Μία από τις πιο γνωστές προτροπές προς τους Χριστιανούς μάς έρχεται προς το τέλος της επιστολής προς Εβραίους όπου ο συγγραφέας παροτρύνει τους πιστούς να μην εγκαταλείπουν τις θρησκευτικές τους συνάξεις, όπως συνηθίζουν μερικοί. Ποιος είναι ο λόγος; Για να μην χάσουν τις ευκαιρίες πνευματικής αύξησης που τους παρέχει το πλαίσιο μιας εκκλησιαστικής κοινότητας.
Ας μένουμε σταθεροί στην ελπίδα που ομολογούμε, γιατί εκείνος που έδωσε τις υποσχέσεις κρατάει το λόγο του. Ας φροντίζουμε ο ένας τον άλλο παροτρύνοντάς τον στην αγάπη και στα καλά έργα. Ας μην εγκαταλείπουμε τις θρησκευτικές μας συνάξεις, όπως συνηθίζουν μερικοί, αλλά ας ενισχύει ο ένας τον άλλο, τώρα μάλιστα που βλέπετε να πλησιάζει η ημέρα του Κυρίου.
Επιστολή προς Εβραίους 10:23-25
Ο ατομικισμός δεν είναι ένα καινούριο φαινόμενο. Η έλξη του να εγκαταλείπουμε τη ζωή της κοινότητας και να ακολουθούμε τον Χριστό ως άτομα, ξεκομμένα από το σώμα του Χριστού, υπήρχε πάντοτε στην ιστορία της εκκλησίας. Ωστόσο, η σύγχρονη μορφή του ατομικισμού έχει κάποια νέα χαρακτηριστικά που είναι ιδιαίτερα επικίνδυνα για τον άνθρωπο της πίστης σήμερα.
Με την άφιξη των λεγομένων «έξυπνων τηλεφώνων» έχουμε πια πρόσβαση στο διαδίκτυο σε υψηλές ταχύτητες στην τσέπη μας και είμαστε συνδεδεμένοι με το διαδίκτυο εικοσιτέσσερις ώρες το εικοσιτετράωρο. Πλέον ζούμε ένα μεγάλο μέρος της ζωής μας μέσα από μια οθόνη. Ακόμα και να βρισκόμαστε σε ένα δωμάτιο μαζί με άλλα φυσικά πρόσωπα, όταν ανοίγουμε το κινητό μας για να ελέγξουμε κάτι στα κοινωνικά δίκτυα, ή να διαβάσουμε ένα άρθρο, ή (βάζοντας ακουστικά) να παρακολουθήσουμε ένα βίντεο, εκείνη τη στιγμή αποχωρούμε κι από τη φυσική μας κοινότητα. Παρόλο που βρισκόμαστε μαζί με άλλους, ουσιαστικά είμαστε μόνοι μας, το κάθε άτομο χαμένο στον πλαστό κόσμο που διατηρεί στο διαδίκτυο. Oι εταιρείες που φτιάχνουν τα κινητά μας πλέον μάς δίνουν τον τρόπο να παρακολουθούμε την πρόοδο αυτής της εξατομίκευσης προβάλλοντας στην οθόνη μας πόσες ώρες κάθε ημέρα ξοδεύουμε μαζί της.
Θα ήταν λάθος βέβαια να σκεφτούμε πως αυτή η εξατομίκευση της ζωής μάς στερεί εντελώς την κάθε είδους κοινότητα. Είμαστε κοινωνικά όντα και ως εκ τούτου δεν μπορούμε να ζήσουμε χωρίς να είμαστε κοντά σε άλλα πρόσωπα. Γι’ αυτό και αφιερώνουμε τόσο χρόνο συγκεκριμένα στα κοινωνικά δίκτυα. Μπορεί να έχουμε αποτραβηχτεί από τη φυσική κοινότητα αλλά η ανάγκη για κοινότητα παραμένει και μας οδηγεί στο να μεταφέρουμε τη ζωή μας όλο και περισσότερο στο διαδίκτυο, αναζητώντας εκεί την ανθρώπινη επαφή.
Υπάρχει λοιπόν μια λογική σ’ αυτή τη στροφή προς τα κοινωνικά δίκτυα. Στο διαδίκτυο συνδεόμαστε πολύ πιο εύκολα με ανθρώπους με τους οποίους μοιραζόμαστε κοινά ενδιαφέροντα και παρόμοιους στόχους και προβληματισμούς. Δεν είναι και τόσο περίεργο δηλαδή που προτιμούμε να ξοδεύουμε το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου μας σ’ αυτές τις online κοινότητες, κι ας είναι εικονικές.
Ωστόσο, ο ρόλος μιας κοινότητας δεν είναι μόνο να προσφέρει ανθρώπινη επαφή και συντροφικότητα. Αποτελεί και ένα πλαίσιο δογματικής κατήχησης και ηθικής αγωγής. Καθώς συμμετέχω σε μια κοινότητα, διαμορφώνονται οι απόψεις και οι αρχές μου. Μέσα από την κοινότητά μου μαθαίνω ποιες συμπεριφορές είναι επιτρεπτές και ποιοι άνθρωποι αποδεκτοί. Και όταν η βασική μου κοινότητα (εκεί που επιλέγω να ξοδεύω το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου μου δηλαδή) είναι το διαδίκτυο, εκ των πραγμάτων αυτό γίνεται και το κατηχητικό μου. Φαινομενικά μπορεί να ακολουθώ τις αρχές που έμαθα από το σπίτι μου ή την εκκλησία, αλλά η ζωή μου αργά ή γρήγορα θα δείχνει από τι διαμορφώνομαι τώρα.
Το πρόβλημα είναι πως μια διαδικτυακή κοινότητα – ακόμα και μια χριστιανική διαδικτυακή κοινότητα – δεν είναι το πιο κατάλληλο μέρος για να διαμορφώνομαι ως άνθρωπος και να ωριμάζω πνευματικά. Μπορεί να αισθάνομαι ότι βρήκα επιτέλους τον χώρο μου, όπου ανήκω, αλλά αυτό συνήθως βγαίνει ως μια ψευδαίσθηση.
Ποια είναι τα θέματα; Όταν συνδέομαι μόνο με ανθρώπους που έχουν τις ίδιες θέσεις με μένα, δε θα ακούω σχεδόν ποτέ κάτι που να προκαλεί τα πιστεύω μου. Και σε ένα τέτοιο περιβάλλον, είναι πολύ πιο εύκολο να καθαγιάζονται οι δικές μας απόψεις και να δαιμονοποιούνται οι αντίθετες ιδέες. Πολλοί άνθρωποι, φεύγοντας από μια συζήτηση σε μία κλειστή ομάδα στο διαδίκτυο, είναι έτοιμοι να διορθώσουν, και να κατασπαράξουν ακόμα, οποιονδήποτε τολμήσει να διαφωνήσει μαζί τους. Έχουμε συνηθίσει τόσο πολύ να βλέπουμε σκηνές ανθρωποφαγίας στα κοινωνικά δίκτυα που έχουμε ξεχάσει πώς μοιάζει μια κοινότητα όπου υπάρχει αλληλοσεβασμός, επιείκεια και συγχώρεση. Τρώμε ο ένας τον άλλον με έναν πολύ πιο άμεσο και ξεδιάντροπο τρόπο στο διαδίκτυο σε σχέση με την πραγματική ζωή. Όταν έχουμε προστατευτεί ακόμα από το ενδεχόμενο ότι ο άλλος κάπου μπορεί να έχει κάποιο δίκιο, μας έρχεται πολύ πιο εύκολα να διαγράφουμε ανθρώπους, και να κρίνουμε όλη τη ζωή τους από ένα λεγόμενό τους.
Η κοινότητα που βρίσκουμε στο διαδίκτυο, λοιπόν, που για τους περισσότερους από μας λειτουργεί de facto ως η βασική μας κοινότητα (και επομένως το κυρίαρχο πλαίσιο πνευματικής επιμόρφωσης) δεν είναι ένα κατάλληλο περιβάλλον για μια σταθερή και υγιή πνευματική πορεία. Και σε μια κοινωνία όπου λίγοι από μας κυκλοφορούμε χωρίς ένα smartphone στην τσέπη μας, πρέπει να καταλάβουμε ότι οι επιλογές μας δεν είναι ανάμεσα στην κοινότητα μιας τοπικής εκκλησίας από τη μία και την ατομική σχέση με τον Θεό από την άλλη. Η πραγματική μας επιλογή είναι ανάμεσα στην εκκλησιαστική κοινότητα από τη μία και την ανθρωποφαγική κοινότητα του διαδικτύου από την άλλη.
Σαφώς και η εκκλησία δεν είναι τέλεια, και όσοι μένουν μακριά της λόγω άσχημων εμπειριών, συνήθως έχουν περισσότερο δίκιο παρά άδικο. Ο λόγος όμως που η Αγία Γραφή μας παραπέμπει ξανά και ξανά στη συμμετοχή σε μία φυσική εκκλησιαστική κοινότητα είναι επειδή μια τέτοια κοινότητα έχει κάτι που καμία εικονική κοινότητα στο διαδίκτυο δεν μπορεί να προσφέρει. Έχει αληθινές ανθρώπινες σχέσεις και τριβές. Όταν βρίσκομαι μαζί με κάποιον άλλον σε μια εικονική κοινότητα στο διαδίκτυο, μπορεί να φτάσω στο να έχω ένα πολύ μεγάλο συναισθηματικό δεσμό με τους ανθρώπους που έχω γνωρίσει εκεί μέσα, αλλά δεν θα φωνάξω κανένα από αυτούς να πάρει τα παιδιά μου από το σχολείο, ή να με πάει στο νοσοκομείο όταν πάθω σκωληκοειδίτιδα.
Σε μια φυσική κοινότητα, βιώνω τη ζωή σε όλη της την πολυπλοκότητα και ομορφιά. Σε μια φυσική κοινότητα, είμαι αναγκασμένος να αντιμετωπίσω τις επιπτώσεις των πράξεών μου, ενώ με μια εικονική κοινότητα, πάντοτε θα έχω την επιλογή να εξαφανιστώ χωρίς προειδοποίηση και χωρίς εξηγήσεις· το μόνο που χρειάζεται να κάνω είναι μια μέρα να μην κάνω login. Σε μία διαδικτυακή κοινότητα, δεν βλέπουν οι υπόλοιποι άνθρωποι τη ζωή μου, αλλά μόνο όσα κομμάτια θέλω να αποκαλύψω. Αντιθέτως, σε μια φυσική κοινότητα, οι σκιές του χαρακτήρα μου, τα σφάλματα, και οι παθογένειές μου κάπου στην πορεία θα εκδηλωθούν.
Όμως στην εκκλησία αυτά τα χαρακτηριστικά δεν χρειάζεται να είναι αμετάβλητα. Όπως μας θυμίζει ο συγγραφέας της επιστολής προς Εβραίους εδώ, συμμετέχουμε σε μια εκκλησιαστική κοινότητα ακριβώς επειδή αυτός είναι ο χώρος όπου μπορούμε να ενισχύουμε ο ένας τον άλλον. Κι αυτό γίνεται καθώς το Ευαγγέλιο έρχεται να αντικαταστήσει τον παλιό ανθρώπινο τρόπο διαχείρισης της ζωής και των σχέσεων με μια νέα δυναμική.
Ας σκεφτούμε κάποια πολύ απλά και καθημερινά παραδείγματα. Όταν είμαι μόνος μου, είναι αρκετά πιο δύσκολο να διακρίνω κατά πόσο η μετάνοια μου είναι ειλικρινής. Από τη στιγμή όμως που θα βρεθώ δίπλα σε κάποια άλλα πρόσωπα, θα φανεί πολύ γρήγορα ποια είναι η πραγματική στάση της καρδιάς μου απέναντι στα σφάλματά μου. Το βλέπουμε αυτό στην παραβολή του Ιησού για τον Φαρισαίο και τον τελώνη. Η ανειλικρίνεια της μετάνοιας του Φαρισαίου φαίνεται από τη στιγμή που αρχίζει να συγκρίνει τον εαυτό του ευνοϊκά σε σχέση με τους άλλους.
Μπορεί να νομίζω ότι είμαι πολύ γενναιόδωρος και ότι θυσιάζομαι πάρα πολύ για τον Θεό. Μετά όμως βλέπω τη φτωχή χήρα στον ναό να δίνει ό,τι έχει, και καταλαβαίνω πόσο λίγα δίνω πραγματικά. Μπορεί να νομίζω ότι είμαι πολύ υπομονετικός και συγχωρητικός ως άνθρωπος μέχρι που θα αποτύχω να συγχωρήσω μια αδελφή μου στην εκκλησία. Ποια είναι όμως η διαφορά; Εκείνος που αποκαλύπτει την αρρώστια της ψυχής μου είναι ο ίδιος που τη γιατρεύει τη στιγμή που έρχομαι κοντά του. Και όπως με ελέγχει μέσα από την κοινότητα, έτσι και με πλησιάζει και με αγγίζει, πάλι μέσα από την κοινότητα.
Η εκκλησιαστική κοινότητα είναι το μεγαλύτερο δώρο και το βασικό πλαίσιο που μας δίνει ο Θεός να διδασκόμαστε το Ευαγγέλιο. Μέσα στην κοινότητα της πίστης μαθαίνουμε για την έλλειψή μας, αλλά και για τη χάρη που πάντα μας προσφέρεται όποτε τη χρειαστούμε, δηλαδή κάθε μέρα της ζωής μας.
Αυτό έχει επιπτώσεις και στο πώς εκλαμβάνουν το Ευαγγέλιο οι άνθρωποι εκτός εκκλησίας. Το μήνυμα της χάρης δεν γίνεται περισσότερο αληθές όταν διακηρύττεται από μια κοινότητα ανθρώπων που συγχωρούν ο ένας τον άλλον, αλλά σίγουρα γίνεται πιο πειστικό και πιο αληθοφανές.
Με άλλα λόγια, η σταθερότητα της εκκλησιαστικής κοινότητας πηγάζει συγκεκριμένα από τη δύναμη του σταυρού του Χριστού. Όποια εκκλησιαστική κοινότητα δεν βάζει σκόπιμα στο κέντρο τον σταυρό θα στερείται αυτής της σταθερότητας. Η πνευματική αύξηση πάντα περνάει μέσα από τον Γολγοθά… και ο πιο σίγουρος τρόπος να φτάσω εκεί και να επιστρέφω εκεί κάθε μέρα είναι μέσα στο πλαίσιο μιας εκκλησιαστικής κοινότητας. Καθώς βλέπω το Ευαγγέλιο να παίρνει ανθρώπινη μορφή στις ζωές και τα πρόσωπα των αδελφών μου, αρχίζω να βλέπω πιο καλά τον Ιησού Χριστό, και μαθαίνω να τον εμπιστεύομαι σε περισσότερα θέματα της ζωής μου. Αυτή είναι η πραγματική αύξηση που χρειάζομαι.
Τι να πούμε λοιπόν σε όσους κρατάνε αποστάσεις από την εκκλησία επειδή θεωρούν ότι μια ατομική πίστη τούς εκφράζει και τους βοηθά περισσότερο; Πρώτον, πρέπει να καταλάβουν ότι φεύγοντας από την εκκλησία δεν πάνε ούτε σε μια ουδέτερη κατάσταση, ούτε σε μια καλύτερη κοινότητα. Μάλιστα η ανθρωποφαγική κοινότητα του διαδικτύου φέρνει περισσότερη φθορά στην ψυχή μας παρά αύξηση.
Εντέλει το πρόβλημα δεν είναι το διαδίκτυο. Το διαδίκτυο είναι πολλά πράγματα αλλά πρώτα απ’ όλα είναι ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο. Και όπως τόσα εργαλεία, είναι ένας πολύ καλός υπηρέτης και ένα πολύ σκληρό αφεντικό – και δυστυχώς το έχουμε κάνει αφεντικό. Όταν όμως ζούμε μέσα από μια κοινότητα όπου διακηρύττεται και διαδραματίζεται το Ευαγγέλιο, αυτό που κάποτε μας καθόριζε τη ζωή, μετατρέπεται πάλι σε ένα χρήσιμο εργαλείο. Ο άνθρωπος που έχει την εκκλησία ως την πρωταρχική του κοινότητα μπορεί να χρησιμοποιεί το διαδίκτυο με έναν σωστό τρόπο επειδή δεν εξαρτάται πλέον από το τι γίνεται εκεί μέσα.
Η απάντηση στην εξατομίκευση της ζωής μας, που σήμερα γίνεται κυρίως μέσω του διαδικτύου, δεν είναι να εγκαταλείψουμε το διαδίκτυο αλλά να συνδεθούμε με μια κοινότητα που μπορεί να εδραιώνει όλες τις κινήσεις μας στο Ευαγγέλιο. Με άλλα λόγια, δεν αρκεί να ζούμε κοινοτικά, πρέπει να ζούμε ως κοινότητα γύρω από το Ευαγγέλιο, χτίζοντας ο ένας τον άλλον πάνω στον Χριστό. Κι αυτό γίνεται μόνο όταν δεν εγκαταλείψουμε τις θρησκευτικές μας συνάξεις, σε όποια μορφή κι αν παίρνουν μέσα στην πανδημία, αλλά επιμένουμε σ’ αυτές και σε εκείνη την κοινότητα.
