Το πολυσχιδές άθροισμα του ευαγγελίου

Υπάρχει μεγάλη συζήτηση σχετικά με το τι ακριβώς είναι το ευαγγέλιο¹. Ποιος είναι, δηλαδή, ένας βασικός και περιεκτικός ορισμός του. Γίνεται, λοιπόν, μια προσπάθεια να αποτυπωθεί και να συμπυκνωθεί η ουσία του ευαγγελίου μέσα σε μία ευσύνοπτη φράση. Για να γίνει αυτό συχνά ερχόμαστε αντιμέτωποι με το ερώτημα “τι πρέπει να περιληφθεί” και αντίστοιχα “τι μπορεί να μείνει έξω” από αυτόν τον ορισμό. Μια τέτοια προσπάθεια έχει μια κάποια χρησιμότητα κυρίως επειδή βοηθά τον πιστό να εξηγήσει σε κάποιον το ευαγγέλιο με έναν ακριβή και σύντομο τρόπο. Ταυτόχρονα όμως πιστεύω ότι γεννά σοβαρά προβλήματα. Έτσι, συχνά στην προσπάθειά μας να κάνουμε το ευαγγέλιο να χωρέσει μέσα σε μία διατύπωση κινδυνεύουμε να το συρρικνώσουμε και να το παραμορφώσουμε χάνοντας έτσι τον πλούτο και τη συνθετότητα που το χαρακτηρίζει. Θα ήθελα να υποστηρίξω την ανάγκη να διατηρήσουμε και να αναδείξουμε την πολυμορφία και την πολυσχιδή φύση του ευαγγελίου. Και μόνο η παρουσία τεσσάρων Ευαγγελίων στην αρχή της Καινής Διαθήκης αρκεί ως μαρτυρία για τη σπουδαιότητα της διατήρησης και αποτύπωσης όλων των πτυχών που αφορούν το πρόσωπο και το έργο του Ιησού Χριστού. O Μάικλ Άλλεν (Michael Allen) σχολιάζει “η Βίβλος δεν τσιγκουνεύεται στην περιγραφή του λυτρωτικού έργου του Θεού” ² και γι΄ αυτό πιστεύω ότι πρέπει κι εμείς να τονίζουμε αυτόν τον πλούτο. Προτείνω λοιπόν, ότι για να εκτιμήσουμε αυτήν την όμορφη συνθετότητα του Ευαγγελίου του Θεού θα πρέπει να την εξετάσουμε μέσα από πέντε άξονες.

1.Το Ευαγγέλιο Προσωπικό, Συλλογικό και Συμπαντικό

Αρκετοί θα θυμούνται τους Τέσσερις Πνευματικούς Νόμους, το βιβλιαράκι που συχνά χρησιμοποιούσαμε στη μαρτυρία μας πριν μία-δύο δεκαετίες. Εκεί υπήρχε μια σύνοψη του ευαγγελίου: “Ο Θεός έχει ένα υπέροχο σχέδιο για τη ζωή μου. Η αμαρτία όμως με απέκοψε από τον Θεό. Ο Χριστός πέθανε για μένα. Εάν πιστέψω, εγώ θα σωθώ.” Αν και όλες αυτές οι δηλώσεις είναι απολύτως σωστές, δεν είναι όλο το ευαγγέλιο. Είναι σωστές αλλά δεν είναι επαρκείς. Για να καταλάβουμε το γιατί, θα ήθελα να σκεφτούμε για λίγο την ερώτηση “γιατί πέθανε ο Χριστός;” Οι περισσότεροι θα απαντούσαμε “για να μας σώσει”. Αξίζει να δούμε όμως τι λέει ο απ. Παύλος στη Γαλάτας 3:13-14: “Χριστὸς ἡμᾶς ἐξηγόρασεν ἐκ τῆς κατάρας τοῦ νόμου γενόμενος ὑπὲρ ἡμῶν κατάρα, ὅτι γέγραπται· Ἐπικατάρατος πᾶς ὁ κρεμάμενος ἐπὶ ξύλου, ἵνα εἰς τὰ ἔθνη ἡ εὐλογία τοῦ Ἀβραὰμ γένηται ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ, ἵνα τὴν ἐπαγγελίαν τοῦ πνεύματος λάβωμεν διὰ τῆς πίστεως.”

Εδώ βλέπουμε ότι ο Χριστός πέθανε και για να σώσει εμένα και εσένα αλλά και για να δημιουργήσει έναν νέο λαό από όλα τα έθνη, μία νέα ανθρωπότητα στην οποία δεν υπάρχουν οι διακρίσεις και τα όρια που χαρακτήριζαν το παρελθόν. Το ευαγγέλιο, λοιπόν, αφορά εμένα αλλά και με ξεπερνά. Έχει μία προσωπική αλλά και μία συλλογική διάσταση.

Επιπλέον, στην Κολοσσαείς 1:19-20 διαβάζουμε και κάτι ακόμη, “ὅτι ἐν αὐτῷι εὐδόκησεν πᾶν τὸ πλήρωμα κατοικῆσα καὶ διʼ αὐτοῦ ἀποκαταλλάξαι τὰ πάντα εἰς αὐτόν, εἰρηνοποιήσας διὰ τοῦ αἵματος τοῦ σταυροῦ αὐτοῦ, [διʼ αὐτοῦ] εἴτε τὰ ἐπὶ τῆς γῆς εἴτε τὰ ἐν τοῖς οὐρανοῖς.” Εδώ βλέπουμε ότι το ευαγγέλιο εκτός από την προσωπική και συλλογική διάσταση έχει και μία συμπαντική. Δηλαδή το έργο του Χριστού δεν έχει να κάνει μόνο με τη ζωή μου αλλά με το πεπρωμένο και τους σκοπούς του Θεού για όλη την κτίση. Ο πολυσχιδής πλούτος του ευαγγελίου λοιπόν πρέπει να περιλαμβάνει και τις τρεις διαστάσεις.

2. Η βάση και ο στόχος του Ευαγγελίου

Όλοι συμφωνούμε ότι η αναγγελία της συγχώρησης και δικαίωσης του αμαρτωλού έχει κεντρική θέση στο μήνυμα του ευαγγελίου. Είναι μια αλήθεια θαυμαστή και ένδοξη. Σταματούν όμως τα καλά νέα εκεί ή υπάρχει και συνέχεια; Ο γνωστός θεολόγος Τζον Γουέμπστερ (John Webster) υποστηρίζει ότι “το θέμα του Χριστιανικού ευαγγελίου είναι πρώτον ο αιώνιος Θεός ο οποίος έχει ζωή εν εαυτώ και στη συνέχεια, το ότι πεπερασμένα δημιουργήματα έχουν ζωή εν Αυτώ. Το ευαγγέλιο, με άλλα λόγια αφορά την ιστορία της κοινωνίας – διαθήκης – ανάμεσα στο Θεό και στα δημιουργήματά του” ³ . Με άλλα λόγια, όπως σχολιάζει ένας άλλος Αναμορφωμένος θεολόγος, ο Μάικλ Άλλεν, “Το ευαγγέλιο είναι τα ένδοξα νέα ότι ο Θεός που έχει ζωή εν εαυτώ ελεύθερα μοιράζεται αυτήν τη ζωή με εμάς και πως ακόμη κι όταν εμείς απορρίψαμε αυτήν τη ζωή με την αμαρτία μας, αυτός λόγω της χάρης Του μας δίνει ξανά ζωή εν Χριστώ. Έτσι η μετοχή στον Θεό είναι ο στόχος του ευαγγελίου ενώ η δικαίωση είναι η βάση αυτής της αγιάζουσας κοινωνίας” ⁴ . Εδώ ο Άλλεν κάνει μια σημαντική διάκριση ανάμεσα στο θεμέλιο και στον στόχο του ευαγγελίου – δηλαδή, ανάμεσα στη δικαίωση που μας δίνει ο Θεός και στη μετοχή μας στον Θεό.

3. Το ευαγγέλιο ως ενέργεια του ενεργούντος Θεού

Ο Αντώνης Βίντου (Antonis Vidu) προσθέτει μία ακόμη ενδιαφέρουσα διάσταση στην όλη μελέτη της έννοιας της πολυπλοκότητας του ευαγγελίου. Σημειώνει ότι ο Ιησούς δεν ήρθε αλλά απεστάλη στον κόσμο από τον Πατέρα. Το ίδιο συνέβη και με το Πνεύμα την ημέρα της Πεντηκοστής. Μια πτυχή που αναδεικνύει αυτή η παρατήρηση είναι η σημασία των αδιαίρετων ενεργειών της Τριάδας σε κάθε πτυχή της σωτηρίας. Αυτό είναι κάτι που θα αναπτύξουμε στο επόμενο σημείο μας. Εδώ όμως θα μείνουμε σε μία άλλη πτυχή, σε αυτήν την “αποστολής”. Αυτή λοιπόν μας βοηθά να δούμε ότι το έργο του Χριστού είναι μεγαλύτερο από το άθροισμα των ενεργειών Του. Κατά συνέπεια, εκτός από το “τι”, έχει σημασία και το “ποιος”. Όσο εστιάζουμε στο τι έκανε ο Χριστός, υπάρχει ο κίνδυνος να ξεχάσουμε το ποιος έστειλε τον Χριστό. Πέρα από την ενέργεια είναι σημαντικό να δούμε το υποκείμενο που ενεργεί, τον ενεργούντα. Έτσι συνειδητοποιούμε ότι η κεντρική αλήθεια του ευαγγελίου είναι η διακήρυξη: “ο Θεός μεθ’ημών”! Ο Βίντου σημειώνει, “η καρδιά του ευαγγελίου είναι η επιστροφή του Γιαχβέ για να κατοικήσει με τον λαό Του, είναι η παρουσία αυτή καθ’ αυτή του Θεού και όχι μόνο οι ενέργειες του Θεού μέσα στον λαό Του”. ⁶

4. Το ευαγγέλιο, Χριστοκεντρικό και Τριαδικό

Δεν χωρά καμία αμφιβολία ότι το ευαγγέλιο είναι Χριστοκεντρικό. Για παράδειγμα, στις Πράξεις 5:42 διαβάζουμε, “ πᾶσάν τε ἡμέραν ἐν τῷ ἱερῷ καὶ κατʼ οἶκον οὐκ ἐπαύοντο διδάσκοντες καὶ εὐαγγελιζόμενοι τὸν Χριστὸν Ἰησοῦν”. Το ίδιο και στον Μάρκο 1:1 διαβάζουμε “Ἀρχὴ τοῦ εὐαγγελίου Ἰησοῦ Χριστοῦ [υἱοῦ θεοῦ]”.

Όπως όμως είπαμε στο προηγούμενο σημείο μας, το έργο του Χριστού δεν στέκει αποκομμένο από την υπόλοιπη Τριάδα. Οι ενέργειες του τριαδικού Θεού είναι αδιαίρετες. Αυτό σημαίνει ότι ο Ιησούς δεν ενεργεί ποτέ χώρια από τον Πατέρα και το Άγιο Πνεύμα. Στο βιβλίο του The God of the Gospel (Ο Θεός του Ευαγγελίου), ο ευαγγελικός θεολόγος Σκοτ Σουέην (Scott Swain) μας βοηθά να τοποθετήσουμε το ευαγγέλιο μέσα στο τριαδολογικό του πλαίσιο⁷. Το βασικό θέμα του βιβλίου είναι η μελέτη της σύνδεσης ανάμεσα στη Θεία οντολογία και οικονομία, δηλαδή ανάμεσα στο είναι του Θεού και στις ενέργειές Του. Πιο συγκεκριμένα, μελετά τη σχέση του ποιος ο Θεός είναι (Πατήρ, Υιός και Άγιο Πνεύμα) και της πρόθεσής Του να εργαστεί για χάρη μας, δηλαδή, “τα καλά νέα της απόφασής Του να γίνει ο Πατέρας μας, να γίνει ένας από εμάς στην ενσάρκωση του Υιού και να μας τελειοποιήσει μέσω της κοινωνίας του Αγίου Πνεύματος”. Το ευαγγέλιο λοιπόν είναι η “αφήγηση των ενεργειών δια των οποίων ο Θεός γίνεται ο Θεός μας”.⁸

5. Οι δύο αφηγήσεις του Ευαγγελίου: η κεντρική και η μεγάλη ιστορία της θείας Οικονομίας.

Οι περισσότεροι σήμερα αναγνωρίζουν ότι στον πυρήνα του ευαγγελίου δεν υπάρχει μία έννοια ή μία αλήθεια αλλά μία αφήγηση. Η θέση αυτή δεν είναι καινούργια. Ήδη από τον 2ο αιώνα ο Ειρηναίος υποστήριζε το ίδιο. Στην προσπάθειά του να αντικρούσει τους Γνωστικούς αιρετικούς τόνισε τη σπουδαιότητα αυτού που ονόμασε ως τον “κανόνα της πίστεως”. Στην ουσία αυτός αφορούσε την “πλοκή” της αφήγησης του ευαγγελίου (ο Ειρηναίος χρησιμοποιεί τον όρο “υπόθεσις”). Μέσα από αυτήν μπορούμε να διακρίνουμε την τάξη και τη συνοχή (ο Ειρηναίος χρησιμοποιεί τον όρο “οικονομία”) των Γραφών. Το πρόβλημα των αιρετικών είναι ότι έχουν καταλάβει λάθος την “υπόθεση” και την “οικονομία” της Γραφής. Η σωστή κατανόηση συνοψίζεται σε μια άλλη σημαντική λέξη – έννοια για τον Ειρηναίο, την “ανακεφαλαίωση”. Ξανά και ξανά ο Ειρηναίος βλέπει στη Γραφή αψίδες που ενώνουν την αρχή με το τέλος, το πριν με το μετά: τον Αδάμ με τον Χριστό, την πρώτη δημιουργία με τη νέα Δημιουργία. Γράφει χαρακτηριστικά προς το κλείσιμο του έργου του Έλεγχος και Ανατροπή της Ψευδωνύμου Γνώσεως:

“Πράγματι ένας είναι ο Υιός που εκπλήρωσε το θέλημα του Πατρός. Και ένα είναι το ανθρώπινο γένος, στο οποίο εκπληρώνονται τα μυστήρια του Θεού, ‘εις α επιθυμούσιν άγγελοι παρακύψαι’. Δεν μπορούν αυτοί να ερευνήσουν τη Σοφία του Θεού, με την οποία τελειοποιείται το πλάσμα, συμμορφούμενο και συσσωματούμενο με τον Υιό” (5.36.3).

Σχολιάζει ο Τζον Μπερ (John Behr),

“H πρόταση αυτή ενώνει τα τρία βασικά σημεία του επιχειρήματός του: το ότι υπάρχει ένας Θεός, ο Πατέρα και Δημιουργός, ο οποίος στη μία οικονομία ή διάταξη της εκπλήρωσης της βουλής Του μέσω του μοναδικού Υιού Του, του Ιησού Χριστού, έφερε το δημιούργημά του, την ανθρωπότητα, στο σημείο του να γίνει κατ΄ εικόνα και ομοίωσή Του κάνοντάς τους σύμμορφούς Του ώστε στο τέλος να εκπληρώνει την εκπεφρασμένη πρόθεσή Του από την αρχή των Γραφών” .⁹

Η αφήγηση του Χριστού είναι κεντρική αλλά πρέπει να ενταχθεί μέσα στη μεγάλη αφήγηση της θείας οικονομίας του σχεδίου του Θεού. Για να κάνουμε το θέμα πιο περίπλοκο, μία επιπλέον ερώτηση είναι τι από την αφήγηση του έργου του Χριστού ανήκει στην ευαγγελική αφήγηση. Ο Σταυρός σαφώς είναι το κέντρο. Τι άλλο όμως πρέπει να περιληφθεί ως μέρος του Ευαγγελίου;

Επίλογος

Κλείνοντας επιστρέφουμε σε αυτό που είπαμε στην αρχή. Η Καινή Διαθήκη έχει τέσσερα ευαγγέλια για να περιγράψει σε όλη του την έκταση το ευαγγέλιο του Θεού. Επίσης στις υπόλοιπες σελίδες της συναντούμε διάφορους ορισμούς και διατυπώσεις του. Είναι, λοιπόν, σημαντικό και εμείς να κάνουμε το ίδιο. Να προσπαθήσουμε να διατηρήσουμε το πολυσχιδές άθροισμα του πλούτου του ευαγγελίου.

1. Ο τίτλος είναι εμπνευσμένος από το άρθρο του J. Todd Billings “John Calvin’s Soteriology: On the Multifaceted ‘Sum’ of the Gospel” International Journal of Systematic Theology, 11:4 (Oct. 2009), 428.
2. Michael Allen, Justification and the Gospel: Understanding the Contexts and Controversies (Grand Rapids: Baker Academic, 2013), 7.
3. John Webster, “It was the Will of the Lord to Bruise Him: Soteriology and the Doctrine of God” στο God without Measure: Working Papers in Christian Theology (London: T&T Clark, 2016), 143.
4. Allen, ως άνω.
5. John Webster, “Rector et iudex super amnia genera doctrinarum? The Place of the Doctrine of Justification” στο What is Justification About? Reformed Contributions to an Ecumenical Theme, ed. Michael Weinrich and John P. Burgess (Grand Rapids: Eerdmans, 2009), 46-47
6. Από το υπό έκδοση βιβλίο Opera Ad Extra: The Inseparable Works of the Triune God.
7. Scott R. Swain, The God of the Gospel (Downers Grove: IVP Academics, 2013)
8. Ως άνω.
9. John Behr, Irenaeus of Lyons, Identifying Christianity, (Oxford: Oxford University, 2013), 77.