Η χιλιετής βασιλεία

Στο άρθρο αυτό θα επιχειρήσω να παρουσιάσω τη λεγόμενη “αχιλιαστική” ερμηνεία σχετικά με το περιεχόμενο και τη φύση της “χιλιετούς βασιλείας” (στο εξής χ.β.). Πριν περάσω στην ανάπτυξη του θέματος είναι σημαντικό να κάνω δύο διευκρινήσεις. Η πρώτη είναι ότι μελετώντας θέματα που διχάζουν τους πιστούς καλό είναι να είμαστε ταπεινοί. Παραθέτω έναν τρόπο ανάγνωσης των ιερών κειμένων δίπλα σε άλλους τρόπους χωρίς να αξιώνω ότι είναι απαραίτητα ο μόνος ή ο σωστός. Αυτό που μας ενώνει όλους είναι η πίστη ότι ο Κύριός μας θα έρθει ξανά και, τελικά, αυτό είναι που έχει πρωταρχική σημασία. Η δεύτερη διευκρίνηση αφορά τον όρο “αχιλιασμός”, που είναι κατά τη γνώμη μου αδόκιμος. Η άποψη που θα παραθέσω δεν αρνείται την ύπαρξη της χ.β. αλλά την ορίζει όπως θα δούμε με έναν ιδιαίτερο τρόπο.

Οι δύο βασικές ερμηνείες του Αποκάλυψις 20 

Η αναφορά σε μία χ.β. υπάρχει μόνο στο κεφάλαιο 20 της Αποκάλυψης. Η περικοπή αυτή έχει ερμηνευτεί με διάφορους τρόπους. Μια πρώτη και αρκετά δημοφιλής στην πατρίδα μας ερμηνεία είναι η λεγόμενη “προχιλιαστική.” Σύμφωνα με την κλασική διατύπωσή της, η χ.β. είναι μια περίοδος χιλίων ετών που προηγείται της τελικής κρίσης. Πριν από αυτήν, σύμφωνα με το κεφ. 19, έχει φύγει από τη γη η Εκκλησία (αρπαγή) και τα έθνη (κρίση). Έτσι, καθώς ερχόμαστε στο κεφ. 20 ξεκινά η χ.β. που αφορά  την Παλαιστίνη και τον λαό Ισραήλ. Κατά τη διάρκειά της έχουμε χίλια έτη ειρήνης, ευλογίας και ευημερίας, επειδή ο σατανάς είναι δεμένος, κάτι που σύμφωνα με την άποψη αυτή σημαίνει ότι είναι εντελώς απών και αδρανής. Η περίοδος αυτή κάποια στιγμή τελειώνει με την επανεμφάνιση και ανταρσία του διαβόλου και τον Αρμαγεδώνα. Στον απόηχο της τελικής μάχης γίνεται η τελική κρίση και μετά η δεύτερη έλευση του Χριστού. 

Μια άλλη ανάγνωση της ίδιας περικοπής είναι η λεγόμενη “αχιλιαστική”. Όπως ήδη είπαμε, αυτή δεν αρνείται την ύπαρξη μιας χ.β. αλλά την ορίζει με έναν διαφορετικό τρόπο. Η άποψη αυτή λοιπόν υποστηρίζει ότι η χ.β. αφορά όλη την περίοδο που μεσολαβεί ανάμεσα στην πρώτη και δεύτερη έλευση του Χριστού. Αυτή είναι μια περίοδος κατά τη διάρκεια της οποίας ο σατανάς είναι δεμένος ώστε να μην πλανά τα έθνη. Δεν είναι δηλαδή απών ή ανενεργός, αλλά ανίκανος να πλανήσει τα έθνη. Κατά τη διάρκειά της οι πιστοί που δεν προσκύνησαν το θηρίο βασιλεύουν ήδη στον ουρανό. 

Οι ερμηνευτικές προϋποθέσεις. 

Πριν προχωρήσουμε σε μια προσεκτική ανάλυση του Αποκ. 20, αξίζει να αναφερθούμε σε ορισμένες γενικότερες ερμηνευτικές προϋποθέσεις που εκ των πραγμάτων επηρεάζουν την προσέγγισή μας. 

Μια πρώτη ερμηνευτική επιλογή αφορά το εάν θεωρούμε τη γλώσσα της Αποκάλυψης συμβολική ή κυριολεκτική. Το βιβλίο αυτό είναι γεμάτο με «σημεία» και σύμβολα. Για παράδειγμα, στο κεφάλαιο 20 βλέπουμε ότι ένας άγγελος κατεβαίνει από τον ουρανό και έχει ένα κλειδί- το κλειδί μιας αβύσσου, υπάρχει μια μεγάλη αλυσίδα με την οποία κρατά δεμένο έναν δράκοντα που είναι ο όφις ο αρχαίος που είναι ο διάβολος. Πιστεύω ότι σχεδόν όλοι θα συμφωνήσουν ότι εδώ έχουμε μια σειρά από σύμβολα: ο σατανάς που παρουσιάζεται ως δράκος, το κλειδί, η αλυσίδα, η άβυσσος. Το γεγονός ότι όλα αυτά είναι σύμβολα δεν σημαίνει ότι δεν δηλώνουν κάτι. Ακριβώς το αντίθετο. Εκλαμβάνοντας τα σύμβολα αυτά κυριολεκτικά μένουμε μόνο στην επιφάνεια του πράγματος, στο επίπεδο του σημείου και δεν προχωρούμε στο σημαινόμενό του, στη σημασία του. Αν λοιπόν συμφωνήσουμε ότι η περικοπή είναι γεμάτη από περιγραφές που πρέπει να τις καταλάβουμε συμβολικά, τότε τίθεται το ζήτημα της ερμηνευτικής συνέπειας. Αν, για παράδειγμα, συμφωνήσουμε ότι η περιγραφή του Διαβόλου ως δράκου και η αναφορά σε αλυσίδες και σε κλειδιά είναι συμβολική, τότε γιατί ο αριθμός “χίλια”  πρέπει οπωσδήποτε να εκληφθεί κυριολεκτικά; 

Γενικότερα, βέβαια, σε ό,τι αφορά τους αριθμούς παρατηρούμε ότι η Αποκάλυψη έχει αρκετούς. Έτσι, ενώ εδώ διαβάζουμε για χίλια έτη, στο κεφάλαιο 2 λέει στους πιστούς να κάνουν υπομονή για δέκα μέρες. Στο κεφάλαιο 13 μιλά για 42 μήνες. Στο κεφάλαιο 17 γίνεται λόγος για «μια ώρα». Πώς ερμηνεύουμε όλους αυτούς τους αριθμούς; Κυριολεκτικά; Όλους ή κάποιους; Μήπως τελικά είναι απλώς ένας τρόπος να ειπωθεί στους πιστούς ότι, ενώ η θλίψη και ο διωγμός που γεύονται μετρά μία ώρα ή δέκα μέρες, η βασιλεία και η ευλογία  χίλια χρόνια!

Ένα δεύτερο γενικό ερμηνευτικό ερώτημα έχει να κάνει με τη δομή και τον χρονικό ορίζοντα του βιβλίου. Περιγράφει μια γραμμική αλληλουχία γεγονότων ή αναπτύσσεται μέσα από το ξεδίπλωμα ενός προοδευτικού παραλληλισμού;  Ο χρονικός προσδιορισμός χιλίων ετών μετά τη δεύτερη έλευση και πριν την τελική κρίση προϋποθέτει την πρώτη επιλογή. Όμως, όπως ήδη είπαμε, η γραμμική ανάγνωση, ενώ είναι μια θεμιτή επιλογή,  δεν είναι απαραίτητα η μόνη. Διαβάζοντας την Αποκάλυψη, έστω με μία πρόχειρη ανάγνωση, συναντούμε διάφορες περικοπές που μας δίνουν την αίσθηση της περιγραφής της τελικής κρίσης. Χαρακτηριστικό είναι το  παράδειγμα του Αποκ. 11:14-19. Μέσα στο βιβλίο της Αποκάλυψης υπάρχουν αρκετές παρόμοιες περιγραφές. Αυτό οδηγεί αρκετούς σχολιαστές να βλέπουν μία παράλληλη διάταξη στο βιβλίο, σύμφωνα με την οποία παράλληλες ενότητες περιγράφουν με διαφορετικό τρόπο την ίδια χρονική περίοδο από την πρώτη έλευση μέχρι τη δεύτερη. Αν είναι έτσι, τότε το κεφ. 19 μπορεί να περιγράφει την ίδια περίοδο που περιγράφει και το κεφ. 20. 

Διαβάζοντας προσεκτικά το Αποκάλυψις 20

Έχοντας αυτά κατά νου, ας έρθουμε τώρα στο κεφάλαιο 20. Υπάρχουν δύο βασικά ερμηνευτικά ζητήματα. Το πρώτο αφορά στην έννοια του δεσίματος του Σατανά (εδ. 3) και το δεύτερο της “πρώτης ανάστασης” (εδ. 4).  Ξεκινώντας με το πρώτο, σημειώνουμε ότι, σύμφωνα με το εδάφιο 3, ο Σατανάς δέθηκε όχι γενικά και αόριστα, αλλά για να μην μπορεί να κάνει κάτι συγκεκριμένο. Δέθηκε για να μην πλανά τα έθνη μέχρι να τελειώσουν τα χίλια έτη. Με άλλα λόγια, αυτό το οποίο εμποδίζει ο Θεός τον σατανά να κάνει είναι το να πλανά τα έθνη. Δηλαδή δεν εμποδίζει κάθε δραστηριότητά του, αλλά τη δραστηριότητα της πλάνης. Αξίζει να σημειώσουμε ότι ο Σατανάς περιγράφεται  εκτός από δράκοντας και ως “ο όφις ο αρχαίος”. Θυμόμαστε φυσικά τι έκανε ο όφις ο αρχαίος: πλάνησε!  Ο όφις, λοιπόν, δέθηκε για να μην πλανά. Η εστίαση στη συγκεκριμένη αυτή δράση υπογραμμίζεται διαβάζοντας το τι γίνεται μόλις, στο τέλος των χιλίων ετών, λύνεται ο σατανάς. Έτσι, στο εδάφιο 8, διαβάζουμε “και εξελεύσεται πλανήσαι τα έθνη”. Αν και ενεργός, λοιπόν, ο Σατανάς ο Θεός του έχει βάλει όριο και περιορισμό ώστε άτομα από κάθε έθνος να ξεφύγουν από την πλάνη του και να έρθουν στη αλήθεια. Στην περίοδο της ζωής της εκκλησίας (μεταξύ της πρώτης και δεύτερης έλευσης) ο Σατανάς δεν θα μπορεί να εμποδίσει την απελευθερωτική δύναμη της αλήθειας του ευαγγελίου. 

Την ίδια ιδέα συναντούμε εκτός από την Αποκάλυψη και στον Ματθαίο 12:29. Εκεί βρίσκουμε τον Ιησού να βγάζει δαιμόνια και να θεραπεύει τους ανθρώπους, με αποτέλεσμα να Tον κατηγορούν ότι το κάνει με τη δύναμη του Βεελζεβούλ. Ο Ιησούς τους απαντά ότι με τη διακονία και το έργο Tου “δένει” τον Σατανά (εδ. 28 – 29). Το έργο του Χριστού, λοιπόν, σηματοδοτεί την έναρξη της περιόδου κατά την οποία ο σατανάς έχει δεθεί, με αποτέλεσμα άνθρωποι να απελευθερώνονται από την εξουσία της πλάνης. Η εκκλησία έχει αποστολή, επειδή ο Ιησούς Χριστός με το έργο Του κατά την πρώτη έλευσή Του “έδεσε τον δυνατό”, έδεσε τον Σατανά για να μην πλανά τα έθνη. Αυτό λέει ο απ. Παύλος μιλώντας στον Φήστο και τον Αγρίππα, «17 ἐξαιρούμενός σε ἐκ τοῦ λαοῦ καὶ τῶν ἐθνῶν, εἰς οὓς ἐγώ σε ἀποστέλλω 18 ἀνοῖξαι ὀφθαλμοὺς αὐτῶν, τοῦ ἐπιστρέψαι ἀπὸ σκότους εἰς φῶς καὶ τῆς ἐξουσίας τοῦ σατανᾶ ἐπὶ τὸν Θεόν, τοῦ λαβεῖν αὐτοὺς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν καὶ κλῆρον ἐν τοῖς ἡγιασμένοις πίστει τῇ εἰς ἐμέ.» (Πράξεις 26)

Στο κατά Λουκάν 10 διαβάζουμε για την αποστολή των εβδομήκοντα. Όταν επιστρέφουν πίσω στον Ιησού μιλώντας για την απελευθερωτική δύναμη του ευαγγελίου Εκείνος σχολιάζει: «18 Εἶπε δὲ αὐτοῖς· ἐθεώρουν τὸν σατανᾶν ὡς ἀστραπὴν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ πεσόντα». (Λκ. 10)

Θα μπορούσαμε λοιπόν να πούμε ότι το δέσιμο του σατανά ουσιαστικά σημαίνει το λύσιμο της Εκκλησίας για την αποστολή της και σηματοδοτεί την ελπίδα και πεποίθηση  ότι το ευαγγέλιο θα αλλάξει ζωές. Το ευαγγέλιο θα πείσει και θα απελευθερώσει ανθρώπους. Άνθρωποι θα αναγεννηθούν. Άνθρωποι θα φύγουν από την εξουσία του σατανά και θα έρθουν στην πίστη του Ιησού Χριστού.

Ένα δεύτερο ερμηνευτικό ζήτημα είναι η σημασία της “πρώτης ανάστασης”. Για να το απαντήσουμε πρέπει να εξετάσουμε ποια είναι η ταυτότητα αυτών που αναφέρονται στην Αποκ. 20:4 να κάθονται σε θρόνους. Διαβάζουμε στο εδ. 4:

«4 Καὶ εἶδον θρόνους, καὶ ἐκάθησαν ἐπ᾿ αὐτούς, καὶ κρῖμα ἐδόθη αὐτοῖς, καὶ τὰς ψυχὰς τῶν πεπελεκισμένων διὰ τὴν μαρτυρίαν ᾿Ιησοῦ καὶ διὰ τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ, καὶ οἵτινες οὐ προσεκύνησαν τὸ θηρίον οὔτε τὴν εἰκόνα αὐτοῦ, καὶ οὐκ ἔλαβον τὸ χάραγμα ἐπὶ τὸ μέτωπον αὐτῶν καὶ ἐπὶ τὴν χεῖρα αὐτῶν· καὶ ἔζησαν καὶ ἐβασίλευσαν μετὰ τοῦ Χριστοῦ χίλια ἔτη·» 

Πού βρίσκονται αυτοί οι θρόνοι;  Η προχιλιαστική ανάγνωση τους εκλαμβάνει ως επίγειους και τους εντάσσει στο πλαίσιο μιας επίγειας χιλιετούς βασιλείας. Όμως, στην Αποκάλυψη έχουμε 46 φορές αναφορές σε θρόνους, από τις οποίες μόνο τέσσερις αφορούν τη γη. Όλες οι υπόλοιπες έχουν να κάνουν με τον ουρανό. Οι θρόνοι λοιπόν το πιο πιθανό σχετίζονται με μια ουράνια εμπειρία και πραγματικότητα. Κάποιοι λοιπόν κάθονται σε θρόνους στον ουρανό, δηλαδή βασιλεύουν. Ποιοι όμως είναι αυτοί; Στο Αποκ. 6:9 διαβάζουμε: «9 Καὶ ὅτε ἤνοιξε τὴν πέμπτην σφραγῖδα, εἶδον ὑποκάτω τοῦ θυσιαστηρίου τὰς ψυχὰς τῶν ἐσφαγμένων διὰ τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ καὶ διὰ τὴν μαρτυρίαν τοῦ ἀρνίου ἣν εἶχον».  Άρα η εικόνα που έχουμε εδώ είναι ότι αυτοί που κάθονται στον θρόνο είναι όσοι υπέφεραν εξαιτίας της πίστης τους, είναι η θριαμβεύουσα εκκλησία που, αν και εκδιώχθηκε στη γη, τώρα βασιλεύει στον ουρανό. Είναι οι άγιοι του Κυρίου, οι πιστοί του Κυρίου, οι οποίοι τώρα είναι στην παρουσία του Ιησού Χριστού στον ουρανό. Αυτοί λοιπόν βασιλεύουν. Αυτή η εμπειρία περιγράφεται στο εδ. 4 ως η “πρώτη ανάσταση”. Μας δυσκολεύει φυσικά το γεγονός ότι εμείς συνδέουμε την ανάσταση με την ανάσταση του σώματος. Μπορεί όμως η έννοια αυτή να χρησιμοποιηθεί για να περιγράψει κάποια άλλη εμπειρία;  Αξίζει να σημειώσουμε ότι στο βιβλίο της Αποκάλυψης η λέξη “ανάσταση” απαντά μόνο εδώ. Επίσης, αξίζει να προσέξουμε ότι η λέξη αυτή προσδιορίζεται με τον επιθετικό προσδιορισμό “πρώτη”. Η “πρώτη” ανάσταση που αντιδιαστέλλεται με τη “δεύτερη”. Ποια είναι η σημασία του προσδιορισμού “πρώτος”;  Έχει να κάνει μόνο με τη χρονική αλληλουχία;  Στο κεφ. 21 μιλά για τον “πρώτο” ουρανό και γη. Ο προσδιορισμός αυτός δεν σημαίνει μόνο αυτόν που προηγείται αλλά και αυτόν που έχει περιορισμένη χρονική διάρκεια. Αυτόν που δεν είναι ο τελικός. Έτσι, η ανάσταση αυτή είναι “πρώτη”, με την έννοια ότι δεν είναι η οριστική και τελική. Είναι πραγματική, λαμβάνει χώρα στον ουρανό και διαρκεί για την περίοδο της εκκλησίας. Στο τέλος όμως θα λάβει χώρα και η “δεύτερη”, δηλαδή η τελική και οριστική ανάσταση. 

Έτσι λοιπόν η περικοπή αυτή περιγράφει την εμπειρία της εκκλησίας καθ’ όλη τη διάρκεια της περιόδου μεταξύ της πρώτης και δεύτερης Έλευσης του Κυρίου μας. Η εκκλησία έχει αποστολή να κηρύξει την αλήθεια καθώς ο Θεός έχει δέσει τον Σατανά. Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι δεν θα έχει διωγμό και δυσκολίες. Μέσα σε αυτά όμως βασιλεύει καθώς ξέρει ότι ο θρόνος, η εξουσία και η δύναμή της δεν βρίσκονται στη γη αλλά στον ουρανό. 

Συμπεράσματα

Ποιο είναι λοιπόν το συμπέρασμα; Το συμπέρασμα είναι ότι η βασιλεία και η θλίψη δεν είναι στην εμπειρία του πιστού δυο πραγματικότητες σε αντιδιαστολή, αλλά καθώς υπομένουμε στη θλίψη, βασιλεύουμε. Αυτή ήταν η εμπειρία του Ιωάννη και των πρώτων αναγνωστών της Αποκάλυψης:
«9 ᾿Εγὼ ᾿Ιωάννης, ὁ ἀδελφὸς ὑμῶν καὶ συγκοινωνὸς ἐν τῇ θλίψει καὶ βασιλείᾳ καὶ ὑπομονῇ ἐν ᾿Ιησοῦ Χριστῷ, ἐγενόμην ἐν τῇ νήσῳ τῇ καλουμένῃ Πάτμῳ διὰ τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ καὶ διὰ τὴν μαρτυρίαν ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ.» (1).

Στη θλίψη, λοιπόν, βασιλεύουμε μέσα από την υπομονή-όσοι κρατούμε τον λόγο της μαρτυρίας. Πριν γίνει δική μας, η εμπειρία αυτή ήταν πρώτα απ΄ όλα η εμπειρία του ίδιου του Κυρίου μας Ιησού Χριστού. Όταν στη βάπτισή Του φωνή από τον ουρανό λέει «ούτως εστίν ο Υιός μου ο αγαπητός εν ω ευδόκησα»,  στην πραγματικότητα δυο παραδόσεις σχετικές με τον Μεσσία από την Π. Διαθήκη παντρεύονται. Από τη μια, η παράδοση της βασιλείας και, από την άλλη,  η παράδοση της θλίψης. Η πραγματικότητα της βασιλείας σχετίζεται με την έννοια του Μεσσία όπως εμφανίζεται στον Ψαλμό 2:7. Η πραγματικότητα της θλίψης σχετίζεται με τις προφητείες του πάσχοντος υπηρέτη στο βιβλίο του Ησαΐα 42:1 (και στο κεφ. 53). Ουσιαστικά η φράση που ακούγεται από τον Πατέρα από τον ουρανό είναι μια ένωση αυτών των δυο περικοπών της Π. Διαθήκης. Οι πειρασμοί του Σατανά που ακολουθούν ήταν η προσφορά της βασιλείας δίχως τη θλίψη. Ο Ιησούς, καθώς υπομένει τη θλίψη, βασιλεύει –και αυτό είναι το νόημα της απάντησής του στο δικαστήριο πριν τη σταύρωσή Του όπου είπε: “Και θα δείτε τον Υιό του Ανθρώπου να κάθεται στα δεξιά του παντοδύναμου Θεού, και να έρχεται πάνω στα σύννεφα του ουρανού» (Μάρκος 14:62). Ο σταυρός και ο θρόνος είναι συνεχώς η εμπειρία του πιστού μέχρι τη δημιουργία της «καινής γης»  και του «καινού ουρανού».

Tα νεα άρθρα σε email

Εγγραφείτε στο newsletter μας για να λαμβάνετε τα νέα άρθρα όταν δημοσιεύονται.

Scroll to top