Μεταπασχαλινή αμφιβολία – “Χριστός ανέστη”.
Και τώρα που ο Χριστός αναστήθηκε; Φαντάζομαι πως με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, όλοι μας γευτήκαμε κάτι από το πασχαλινό πανηγύρι: κάποιο πιο περιποιημένο φαγητό, λίγο παραπάνω σε όλα, απόλαυση, ξεκούραση. Και τώρα τι; “Χριστός ανέστη”, ναι, σίγουρα θα δεχτούμε τον χαιρετισμό και θα ανταποδώσουμε ευγενικά. Τι γίνεται όμως με τη ζωή μας; Ίσως αυτές οι μεταγιορτινές αναζητήσεις δεν μας ταιριάζουν. Το πολύ φαγητό άλλωστε μπορεί να φέρει διάφορα συναισθήματα δυσφορίας. Δεν ξέρω αν μπορεί να φέρει κι αμφιβολία.
Η περικοπή από το Ευαγγέλιο του Ιωάννη 20 που αφηγείται τη συνάντηση του Ιησού με τον Θωμά είναι ένα κείμενο για την αμφιβολία. Όχι όμως για την αμφιβολία εν γένει. Υπάρχουν πολλά είδη αμφιβολίας. Η αμφιβολία μπορεί να είναι αποτέλεσμα ελλιπούς πληροφόρησης, κακών επιλογών, φιλοσοφίας ζωής, έλλειψης ύπνου, απογοήτευσης… Το κείμενο δεν καλύπτει όλες τις προαναφερθείσες κατηγορίες, οι οποίες δεν είναι άλλωστε όλες οι πηγές αμφιβολίας που υπάρχουν στον κόσμο.
O Θωμάς δεν ήταν κάποιος αμφισβητίας της σειράς. Ήταν ένας πιστός Ιουδαίος. Ήταν κάποιος που πίστευε στην ιστορία της Παλαιάς Διαθήκης. Όπως και οι υπόλοιποι μαθητές, ο Θωμάς δεν έχει κάποια κατηγορία στο μυαλό του για να κατατάξει, να συλλάβει την έννοια ενός Μεσσία σταυρωμένου, πόσο μάλλον αναστημένου. Αν ήταν έτσι, τότε οι μαθητές δεν θα βρίσκονταν τῶν θυρῶν κεκλεισμένων διὰ τὸν φόβον τῶν Ἰουδαίων (20:19), αλλά θα περίμεναν με χαρά και ανυπομονησία την ανάσταση.
Η αξίωση της αγάπης
Κι ο Ιησούς αρχίζει να εμφανίζεται αναστημένος· πρώτα στη Μαρία τη Μαγδαληνή, μετά στους υπόλοιπους μαθητές. Όλοι φαίνεται σιγά σιγά να πιστεύουν ότι ο Ιησούς αναστήθηκε. Όλοι; Όχι. Ο Θωμάς δεν θα το κάνει αυτό. Δεν ήταν στη συντροφιά τους, όταν τους φανερώθηκε ο Ιησούς (20:24). Οι μαθητές λένε ότι είδαν, ο Θωμάς λέει “αν δεν δω” (20:25)! Και σε αυτή την απουσία της όρασης από την πλευρά του Θωμά υπάρχει κάτι να προσέξουμε και κάτι να εκτιμήσουμε.
Ποιος ξέρει η δική του έκπληξη για τον θάνατο του Ιησού σε ποια απόγνωση, σε ποια απογοήτευση τον οδήγησε. Σίγουρα μακρυά από τους άλλους. Στο σημείο αυτό πρέπει να σημειώσουμε την αξία της κοινότητας. Ο Θωμάς έχασε γιατί απομακρύνθηκε από τον κύκλο των μαθητών. Δεν είδε, δεν έπιασε, δεν ψηλάφησε. Δεν ήταν εκεί. Απομακρύνθηκε από τη συντροφιά των φίλων του Χριστού. Μπορεί να μην ήταν κάτι που συνέβη συνειδητά. Αυτή η απουσία του μπορεί να οφείλεται σε άσχετους λόγους με τις περιστάσεις. Έχασε όμως την ευλογία της εμπειρίας με τον αναστημένο Ιησού. Αναπληρώνεται μετά αυτό, αλλά εδώ είναι η πηγή της αμφιβολίας του. Η απογοήτευση για τον χαμένο Μεσσία, το σοκ μετά τον σταυρό, για εκείνον παραμένουν. Ας προσέξουμε την αξία της κοινότητας μέσα στην εκκλησία, την οποία συχνά θυσιάζουμε. Η αξίωση της αγάπης επιτάσσει να είμαστε μαζί, να στηρίζουμε αλλήλους, να παλεύουμε με την αμφιβολία και τον φόβο μαζί, να ζούμε μαζί, ιδιαίτερα μέσα σε δύσκολες καταστάσεις.
Ας εκτιμήσουμε όμως κάτι άλλο: την ανάγκη της προσωπικής μαρτυρίας. Πολλές φορές μιλάμε για τη μαρτυρία τη δική μας σήμερα. Όταν μιλάμε έτσι ουσιαστικά αναφερόμαστε στο πώς ο Ιησούς Χριστός μάς συνάντησε, πώς δεχτήκαμε τα καλά νέα, το ευαγγέλιό Του. Μαρτυρία δίνει κανείς για κάποιο γεγονός. Οι πρώτοι μαθητές ήταν οι αληθινοί μάρτυρες της ανάστασης του Ιησού. Αυτό θα πει μαρτυρία. Δεν ξέρω αν ο Θωμάς ήταν άπιστος. Σίγουρα αμφιβάλει εδώ, αλλά δεν θέλει σε καμία περίπτωση να γίνει εύπιστος. Υπάρχει διαφορά ανάμεσα στην πίστη και στην ευπιστία. Και ο Θωμάς δεν πρόκειται να πιστέψει σε κάτι απλά και μόνο επειδή όλοι οι άλλοι πιστεύουν σε αυτό. Η πίστη του Θωμά ζητά αποδείξεις. Θέλει να είναι και ο ίδιος αυτόπτης. Η αξίωση της αγάπης που έχει για τον Ιησού Χριστό δεν επιτρέπει τίποτα λιγότερο (11:16).
Η πίστη όπως την καταλαβαίνει σήμερα ο κόσμος αποτελεί μια υποκειμενική, ιδιωτική, ατομική πεποίθηση. Έτσι το αντιλαμβανόμαστε σήμερα. Κάτι τέτοιο όμως μπορεί να μην έχει να κάνει καθόλου με την αλήθεια. Η Βίβλος όποτε μιλά για πίστη ποτέ δεν την αποσυνδέει από την αλήθεια. Ο απόστολος Παύλος γράφει στους Κορινθίους: Αν ο Χριστός δεν έχει αναστηθεί, τότε το κήρυγμά μας είναι χωρίς νόημα, το ίδιο και η πίστη σας (Α΄ Κορ. 15:14). Είμαστε στις αμαρτίες μας. Η πίστη μας είναι μάταια. Είμαστε για λύπηση. Ο Παύλος δεν μασάει τα λόγια του. Η Βίβλος μιλά για πίστη που βασίζεται στην αλήθεια. Αν αυτή η αλήθεια δεν υπάρχει, τότε και η πίστη μας δεν έχει αντικείμενο.
Στις 20 Απριλίου, οι New York Times φιλοξένησαν συνέντευξη της προέδρου του θεολογικού σχολείου Union της Νέας Υόρκης. Λέει η πρόεδρος Jones: “Για μένα το μήνυμα του Πάσχα είναι ότι η αγάπη είναι ισχυρότερη από τη ζωή και τον θάνατο. Αυτός ο ισχυρισμός είναι πιο εκπληκτικός από αυτόν που λέει ότι κάποιοι έβαλαν τον Ιησού σε ένα τάφο και τρεις μέρες αργότερα δεν ήταν εκεί. Για τους χριστιανούς που η φυσική ανάσταση γίνεται κάποιου είδους εμμονή, θα έλεγα ότι και η πίστη τους είναι μάλλον ασταθής. Κι αν αύριο κάποιος έβρισκε το σώμα του Ιησού να είναι μέσα στον τάφο; Μήπως τότε αυτό θα σημαίνει ότι ο χριστιανισμός είναι ένα ψέμα; Όχι, η πίστη είναι πιο ισχυρή”. Ανοησίες. Ο Παύλος δεν θα μπορούσε να διαφωνήσει περισσότερο. Η αγάπη είναι πράγματι ισχυρότερη από τη ζωή και τον θάνατο ως η άλλη όψη της αλήθειας, αλλά όχι σαν κούφιο, αέρινο ιδεολόγημα.
Η αξία της κοινότητας εξαρτάται από την ποιότητα της προσωπικής μαρτυρίας των προσώπων που την αποτελούν. Ο Θωμάς δεν θα γίνει εύπιστος, αλλά γνωρίζει την ανάγκη να είναι και ο ίδιος προσωπικός μάρτυρας εκείνων που τα αδέλφια του είδαν εν τη απουσία του. Η αξίωση της αγάπης είναι να ζούμε μαζί αγαπώντας ο ένας τον άλλο, ακόμα και μέσα στην αμφιβολία· ειδικά μέσα στην αμφιβολία. Για να έχει όμως πραγματική αξία αυτή η κοινότητα θα πρέπει να αποτελείται από πρόσωπα που έχουν προσωπική σχέση με τον αναστημένο Ιησού, μαρτυρία που βασίζεται στην αλήθεια. Η αγάπη διώχνει έξω τον φόβο, τελικά και την αμφιβολία.
Η αποκατάσταση της ειρήνης
Το ίδιο αποτέλεσμα έχει και η ειρήνη (20:26). Μετά από οχτώ μέρες ο Ιησούς επανεμφανίζεται. Δεν μπορώ να φανταστώ πώς πέρασαν αυτές οι μέρες για τον Θωμά. Οι μαθητές είναι ξανά συγκεντρωμένοι, αλλά αυτή τη φορά είναι κι ο Θωμάς μαζί τους. Εδώ έχουμε τη χάρη της επανάληψης ή την επανάληψη της χάρης. Ο Ιησούς με νέο σώμα, καθώς οι πόρτες είναι κλειστές, έρχεται στο κέντρο: η παρ-ουσία της ειρήνης. Ειρήνη υμίν! Η ειρήνη βρίσκεται μπροστά τους, στο κέντρο, ενσαρκωμένη, και είναι ο ίδιος ο Κύριό μας, ο Ιησούς Χριστός — η χάρη και η ειρήνη αυτοπροσώπως.
Ο Ιησούς τους χαιρετά, όχι απλά δίνοντάς τους τον χαιρετισμό της εποχής, shalom. Δεν τους λέει απλά “ειρήνη”, μη φοβάστε δεν είμαι φάντασμα. Τους μιλά γι’ αυτό που σήμαινε η ειρήνη ήδη από την Παλαιά Διαθήκη. “Να έχετε ειρήνη”, δηλαδή αυτή την αίσθηση της ολοκλήρωσης, της αρμονίας που φέρνει η βασιλεία του Θεού· αρμονία με τον εαυτό, με τον πλησίον, με το περιβάλλον, με τον Θεό τον ίδιο· ήδη, από τώρα, αλλά όχι ακόμα εντελώς. Ο ήλιος έχει αρχίσει να ανατέλλει. Τώρα που αναστήθηκα, λέει ο Ιησούς, μπορείτε να έχετε ειρήνη. Η βασιλεία του Θεού φέρνει ειρήνη κι αυτό το θεολογικό γεγονός έχει μια εκκλητική λειτουργία.
Καθώς ο Ιησούς στρέφει στον Θωμά (20:27) με χάρη για τη δική του ειρήνη, την προσωπική ειρήνη, εκείνος αναφωνεί: ὁ κύριός μου καὶ ὁ θεός μου (20:28). Η εκκλητική λειτουργία της ειρήνης πυροδοτεί την ομολογία του Θωμά. Ο Θωμάς έχει ζήσει όλα όσα καταγράφουν τα Ευαγγέλια για τη δημόσια διακονία του Ιησού από τη Ναζαρέτ. Τώρα βλέπει. Τώρα κάνει τις συνδέσεις. Τώρα πιστεύει. Ο Ιησούς Χριστός αποκαθιστά την ειρήνη στον κόσμο Του. Είναι πράγματι αυτός που συγχωρεί αμαρτίες, που φέρνει συμφιλίωση σε κάθε επίπεδο, που ευαγγελίζεται αρμονία για όλη την κτίση, επομένως και για τον Θωμά. Αυτή η ειρήνη δεν μπορεί να είναι μόνο προσωπική, καθώς αγκαλιάζει τα πάντα. Αλλά καθώς αγκαλιάζει τα πάντα δεν μπορεί παρά να είναι και προσωπική. Ο Θωμάς συνειδητοποιεί. Ο Θωμάς λατρεύει. Η ειρήνη αποκαθίσταται.
Η σημασία της πίστης
Στη συνέχεια ο Ιησούς δεν μαλώνει τον Θωμά. Συνηθίζουμε να βλέπουμε το εδάφιο 29 σαν μια ωδή στην τυφλή πίστη όλων ημών που δεν βλέπουμε αλλά πιστεύουμε (20:29). Είναι δύσκολο ο Ιησούς να είναι τόσο σκληρός με τον Θωμά, καθώς μόλις τον έχει συναντήσει προσωπικά εκείνον και την αμφιβολία του. Στα επόμενα εδάφια ο Ιωάννης προετοιμάζει το έδαφος για να μας δώσει τον σκοπό της συγγραφής του Ευαγγελίου του, που δεν είναι άλλος από την πίστη. Ο Ιησούς έκανε βέβαια και πολλά άλλα θαύματα μπροστά στους μαθητές του, που δεν είναι γραμμένα σ’ αυτό εδώ το βιβλίο. Αυτά όμως γράφτηκαν για να πιστέψετε πως ο Ιησούς είναι ο Χριστός ο Υιός του Θεού, και πιστεύοντας να έχετε δι’ αυτού τη ζωή (20:30-31). Η πίστη του Θωμά και η δική μας πίστη είναι ποιοτικά ίδιες. Η πίστη αυτή δεν είναι μια ιδιωτική, υποκειμενική, ατομική προτίμηση. Βασίζεται στην αλήθεια και η Βίβλος πάντοτε μας ζητά να πιστεύσουμε στην αλήθεια.
Όμως, τι σημαίνει πίστη; Η πίστη είναι κάτι περισσότερο από το να πιστεύω ότι κάτι είναι αληθινό. Άλλωστε, και ο διάβολος πιστεύει ότι ο Ιησούς αναστήθηκε από τους νεκρούς. Η πίστη εμπεριέχει ακόμα τα χαρακτηριστικά της εμπιστοσύνης και της προσωπικής μας παράδοσης στον Θεό. Η ιστορία του Θωμά λειτουργεί ως μαρτυρία για την πραγματικότητα της ανάστασης του Ιησού Χριστού και οδηγεί τους ανθρώπους να πιστέψουν σε αυτή ως αληθινή. Η πίστη είναι μια θεόδοτη ικανότητα να αντιλαμβανόμαστε ό,τι είναι αληθινό και να κρεμάμε εκεί πάνω ό,τι έχουμε, όλη μας την ύπαρξη. Κι εδώ το αντικείμενο της πίστης είναι η ανάσταση του Χριστού. Η πίστη αυξάνει καθώς οι πιστοί αναζητούν την αλήθεια και στηρίζονται σε αυτή. Αυξάνεις στην πίστη, αυξάνοντας την αλήθεια. Μεγεθύνεις την πίστη εξηγώντας, και αναλύοντας, και ζώντας την αλήθεια. Είναι η άρθρωση και η υπεράσπιση και το βίωμα της αλήθειας που αυξάνει την πίστη. Αυτή η αλήθεια έχει και είναι πρόσωπο. Είναι ο Κύριος Ιησούς.
Μεταναστάσιμες αναζητήσεις
Ο Θωμάς μαρτύρησε κατά την παράδοση γι’ αυτή, ζώντας το ευαγγέλιο του Ιησού Χριστού, έξω από τα όρια της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, στη μακρινή Ινδία. Εμείς πώς ζούμε; Τι σημαίνει για μας σήμερα, ότι ο Χριστός αναστήθηκε; Πώς βιώνουμε τη “δύσκολη” καθημερινή πραγματικότητα; Επηρεάζει αυτή η αλήθεια την πραγματικότητα; Ζούμε στο φως της ανάστασης του Ιησού Χριστού; Μήπως δεν καίγεται η καρδιά μας, όπως έλεγαν οι δύο προς Εμμαούς; Μήπως ζούμε σαν να μην αναστήθηκε ποτέ αυτός ο Ναζωραίος; Ο Χριστός αναστήθηκε. Η βασιλεία του είναι εδώ. Ο ήλιος έχει αρχίσει να ανατέλει. Χριστός ανέστη!
