάμ, λοιπόν, δεν μπορούσε να είναι όλα όσα ήθελε ο Θεός γι’ αυτόν, ως «εικόνα Του» επί της γης, ούτε ο Θεός μπορούσε να πετύχει όλα όσα ήθελε μέσω αυτού, ως βασιλιά του, πάνω στη γη.
Μοναδική εξαίρεση στη δήλωση αυτή αποτελεί ο Ιησούς. Αν και άγαμος ο Δεύτερος Αδάμ, ήταν μόνος του απόλυτα επαρκής για τον σκοπό του Θεού γι’ αυτόν, που ήταν να πετύχει σε όσα απέτυχε ο Πρώτος Αδάμ. Μόνος του πέτυχε όλα όσα ήθελε ο Θεός γι’ αυτόν, ως απόλυτη «εικόνα του» επί της γης, και ο Θεός πέτυχε όλα όσα ήθελε να πετύχει μέσω του ανθρώπου, ως βασιλιά του, πάνω στη γη. Δηλαδή, με την «άνωθεν» τεκνογονία του η γη θα γεμίσει εσχατολογικά με εικόνες του Χριστού και με την πνευματική κυριαρχία του η βασιλεία του Θεού θα καταλάβει τη γη! Αυτά είναι τα καλά νέα της βασιλείας του Θεού!
Ας επιστρέψουμε όμως στον Πρώτο Αδάμ. Το ότι ο Θεός ενισχύει τον Αδάμ, τον άνθρωπο, με τη συντροφικότητα και την αλληλοβοήθεια του γάμου για την αποστολή του, φαίνεται από το διαθηκικό πλαίσιο του γάμου. Εδώ δεν αναφερόμαστε στο ότι ο γάμος είναι σύναψη διαθήκης δύο ανθρώπων μπροστά στον Θεό. Ο ίδιος ο θεσμός του γάμου θεσπίστηκε σε ένα πλαίσιο διαθήκης.
- Όλες οι θείες διαθήκες στη Βίβλο ξεκινούν με τη θαυμαστή καλοσύνη και γενναιοδωρία της χάρης του Θεού. Εδώ ο Θεός πλάθει τον Αδάμ και τον τοποθετεί σε ένα ιδανικό περιβάλλον με πλούσια δώρα (Γεν. 2:7-8) και αναγνωρίζει την ανάγκη του Αδάμ, πριν ο Αδάμ δείξει πιστότητα («Δεν είναι καλό να είναι ο άνθρωπος μόνος», Γεν. 2:18α).
- Όλες οι θείες διαθήκες στη Βίβλο περιέχουν την ευθύνη της ανταπόκρισης του ανθρώπου με πίστη και πιστότητα. Ο Αδάμ έπρεπε να δείξει υπακοή πίστης και πιστότητα στο έργο του (Γεν. 2:15-17). Καθώς ο Αδάμ αρχίζει να εκπληρώνει τον ρόλο του ως αντιπρόσωπος του Θεού, καταλαβαίνει και ο ίδιος πως είναι μόνος και λίγος για το μεγάλο έργο που του έχει αναθέσει ο Θεός.
- Όλες οι θείες διαθήκες στη Βίβλο περιέχουν υποσχέσεις ευλογιών και απειλές κατάρας, αν ο λαός ανταποκρινόταν με πίστη και πιστότητα ή έδειχνε απιστία. Αφού λοιπόν ο Αδάμ άρχισε να εκπληρώνει την ευθύνη του με πιστότητα, παρ’ όλη την αδυναμία του, ονομάζοντας τα ζώα, ο Θεός τον ευλογεί με το δώρο της κατάλληλης, γι’ αυτόν και την αποστολή του, βοήθειας (Γεν. 2:21-22).
O Θεός έφτιαξε λοιπόν τη γυναίκα υπηρέτρια του άντρα, όταν αποφάσισε «Θα του φτιάξω έναν σύντροφο όμοιον μ’ αυτόν»; (Γεν. 2:18β). Η λέξη «βοηθός», «ezer» στα εβραϊκά, σημαίνει: αυτός που δίνει αυτό που λείπει στον άλλο, αυτός που μπορεί να βοηθήσει τον άλλο να κάνει αυτό που μόνος του δεν μπορεί. Δηλαδή, η λέξη δεν αναφέρεται σ’ ένα υποδεέστερο πλάσμα. Εξάλλου και στην αρχαία ελληνική μετάφραση των Ο΄, αυτή η εβραϊκή λέξη που εδώ μεταφράζεται «βοηθός», μεταφράζεται σε άλλα σημεία ως «γιατρός». Επιπλέον, η λέξη αυτή δεν μπορεί να περιγράφει κάποιον κατώτερο, γιατί αναφέρεται πάνω από είκοσι φορές για τον ίδιο τον Θεό, που στέκεται βοηθός του ανθρώπου, π.χ. στις εξής περικοπές:
– «Ο Θεός του πατέρα μου στάθηκε βοηθός μου και με έσωσε από το μαχαίρι του Φαραώ» (Έξ. 18:4).
– «Kύριε, είσαι βοηθός εναντίον των εχθρών» (Δευτ. 33:7).
– «H ψυχή μας προσμένει τον Kύριο, αυτός είναι βοηθός μας και ασπίδα μας» (Ψαλ. 33:20)
– «Μακάριος εκείνος του οποίου βοηθός είναι ο Θεός» (Ψαλ. 146:5 και Α΄ Σαμ. 7:12).
Άρα, τελικά, η λέξη «βοηθός» λέει περισσότερα για την ανάγκη του Aδάμ, παρά για την κατωτερότητα της Eύας. Με την έννοια αυτή, όχι μόνο η γυναίκα είναι βοηθός του άνδρα, αλλά πρέπει και ο άνδρας να είναι βοηθός της γυναίκας. Ο άνθρωπος, λοιπόν, άνδρας ή γυναίκα, έχει έτσι δημιουργηθεί που συμπληρώνεται με τη βοήθεια ενός συντρόφου (όπως χρειάζεται και ο άγαμος τον φίλο και όλοι τη βοήθεια της κοινότητας).
Ο σκοπός μας στο γάμο –όπως και στις προσωπικές σχέσεις όλων μας- πρέπει να είναι να βοηθούμε ο ένας τον άλλο για να γίνουμε αυτό που ο Θεός θέλει να είμαστε. Ο άνθρωπος μόνος, χωρίς σύντροφο, χωρίς κοινότητα, δεν μπορεί να εκπληρώσει τον προορισμό του, παρά μόνο με την ενίσχυση και την υποστήριξη που δίνει ο γάμος, η οικογένεια, η φιλία, η κοινότητα.
H λέξη «όμοιος» σημαίνει «ίσος, παράλληλος», αλλά ακόμα «συμπληρωματικός» ή, καλύτερα, «ταιριαστός»! Η βιβλική διδασκαλία εδώ συμφωνεί με όσα συναντούμε σε όλη τη Βίβλο, Παλαιά και Καινή Διαθήκη. Έτσι, η όποια διαφορά της γυναίκας με τον άνδρα, δεν είναι οντολογικής τάξης, αλλά λειτουργικής, αφού αφορά στον διαφορετικό της ρόλο μέσα στον γάμο και την οικογένεια. Άρα, η γυναίκα είναι ίση σε αξία, δηλαδή έχει την ανθρώπινη φύση του άνδρα, όμοια σε όλα μαζί του, αλλά φυσικά όχι ταυτόσημη σε λειτουργία, αφού έχει τη γυναικεία εκδοχή της ανθρώπινης φύσης.
H γυναίκα και ο άνδρας, λοιπόν, πλάστηκαν να είναι αυτοί που πρέπει να είναι, για να είμαστε όλοι ευτυχείς, και θα ήμασταν, αν δεν είχε φέρει η αμαρτία κάθε είδους στρέβλωση στη ζωή μας! Μόνο επειδή η γυναίκα είναι τέτοια που είναι -αφήνοντας προς στιγμή τον παράγοντα αμαρτία- μπορεί να καλύψει τις ανάγκες του άνδρα της: ψυχικά, διανοητικά και βιολογικά. Και φυσικά αυτό ισχύει και αντίστροφα, επειδή και ο άνδρας σχεδιάστηκε να είναι αυτός που πρέπει να είναι για να καλύπτει τις ανάγκες της γυναίκας του!
Φυσικά λόγω της αμαρτίας, κανένας σύζυγος δεν είναι όπως θα έπρεπε να είναι. Παρόλα αυτά, οι διαφορές τους κάνουν τους συζύγους να χαίρονται τη συντροφικότητα του γάμου και το γεγονός ότι αλληλοσυμπληρώνονται στον αγώνα τους για τη βασιλεία του Θεού ή απλώς καθώς πορεύονται προς τη βασιλεία του Θεού.
Με τον τρόπο αυτό ο γάμος γίνεται πηγή βαθιάς ικανοποίησης, που δίνει ένα αίσθημα πληρότητας και ολοκλήρωσης. Με τον γάμο ο Θεός λοιπόν εξοπλίζει τον άνθρωπο να εκπληρώσει την αποστολή του, καθώς τον συμπληρώνει με έναν σύντροφο, επίσης «κατ’ εικόνα Θεού». Μέχρι την εσχατολογική απόλυτη εκπλήρωση του ανθρώπου από τον Θεό, ο άνθρωπος βρίσκει λοιπόν μερική ολοκλήρωση στην αποστολή του –έγγαμός ή άγαμος- και μερική ικανοποίηση στον γάμο, για όσους είναι παντρεμένοι.
Συμπεράσματα
Ο γάμος λοιπόν, είναι, πρώτον, μέρος της αποστολής του ανθρώπου, αφού με αυτόν αποκτά παιδιά, για να τα αναθρέψει με νουθεσία Κυρίου, και δημιουργεί την κοινότητα της πίστης που αναπτύσσει πολιτισμό κατά Θεόν.
Ο γάμος, δεύτερον, βοηθά τον άνθρωπο στην εκπλήρωση της αποστολής του, αφού του δίνει βαθιά συναισθηματική και βιολογική ικανοποίηση και ώθηση στην πνευματική του πορεία.
Ο σκοπός του γάμου είναι η τεκνογονία, η συντροφικότητα και η αλληλοβοήθεια στην αποστολή μας για την επέκταση της βασιλείας του Θεού.
- Εν ολίγοις, ο σκοπός της δημιουργίας του ανθρώπου, όπως τον βρίσκουμε, όχι μόνο στην αφήγηση της δημιουργίας, αλλά και στην υπόλοιπη βιβλική αποκάλυψη, μπορεί να συνοψιστεί ως εξής:
α. Να δοξάσει τον Θεό γεμίζοντας τον κόσμο με λατρευτικές «εικόνες του Θεού» μέσω της φυσικής τεκνογονίας (ο σκοπός αυτός πάει πέρα από την Οικογένεια στη δημιουργία της Κοινότητας), αλλά και μέσω της «πνευματικής» τεκνογονίας της ιεραποστολής, του «μαθητεύσατε πάντα τα έθνη» (Ματ. 28:19).
β. Να υπηρετήσει τον Θεό στον κόσμο, ως συνεργός και συνεχιστής της δημιουργίας του, κάνοντας όλη τη γη σαν την Εδέμ (ο σκοπός του Πολιτισμού και της Εκκλησίας) και
γ. Να έχει κοινωνία με τον Θεό και να απολαύσει τον Θεό αιώνια ως υπήκοος της βασιλείας του (ο τελικός σκοπός της Θείας Κοινωνίας).
- Στο εβραϊκό κείμενο της φράσης «Δεν είναι καλό να είναι ο άνθρωπος μόνος» δίνεται τόση έμφαση στο αρνητικό μόριο (το αντίστοιχο με το «δεν» στα ελληνικά), που πρέπει να κατανοηθεί ως «Είναι κακό ο άνθρωπος να είναι μόνος». Για τον λόγο αυτό, και με την κατανόηση του ιερατικού ρόλου του Αδάμ στην Εδέμ (Γεν. 2:15), στην Παλαιά Διαθήκη οι ιερείς σε όλες τις βαθμίδες, ακόμα και οι αρχιερείς, αλλά και οι ξεχωρισμένοι Ναζηραίοι, ήταν παντρεμένοι (Λευτ. 21:13, Αριθ. 6:1-4).
- Η ισότητα των γυναικών με τους άνδρες μπροστά στον Θεό τονίζεται από το ότι αυτές προσεύχονται και ο Θεός τις ακούει (Γεν. 30:1-2, Α΄ Σαμ. 1:9-14, 2:1-10), δέχονται και μεταδίδουν την θεϊκή του αποκάλυψη (Γεν. 25:22-23, Εξ. 15:20, Κρ. 4:4-7, Β΄Βασ. 22:13-20, Ησ. 8:3), διακονούν και λατρεύουν στον ναό (Λευτ. 12:6, Αρ. 6:2) και στην εκκλησία (Πρ. 21:9, Ρωμ. 16:1-3, 7, Φιλιπ. 4:2-3).
- Τέτοια όμως πηγή βαθιάς ικανοποίησης, με το αίσθημα πληρότητας και ολοκλήρωσης, μπορεί να βρει ο άνθρωπος και στην εργασία του και στην εκπλήρωση της αποστολής του π.χ. υπηρετώντας τον Θεό ή τις ανάγκες των άλλων.
Ο άνθρωπος θα βρει πλήρη ικανοποίηση εσχατολογικά μόνο από τον Θεό και με την κοινωνία μαζί του, από την οποία σήμερα έχει μόνο μια πρόγευση με τη διακονία του Αγίου Πνεύματος. Όμως στον κόσμο αυτό βρίσκει αρκετή ικανοποίηση όταν εκπληρώνει την αποστολή του (Οικογένεια – Κοινότητα – Πολιτισμός- Εκκλησία).
