Μια εξηγηματική μελέτη του Μιχαίας 6: 6-8
Εισαγωγή
Κάποτε, ο Εβραίος Ραβίνος Σαμμαΐ, που έζησε τον 3ο μ.Χ. αιώνα, επεσήμανε ότι ο Μωϋσής έδωσε 613 εντολές. Ο Δαβίδ, στον Ψαλμό 15, τις μειώνει σε 11, ενώ ο Ησαΐας στο 33:14-15 τις κάνει 6. Ο προφήτης Μιχαίας στο 6:8, τις μειώνει ακόμη περισσότερο σε 3, και τέλος ο προφήτης Αβακκούμ σε μόνο 1 εντολή, στο ότι «ο δίκαιος θα ζήσει με την πίστη».
Αγαπητοί μου, μέσω του Μιχαίας 6:6-8 ουσιαστικά βρισκόμαστε εμπρός στη μεγάλη ευθύνη και πνευματική πρόκληση, ως παιδιά του Θεού και λαός της δικής του διαθήκης, πρώτα απέναντι στον άγιο Θεό και έπειτα απέναντι στους συνανθρώπους μας. Όπως θα διαπιστώσουμε και μέσα από την μελέτη της περικοπής αυτής, δεν μπορούμε να σταθούμε εμπρός στις όποιες ανάγκες των συνανθρώπων μας, αδελφών μας και μη, ως ευλογία, εάν δεν στεκόμαστε εμπρός στον άγιο Θεό μας με παρρησία και καθαρότητα. Κι επίσης, δε θα μπορούμε να είμαστε αληθινοί λατρευτές του Θεού και να στεκόμαστε με παρρησία εμπρός του εάν παράλληλα δεν έχουμε καρδιά και σπλάγχνα για τους γύρω μας. Αυτά αποτελούν τα δύο πνευματικά πόδια της πίστης, πάνω στα οποία πρέπει να στηρίζεται η πνευματική ζωή κάθε πιστού παιδιού του Θεού, ώστε να ζει μια ισορροπημένη πνευματική ζωή που δεν θα μυωπάζει.
Η διαθήκη της ευλογίας του Θεού προς εμάς «επιθυμεί» να αγγίξει και άλλους γύρω μας μέσα από εμάς (Γεν.12:2δ)!
1. Λογοτεχνικό πλαίσιο
Το Μιχαίας 6:6-8 το οποίο αποτελεί μία ενότητα με τα εδάφια 1-5, αντιπροσωπεύει ένα παραδοσιακό γλωσσικό και λογοτεχνικό είδος, αυτό του Διαθηκικού σχήματος (covenantal formulation) (δες επίσης Εξ.19:3-6, Ι. Ναυή 24, Α΄ Σαμ. 12). Αυτό το λογοτεχνικό είδος, το οποίο αποτελείται από δύο μέρη,την εξιστόρηση των σωτήριων έργων του Γιάχβε και την πρόσκληση σε υπακοή, έχει άμεση σχέση με τη ζωή ενός δικαστηρίου και του θυσιαστηρίου. Στο Μιχαίας 6:6-8 ο λόγος παίρνει τη μορφή Διδασκαλίας του Νόμου (Torah instruction), όπου ο προφήτης εκφέρει τη διδαχή και τις επιταγές του Γιάχβε καθώς απαντά στην απορία ενός άγνωστου ομιλητή, ο οποίος μιλά για το λαό. Η διδασκαλία του Νόμου ή εισόδια λειτουργία (entrance liturgy) ή αλλιώς και λειτουργία του Νόμου (Torah liturgy), μας δίνει τη μορφή του κειμένου μας, καθώς περιλαμβάνονται δύο στοιχεία: α) Οι προϋποθέσεις για είσοδο στο ναό, οι οποίες ζητούνται από τον άγνωστο ομιλητή στα εδ.6-7 (δες επίσης Ψαλ.15:1, 24:3, Ησ.33:14), και β) Η «ιερατική» ανταπόκριση του Μιχαία, που ενεργεί ως τοποτηρητής «αναπληρωτής ιερέας» του Γιάχβε, καθώς δίνει τα θεία πνευματικά στάνταρτ, στο εδ.8 (δες επίσης Ψαλ.15:2-5, 24:4-5, Ησ.33:15-16).
Βασικός σκοπός του κειμένου είναι η επιστροφή και αποκατάσταση του λαού στις αρχές τις διαθήκης.
2. Ιστορικό Πλαίσιο
Το γεγονός ότι η διακονία του προφήτη Μιχαία διαρκεί από τη βασιλεία του Ιωθάμ μέχρι και τη βασιλεία του Εζεκία στο βασίλειο του Ιούδα, η οποία και σχετίζεται με την κρίση του Θεού επάνω στη Σαμάρεια και την Ιερουσαλήμ (1:1), μας κάνει να υποθέσουμε ότι ο Ισραήλ και ο Ιούδας ήταν κάτω από την απειλή της Ασσυρίας (περί το τελευταίο τέταρτο του 8ου π.Χ. αιώνα) (5:5-6, δες επίσης Β΄Βασ.18:13κ.ο.κ.,
Β΄ Χρον.32:1κ.ο.κ., Ησ.36:1κ.ο.κ.). Ο Μιχαίας προβλέπει την πτώση της Σαμάρειας (1:6,7). Προφανώς, η Ασσυρία απειλεί αυτή την ύπαρξη του Ιούδα, και γι’ αυτό οι Ιουδαίοι τρέχουν στο ναό να προστατευθούν. Οι ιερείς όμως, έχουν μολύνει το ναό του Κυρίου και έχουν αποτύχει να τον διατηρήσουν άγιο. Έτσι, και μέσα στην πνευματική αυτή κατάντια, ο Μιχαίας υιοθετεί έναν «ιερατικό» ρόλο και εξαγγέλλει τις απαιτήσεις του νόμου προς το λαό, εμπρός στην είσοδο του ναού. Αυτό το κάνει ο προφήτης με σκοπό να επαναφέρει το λαό πίσω στην υγιαίνουσα διδασκαλία, από μία λανθασμένη τυπολατρική θεολογία που οι ιδιοτελείς ιερείς τους οδήγησαν, και για να τους προετοιμάσει κατάλληλα να εισέλθουν στο ναό του Γιάχβε.
3. Σχόλια επί του κειμένου
Εδ. 6-7: Τα εδάφια αυτά αποτελούν την αρχή ενός νέου διαλόγου μεταξύ του λαού και του Μιχαία (εδ.6-8) τα οποία ακολουθούν το διάλογο μεταξύ του Κυρίου και του λαού (εδ.3-5). Οι πρώτες λέξεις εκ μέρους του λαού (εδ.6), «με τι θέλω ελθεί ενώπιον του Κυρίου» δείχνουν τρία βασικά πράγματα: α) την ενοχή του λαού εμπρός στον άγιο Θεό, β) το αλαζονικό ύφος και στάση του λαού, και τέλος γ) την ανάγκη για προετοιμασία πριν από την όποια είσοδο και συνάντηση με τον άγιο Θεό, καθώς υπάρχουν ηθικές και πνευματικές προϋποθέσεις. Τα πρώτα δύο εβραϊκά ρήματα που χρησιμοποιούνται στο εδ.6 δηλώνουν, το πρώτο ότι «έρχομαι εμπρός» ή «συναντώ», και το δεύτερο «προσκυνώ,» το οποίο είναι αυτοπαθές στο νόημά του και δεν εμφανίζεται αλλού στην αρχαία θρησκευτική γραμματεία, και περιγράφει το ταπεινό προσκύνημα με το σώμα που ο ικέτης κάνει εμπρός στον Ύψιστο Θεό. Οι Ισραηλίτες μετέτρεψαν τη διαθήκη που είχαν με το Θεό σε συμβόλαιο, προτείνοντας μ’ αυτό τον τρόπο στο Θεό μόνο μερικά εξωτερικά τελετουργικά. Ο νόμος γίνεται «φορτίο» όταν δεν τηρείται μέσα από την καρδιά (Δευτ.6:4-9). Οι προσφορές του Ιούδα κλιμακώνονται από την ποιότητα στην ποσότητα, στην αξία («ολοκαυτώματα… μόσχους ενιαυσίους… χιλιάδας κριών… μυριάδας ποταμών ελαίου…τον πρωτότοκον – τον καρπόν της κοιλίας μου»), αλλά η στάση και τα λόγια τους αποκαλύπτουν την άγνοια της αμαρτωλής τους κατάστασης, του νόμου του Θεού και την προειδοποίηση των προφητών Του, καθώς οι ανθρωποθυσίες, σε σχέση μ’ αυτές των παιδιών ήταν αυστηρά απαγορευμένες από το Θεό (Λευ.18:21, 20:2-5, Δευτ.18:10, Ησ.57:5, Ιερ.7:31, Ιεζ.16:20-21, 20:26).
Η άγνοιά τους ότι τίποτα δεν μπορεί να ευχαριστήσει πραγματικά το Θεό (Ψαλ.50:7-13, Ησ.66:3-4) παρά μόνο μία αληθινά ταπεινή καρδιά και ένα συντριμμένο πνεύμα (Ησ.57:15, 66:1-3) που υπακούει πιστά το Θεό, φανερώνει την υπερηφάνεια του λαού και την πνευματική του χρεοκοπία και αποτυχία εμπρός στον Ύψιστο Θεό.
Εδ.8: Ο Μιχαίας στο εδάφιο αυτό εξαγγέλλει την ουσία της διαθηκικής σχέσης που έχει ο Ισραήλ με τον Γιάχβε και μεταξύ τους, δίνοντας τους έτσι μια αχτίδα ελπίδας, ώστε ο λαός να επιστρέψει σε μια αληθινή σχέση διαθήκης με το Γιάχβε και μεταξύ τους. Ο προφήτης του Θεού στο σημείο αυτό δεν αποκηρύττει τις θυσίες, αλλά τις υπάγει/ υποτάσσει στην ηθική (Α΄ Σαμ.15:22-23, Ησ.1:12-20, Ωσ.6:6, Αμώς 5:21-27). Θυσία χωρίς πνευματική αφιέρωση που να φανερώνεται μέσα από μια ζωή αληθινής ηθικής είναι ανώφελη. Ο Μιχαίας απευθύνεται στον Ισραήλ ως «άνθρωπο,» και υψώνει το Θεό ως την πηγή «ό,τι καλού» (Ωσ.8:1-3). Οι τρεις θείες απαιτήσεις που αναφέρονται, από γραμματικής άποψης, είναι φανερό ότι έχουν ήδη αναφερθεί στο παρελθόν, και τώρα έρχονται ως υπενθύμιση στο λαό. Στην ερώτηση του Ισραήλ ο Μιχαίας απαντά με κατηχητικό τρόπο, το οποίο αποτελεί χαρακτηριστικό της εισόδιας λειτουργίας.
α) Να πράττεις το δίκαιον: Αυτή η έκφραση φανερώνει την άμεση σχέση μεταξύ της κάθετης και της οριζόντιας διάστασης των ανθρωπίνων σχέσεων, καθώς ο Θεός σχετίζει την αποτυχία του Ισραήλ να εκπληρώσει αυτή τη συγκεκριμένη απαίτηση ως αποτυχία του να εκπληρώσει τις απαιτήσεις τις Διαθήκης.
Η δικαιοσύνη ήταν αξιοπρόσεκτη δια της απουσία της στον Ισραήλ, καθώς απέτυχαν να ελευθερώσουν τον ασθενή και εξουθενημένο, και να τιμωρήσουν το δυνάστη.
Αληθινή αφιέρωση στον Θεό σήμαινε αληθινή αφιέρωση στην κοινότητα της διαθήκης, και η δικαιοσύνη ήταν το κλειδί που και οι ίδιοι οι προφήτες χρησιμοποίησαν για να συνοψίσουν αυτή την κοινωνική υποχρέωση που τα μέλη της κοινότητας είχαν μεταξύ τους.
β) Και να αγαπάς έλεος: Η κυριολεκτική έννοια της φράσης αυτής στο εβραϊκό κείμενο είναι, «να αγαπάς βαθιά την αγάπη εκείνη που είναι πιστή και ενδιαφέρεται αληθινά για τους άλλους.» Η εβραϊκή λέξη «χέσεντ,» που χρησιμοποιείται για να περιγράψει την ελληνική λέξη «έλεος,» θεωρείται – και όχι άδικα – από πάρα πολλούς σχολιαστές των γραφών ως η δυσκολότερη λέξη του βιβλικού εβραϊκού λεξιλογίου. Στην Καινή Διαθήκη μεταφράζεται τις περισσότερες φορές ως «χάρις» (δες Εφεσ.2:1-10). Εδώ, είναι προφανές ότι δεικνύει μία από τις μεγαλύτερες προσδοκίες του Θεού για το λαό Του ως λαού διαθήκης, και που σχετίζεται άμεσα με τη δικαιοσύνη, και ενώνει το λαό του Θεού σε ένα δυνατό οργανισμό μέσα στη ζωή της καθημερινότητας. Αποτέλεσμα αυτού, είναι η λατρεία και η υπακοή προς το Θεό να είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με το γνήσιο ενδιαφέρον αγάπης του ενός για τον άλλον (Ματθ.5:23-24, Γαλ.5:14, 6:2).
γ) Και να περιπατείς ταπεινώς μετά του Θεού σου: Η συγκεκριμένη εβραϊκή φράση βρίσκει πιο ακριβές το νόημά της ως εξής: « και να περιπατείς προσεκτικά – ορθά με το Θεό σου.» Αυτό οφείλεται στους συγκεκριμένους ρηματικούς τύπους που χρησιμοποιούνται, και που προσδίδουν στο περπάτημα αυτό μια ιδιαίτερη σημασία σοφίας που βασίζεται στην έμφαση που δίδεται στις διαπροσωπικές σχέσεις. Να περπατά κάποιος με τον Ακέραιο Θεό ήταν κάτι που λίγοι το ζούσαν στις ημέρες του Μιχαία (2:7), και το οποίο υποδήλωνε την ευσεβή ζωή κάποιου μέσα από την κοινωνία και συναναστροφή του με τους άλλους. Να περπατάς προσεκτικά – ορθά με το Θεό σημαίνει να ζεις μαζί Του με κάποιο συγκεκριμένο τρόπο, και επίσης να είσαι προσεκτικός να ζεις με τον τρόπο που ο Θεός θέλει να ζεις, τα οποία ο Ισραήλ τα αγνοούσε στην εμπειρία του. Ο απ. Παύλος χωρίς αμφιβολία αναφέρεται σ’ αυτή την αλήθεια όταν γράφει στους Εφέσιους πιστούς, με σκοπό να τους προτρέψει να περπατούν με σοφία (Εφεσ.5:15,17).
4. Θεολογική Σημασία & Πρακτική Εφαρμογή
Αυτό που ο Θεός απαιτούσε από το λαό Του ήταν α) δίκαιες και αληθινές σχέσεις μεταξύ τους, και β) μια συνεπή ζωή πίστης, η οποία θα ήταν το αποτέλεσμα μιας στενής και συνεχούς σχέσης με το Θεό (εδ.8). Αυτό αποτελούσε τη σύνοψη και την πεμπτουσία του νόμου. Η τελετουργική συνέπεια σαν αυτοσκοπός, ήταν τόσο περιφρονητέα από το Θεό όσο ήταν ανούσια και σ’ αυτούς που την ακολουθούσαν.
Η αγάπη, η δικαιοσύνη και η δικαιοκρισία του Θεού αποτελούν αναπόσπαστα στοιχεία της σχέσης Του προς το λαό Του, έτσι ώστε ο λαός Του να μπορεί και να πρέπει να τα ακολουθεί στις σχέσεις μεταξύ τους. Η επίγνωση του Θεού και ο πόθος για την «πιστή αγάπη που ενδιαφέρεται» (χέσεντ), αποτελούν τα «κλειδιά» εκείνα που απαιτούνται για έναν υπάκουο χαρακτήρα που σχετίζεται με τη Διαθήκη που έχουμε με το Θεό και μεταξύ μας (Ιερ.22:15,16).
Έμμεσες αναφορές του Μιχ.6:6-8 βρίσκουμε σε διάφορα μέρη της Καινής Διαθήκης: α) Ο Ιησούς Χριστός θεωρεί τη «θεραπευμένη» αδελφική σχέση ως προϋπόθεση για την προσφορά των δώρων στο θυσιαστήριο (Ματθ.5:23-24). β) Ο Ιησούς ελέγχει και κατακρίνει τους Φαρισαίους διότι παραμελούσαν τα βαρύτερα του νόμου, την κρίση και το έλεος και την πίστη για να περιοριστούν μόνο σε εξωτερικούς τύπους και παραδόσεις, αποτυγχάνοντας έτσι να τηρήσουν αληθινά τη διαθηκική τους σχέση προς τους γύρω τους (Ματθ.23:23). γ) Ο απ. Παύλος, τέλος, προτρέπει τους πιστούς στη Ρώμη και την Έφεσο σε μια συνεπή πνευματική ζωή προς το Θεό και τους άλλους πιστούς, μέσα στα πλαίσια της διαθηκικής σχέσης που έχουν μαζί τους (Ρωμ.12:1-2, Εφεσ.5:15-17).
Είναι πολύ εύκολο η χριστιανική μας ζωή να είναι «υπερφορτωμένη,» και να περιορίζεται μόνο σε κάποιες εξωτερικές πράξεις και τύπους θρησκευτικής παράδοσης (λ.χ. τακτικός εκκλησιασμός, πνευματικές προσφορές, προσευχή και μελέτη της Γραφής, ή ακόμη, για εργάτες του Λόγου, το κήρυγμα και η διδασκαλία της Γραφής, βιβλικές μελέτες κ.ά.), μένοντας όμως μακριά από μία αληθινή και συνεπή σχέση με το Θεό και με την χριστιανική κοινότητα. Εύκολα μπορεί να λησμονήσουμε μέσα στη «θρησκευτικότητά» μας ότι ο Θεός μας ζητά κάτι πολύ περισσότερο απ’ ό,τι οι δραστηριότητές μας. Ζητά την καρδιά μας και τη ζωή μας, με σκοπό να τα γεμίσει με την αγάπη Του γι’ αυτόν και το Λόγο Του, και επίσης με τα «σπλάγχνα» Του για την «κοινότητα της διαθήκης,» την εκκλησία Του, αλλά και τους άλλους ανθρώπους γύρω μας! Το Μιχαίας 6:6-8 έρχεται επίσης να μας θυμίσει ότι πρώτα εμείς έχουμε την ιερή υποχρέωση να ζήσουμε ως μία δίκαιη στις σχέσεις μας κοινότητα, που στη συνέχεια θα επηρεάσει και την κοινωνία της (Ματθ.5:13-16).
Η πρακτική της δίκαιης αγάπης στο Όνομα Του Χριστού, αποτελεί μία δοξολογία στο Θεό της Αγάπης, που είναι και Δίκαιος Θεός.
Βιβλιογραφία
- Achtemeier, E. Micah NIBC. Peabody, MA: Hendrickson Publishers, 1996.
- Allen, C. L. The Books of Joel, Obadiah, Jonah, & Micah NICOT. G. Rapids, Michigan: Wm. B. Eerdmans Publishing Co., 1976.
- Barker, L. K. Micah NAC. Nashville, Tennessee: Broadman & Holman Publishers, 1998.
- Dumermuth, F. C. “The Good Threefold Way.” Asia Journal of Theology 8 (Ap. 1994).
- Du Preez, J. “Social Justice: Motive for the mission of the church.” Journal of Theology for Southern Africa 53 (D. 1995).
- VanGemeren, A. W. NIDOTTE. G. Rapids, Mi.: Zondervan Publishing House, 1997.
- House, R. P. Old Testament Theology.D. Grove, Illinois: InterVarsity Press, 1998.
- Kaiser, C. W. Jr. Toward an Old Testament Theology. G. Rapids, Michigan: Zondervan Publishing House, 1978.
- Keil, F. C. & Delitzsch, F. The Minor Prophets-Micah .Peabody, MA.:Hendrickson Publishers, 1996.
- Stoebe, J. H. [nc,dsx. In Jenni-Westermann, Theological Lexicon of the Old Testament. Transl. by M. E. Biddle. Peabody, MA.: Hendrickson Publishers, 1997.
- Waltke, B. Micah Tyndale Old Testament Commentaries. D. Grove, Illinois: InterVarsity Press, 1988.
- McComiskey, E. T. The Minor Prophets-Micah. G. Rapids Mi.: Baker Books, 1993.
