Κατάρα είναι η ευχή, απειλή ή εξαγγελία για την επέλευση κακού σε πρόσωπο ή πράγμα, επομένως, η κατάρα αποτελεί το ακριβώς αντίθετο της ευλογίας. Κάποιοι κήρυκες ιδίως σε χαρισματικούς κύκλους διδάσκουν ότι εφόσον έχουμε άλυτα προβλήματα στη ζωή μας, είναι πιθανόν να είμαστε καταραμένοι εξαιτίας της δικής μας αμαρτίας ή ακόμη και της αμαρτίας των προγόνων μας. Συνεπώς, η πίστη στον Ιησού Χριστό δεν είναι ικανή να μας προφυλάξει από ξόρκια ή κατάρες που έχουν γίνει εναντίον μας. Προκειμένου να απελευθερωθούμε από τις κατάρες αυτές πρέπει να τις ανακαλύψουμε και ξεριζώσουμε μέσω ειδικών προσευχών. Μία τέτοια προσευχή είναι η εξής: «ακυρώνω όλη την δαιμονική ενέργεια που έχει περάσει σε εμένα από τους προγόνους μου»1 . Ουσιαστικά, πρόκειται για ένα είδος «ξεματιάσματος». Ο Neil Anderson υποστηρίζει πως τα δαιμόνια μπορούν να μας αιχμαλωτίσουν, μέχρι να λάβουμε γνώση των πράξεων τους και να τα απομακρύνουμε.
Ο Derek Prince, ένας άλλος συγγραφέας που πρεσβεύει την ίδια θεολογική γραμμή με το πολύ γνωστό βιβλίο «Ευλογία ή Κατάρα», υποστηρίζει πως μπορούμε να κληρονομήσουμε την κατάρα από τους προγόνους μας. Ο Prince αναφέρει, «προτού απολαύσουμε την πραγματική ελευθερία και την πληρότητα της νέας δημιουργίας εν Χριστώ, το ζιζάνιο πρέπει να ξεριζωθεί».2 Στην συνέχεια αναφέρεται στο Ματθαίο 15, όπου ο Κύριος μας λέει: «κάθε φυτεία που δεν τη φύτεψε ο ουράνιος Πατέρας μου θα ξεριζωθεί» (εδάφιο 13).3 Το πλαίσιο της περικοπής αναφέρεται στην συζήτηση του Χριστού με τους Φαρισαίους, οι οποίοι σκανδαλισμένοι από το κήρυγμα του Κυρίου μας δεν δέχονται το κήρυγμα Του. Το ξερίζωμα στο οποίο αναφέρεται ο Ιησούς Χριστός αφορά τις πνευματικές φυτείες των Φαρισαίων.
Αν εξετάσουμε διεξοδικά την παραπάνω θεώρηση, θα ανακαλύψουμε πως είναι όχι μόνο αντιβιβλική, αλλά και παράλογη. Όλοι μας έχουμε στο γενεαλογικό μας δένδρο 2 γονείς, 2 παππούδες και 2 γιαγιάδες, 4 προπαππούδες και προγιαγιάδες και 8 προπροπαπούδες και προπρογιαγιάδες. Σύμφωνα με τον Prince, εάν έστω και ένας από τους συνολικά τριάντα παραπάνω προγόνους μας, ήταν καταραμένος είτε επειδή κάποιος άλλος τον καταράστηκε, είτε επειδή ασχολήθηκε με ειδωλολατρία ή μαγεία, τότε θα είμαστε και εμείς καταραμένοι.4 Ο Prince αναφέρει πολλά παραδείγματα Χριστιανών που αντιμετώπιζαν ασθένειες και προβλήματα πάσης φύσεως. Οι Χριστιανοί αυτοί όπως διακηρύττει ο Prince θεραπεύτηκαν μόνο όταν προσευχήθηκαν όπως εκείνος ορίζει.
Άλλοι συγγραφείς όπως η Marilyn Hickey διδάσκουν πως κάποιοι Χριστιανοί είναι καταραμένοι, επειδή δεν κράτησαν κάποιες διατάξεις της Παλαιάς Διαθήκης που αναφέρονται στο βιβλίο του Λευιτικού.5 Για παράδειγμα, στο Λευιτικόν αναφέρεται πως «αν δεν δεκατίζεις κλέβεις τον Θεό, παραβιάζοντας τις εντολές του και για αυτό είσαι καταραμένος»6. Αν όμως είμαστε καταραμένοι επειδή δεν κρατήσαμε μία από τις διατάξεις της Παλαιάς Διαθήκης, τότε δεν θα είμαστε καταραμένοι επειδή δεν κρατήσαμε και τις υπόλοιπες εντολές (π.χ. τις 10 εντολές) και δεν εφαρμόζουμε πλήρως τις μεγαλύτερες εντολές της Καινής Διαθήκης, δηλαδή τις εντολές που μας καλούν να αγαπάμε τον Θεό με όλο μας το είναι (Ματθαίος 22:37-40) και τους άλλους όπως ο Θεός μας αγάπησε (Ιωάννης 13:34-35), τον Χρυσό Κανόνα (Ματθαίος 7:12) και τη Μεγάλη Αποστολή (Ματθαίος 28:18-20);
Υπάρχουν κατάρες που περνάνε από γενιά σε γενιά;
Στην Αγία Γραφή, ειδικότερα στην Παλαιά Διαθήκη τα παιδιά ορισμένες φορές τιμωρούνται για τις αμαρτίες των γονέων τους (Έξοδος 20:5-6). Μάλιστα, ο Νώε καταριέται τον εγγονό του γιου του Χαμ, τον Χαναάν (Γένεσις 9:25). Στην Έξοδο 20 ο ίδιος ο Θεός υπόσχεται πως θα τιμωρήσει όσους παραβιάζουν την διαθήκη. Ο Θεός γνωρίζει τις συνέπειες της αμαρτίας μας τόσο σε εμάς όσο και στους απογόνους μας. Η τιμωρία όμως συνήθως επέρχεται όταν και επειδή τα παιδιά συνεχίζουν να πράττουν τις ίδιες αμαρτίες των προγόνων τους, αψηφώντας τις προειδοποιήσεις του Θεού. Εφόσον δεν μετανοήσουν, τιμωρούνται για τις δικές τους αμαρτίες και όχι για αυτές των προγόνων τους. Η Αγία Γραφή ξεκάθαρα διδάσκει πως ο Θεός δεν τιμωρεί τα παιδιά για τις αμαρτίες των γονιών τους, εφόσον επιλέξουν να ακολουθήσουν τον δικό Του δρόμο. Μάλιστα, ο Θεός όρισε στους Ισραηλίτες πως «δεν πρέπει να τιμωρούνται με θάνατο οι γονείς για τις αμαρτίες των παιδιών τους, ούτε τα παιδιά για τις αμαρτίες των γονιών τους. Ο καθένας θα τιμωρείται με θάνατο μόνο για τη δική του αμαρτία» ( Δευτερονόμιον 24:16). Παράλληλα, πρέπει να θυμόμαστε πως ο Θεός διακηρύττει «Δίνω τη χάρη μου σε χιλιάδες. Συγχωρώ την ανομία, τα σφάλματα, την αμαρτία. Αλλά και δεν αφήνω τίποτε ατιμώρητο» (Έξοδος 34:7) .
Τι διδάσκει η Αγία Γραφή για τις κατάρες;
Δεν είναι βιβλική η θεώρηση ότι τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε μπορεί να έχουν προκληθεί από άγνωστες κατάρες και από άγνοια για αυτές. Εφόσον ο σταυρός αποτελεί την βάση της νίκης μας επί των δαιμονίων και του Διαβόλου και εφόσον ο Χριστός πλήρως «αφαίρεσε τη δύναμη που είχαν οι δαιμονικές αρχές και εξουσίες και τις διαπόμπεψε, σέρνοντάς τες νικημένες στο θρίαμβο του σταυρού του Χριστού» (Κολοσσαείς 2:15), τα δαιμόνια δεν μπορούν να μας πειράξουν ή βλάψουν αν ο Θεός πρώτα δεν το επιτρέψει. Αν πιστέψουμε την θεωρία περί κατάρων, τότε το έργο του Χριστού πάνω στον σταυρό υποβαθμίζεται.
Όσοι είμαστε εν Χριστώ, είμαστε νέα δημιουργήματα. Ο Θεός μας προστατεύει, επειδή «Αυτός που ενεργεί μέσα μας είναι ισχυρότερος απ’ αυτόν που κυριαρχεί μέσα στον κόσμο.» (Α΄Ιωάννου 4:4). Ο Κύριος μας διακήρυξε «αν, λοιπόν, σας ελευθερώσει ο Υιός, τότε θα είστε πραγματικά ελεύθεροι» (Ιωάννης 8:36), από κάθε κατάρα.
Όσοι υποστηρίζουν τη παραπάνω θεωρία περί κατάρων διαπράττουν το ίδιο λάθος που έκαναν και οι Γαλάτες αλλά και οι Κολοσσαείς, οι οποίοι ήθελαν να προσθέσουν κάτι στο σωτήριο έργο του Κυρίου μας Ιησού Χριστού. Ο Παύλος μας προειδοποιεί: «αλλά και εάν ημείς ή άγγελος εξ ουρανού σας κηρύττη άλλο ευαγγέλιον παρά εκείνο, το οποίον σας εκηρύξαμεν, ας ήναι ανάθεμα» (Γαλάτας 1:8).
Η ιστορία του Βαλαάμ και οι προσπάθειες του να καταραστεί το λαό του Θεού αποδεικνύουν τη δύναμη του Θεού πάνω σε κάθε κατάρα. Ο Βαλαάμ κλήθηκε από τον Βάλακ, βασιλιά των Μωαβιτών, προκειμένου να καταραστεί τους Ισραηλίτες. Ο Θεός ζήτησε από το Βαλαάμ να μη δεχθεί την προσφορά χρημάτων από τον Βαλάκ και να μην καταραστεί το λαό Ισραήλ. Επειδή όμως ο Βαλαάμ «αγάπησε τον μισθό της αδικίας» (Β΄ Πέτρου 2:15), επέλεξε συνειδητά να αγνοήσει την εντολή του Θεού. Αντί όμως να καταραστεί ο Βαλαάμ τον λαό του Κυρίου, τον ευλόγησε. Απογοητευμένος, «ο Βαλαάμ αναχώρησε, και επέστρεψε στον τόπο του» (Αριθμοί 24:25). Στη συνέχεια όμως επιχείρησε να παρασύρει τους Ισραηλίτες στην αμαρτία, ώστε να τους στερήσει τη Θεϊκή προστασία και να τους οδηγήσει στην ήττα από τους Μωαβίτες. Οδήγησε λοιπόν τους Ισραηλίτες στο να ανομήσουν ενάντια στον κύριο, στην υπόθεση του Φεγώρ, και επήλθε Θεία τιμωρία με τη μορφή πληγής επάνω στη συναγωγή του Κυρίου (Αριθμοί 31:16). Οι Μωαβίτες προσκάλεσαν τον λαό Ισραήλ στις θυσίες των θεών τους και ο λαός έφαγε, και προσκύνησε τους θεούς τους. Ως αποτέλεσμα ο Ισραήλ προσκολλήθηκε στον Βέελ-φεγώρ (Αριθμοί 25:2,3,9). Ο Βαλαάμ εκμεταλλεύτηκε την πνευματική αδυναμία του λαού Ισραήλ και τον οδήγησε στον πειρασμό της ειδωλολατρίας με σκοπό το προσωπικό του κέρδος και όφελος. Ο Θεός όμως παρενέβη και έφερε κρίση στον Ισραήλ σκοτώνοντας 24,000 συμπεριλαμβανομένων και ηγετών (Αριθμοί 25:4-5). Ο Θεός τιμώρησε τους Ισραηλίτες όχι επειδή ήταν καταραμένοι, αλλά επειδή συνειδητά παραβίασαν στις εντολές του, αποδεικνύοντας πως είναι πιστός τόσο όσον αφορά τις υποσχέσεις Του, όσο και ως προς τις προειδοποιήσεις Του.
Ο παροιμιαστής αναφέρει «Σαν το σπουργίτι που ξεφεύγει, το χελιδόνι που πετάει, έτσι κι άδικη κατάρα ξαστοχάει» (Παροιμίες 26:2), δηλαδή δεν εκπληρώνει τον σκοπό της, επειδή ο Θεός δεν επιτρέπει τα παιδιά του να υποστούν τις συνέπειες της κατάρας. Τα ξόρκια στην Αγία Γραφή πάντοτε αντιμετωπίζονται υπό αρνητικό πρίσμα. Ο Μωυσής προειδοποίησε τον λαό Ισραήλ πως όποιος ασκούσε μαντεία ή οιωνοσκοπία ή απόκρυφες τέχνες ή μαγεία, όποιος είναι ήταν μάγος ή εξορκιστής πνευμάτων, μάντης ή νεκρομάντης είναι μισητός στον Κύριο (Δευτερονόμιον 18:10-11).
Ο Απόστολος Παύλος μας έχει διδάξει πως η «πάλη μας δεν είναι ενάντια σε αίμα και σάρκα, αλλά ενάντια στις αρχές, ενάντια στις εξουσίες, ενάντια στους κοσμοκράτορες του σκότους τούτου τού αιώνα, ενάντια στα πνεύματα της πονηρίας στα επουράνια» (Εφεσίους 6:12). Η λύση όμως δεν είναι να προσπαθούμε να βρούμε ποιος μας καταράστηκε ή γλωσσόφαγε, αλλά να αξιοποιήσουμε την πανοπλία που ο Θεός μας δίνει (Εφεσίους 6:12-20), να στεκόμαστε συνέχεια σε θέση μάχης και να χρησιμοποιήσουμε την πίστη μας σαν ασπίδα, πάνω στην οποία θα μπορέσουμε να σβήσουμε τα φλογισμένα βέλη του πονηρού. Με τη δύναμη της αλήθειας του Λόγου του Θεού, μπορούμε να σβήσουμε τα ψέματα του εχθρού, ο οποίος εμφανίζεται στους ανθρώπους είτε ως παντοδύναμος και ισοδύναμος του Θεού, είτε ως αδύναμος ή ακόμη και ανύπαρκτος. Και τα δύο άκρα είναι εξίσου επικίνδυνα. Μπορούμε να είμαστε βέβαιοι πως ο διάβολος θα εντείνει τις προσπάθειες του όσο πλησιάζουμε στο τέλος των ανθρωπίνων ημερών. Μάλιστα, θα χρησιμοποιήσει ψευδομεσσίες και ψευδοπροφήτες, που θα κάνουν μεγάλα και φοβερά θαύματα, για να παραπλανήσουν, αν είναι δυνατόν, ακόμα κι αυτούς που διάλεξε ο Θεός (Ματθαίος 24:24).
Όλοι είμαστε καταραμένοι και επηρεασμένοι από την αμαρτία εξαιτίας του προπατορικού αμαρτήματος, αλλά και της συνειδητής ή ασυνείδητης αμαρτωλής μας συμπεριφοράς. Όμως, «όπως πεθαίνουν όλοι εξαιτίας της συγγένειας με τον Αδάμ, έτσι, χάρη στη συγγένεια με το Χριστό, όλοι (όσοι μετανοήσουν) θα ξαναπάρουν ζωή» (Α΄ Κορινθίους 15:22). Το κρίσιμο ζήτημα είναι αν η πίστη στον Χριστό και στο σωτήριο Του έργο μας απαλλάσσει από τις όποιες κατάρες. Αν ο Χριστός δεν είναι ο τέλειος και αποτελεσματικός μεσίτης, τότε ο Θεός επιτρέπει σε δαίμονες να επηρεάσουν ή ακόμη και να καταστρέψουν τη ζωή μας εξαιτίας αγνώστων αμαρτιών των προγόνων μας.
Ο Θεός έχει σπάσει τις κατάρες μια για πάντα για όσους Τον εμπιστεύονται και αγαπούν. Εάν όμως δεν εμπιστευτούμε τον Χριστό, είμαστε κάτω από την κατάρα του νόμου. «12 Ο νόμος όμως δε δέχεται ότι σώζεται κανείς από την πίστη, παρά ότι ο άνθρωπος που τηρεί τις εντολές, αυτός θα ζήσει απ’ αυτές. 13 Ο Χριστός μάς εξαγόρασε από την κατάρα του νόμου, αφού έγινε αυτός κατάρα για χάρη μας. Γιατί είναι γραμμένο: Καταραμένος όποιος κρεμιέται πάνω σε ξύλο» (Γαλάτας 3:12-13). Ο Χριστός έσπασε την πιο σημαντική κατάρα, του νόμου και μαζί με αυτήν κάθε άλλη κατάρα.
Όσοι στον Κύριο εμπιστεύονται είναι ευλογημένοι (Ιερεμίας 17:5). Κανείς δεν μπορεί να μας καταραστεί όσους ο Θεός έχει ευλογήσει. Είμαστε μία νέα δημιουργία εν Χριστώ (Β΄Κορινθίους 5:17) και το Άγιο Πνεύμα κατοικεί μέσα μας και μας προστατεύει (Ρωμαίους 8:11). Δεν πρέπει να ανησυχούμε για βουντού, μαγείες, κατάρες, ματιάσματα, γρουσουζιές, ούτε να φοβόμαστε τη δύναμη και επιρροή του Διαβόλου στη ζωή μας. Εφόσον έχουμε αποδεχτεί την θυσία του Χριστού πάνω στον σταυρό ως τη μόνη ικανή να μας σώσει από την ενοχή και ποινή της αμαρτίας και εφόσον το Άγιο Πνεύμα μας έχει αναγεννήσει, δεν χρειάζεται να φοβόμαστε τίποτα και κανένα. Ο άνθρωπος που γονατίζει μπροστά στον Θεό, μπορεί να σταθεί μπροστά σε κάθε δαιμόνιο, άνθρωπο και κατάρα και να ισχυριστεί όπως ο Δαβίδ «Ο Κύριος είναι φως μου και σωτηρία μου· τίνα θέλω φοβηθή; ο Κύριος είναι δύναμις της ζωής μου· από τίνος θέλω δειλιάσει;» (Ψαλμός 27:1)
Τα λόγια μας πρέπει να ευαρεστούν τον Θεό (Ψαλμός 19:14). Δεν πρέπει να χρησιμοποιούμε μάταια το όνομα του Θεού (Έξοδος 20:7). Τα λόγια είναι τόσο ισχυρά, ώστε κάποιες φορές η σιωπή είναι η καλύτερη επιλογή. Η σιωπή είναι χρυσός, ενώ κάποιες φορές όπως αναφέρει και η σοφή ελληνική παροιμία, τα λίγα λόγια είναι ζάχαρη και τα καθόλου μέλι. Η Αγία Γραφή διδάσκει: «Αυτός που φυλάττει το στόμα του, διαφυλάττει τη ζωή του· ενώ αυτός που ανοίγει τα χείλη του με προπέτεια, θα χαθεί» (Παροιμίες 13:3).
Τα λόγια μας αποκαλύπτουν την πραγματική κατάσταση της καρδιάς μας. Ο Κύριος μας Ιησούς Χριστός δίδαξε: «34 Το στόμα μιλάει απ’ το περίσσευμα της καρδιάς. 35 Ο καλός άνθρωπος βγάζει από το καλό του απόθεμα τα καλά, κι ο κακός άνθρωπος από το απόθεμα της κακίας του τα άσχημα λόγια. 36 Σας βεβαιώνω όμως πως οι άνθρωποι, για κάθε λόγο ανώφελο που θα πουν, θα λογοδοτήσουν γι’ αυτόν την ημέρα της κρίσεως» (Ματθαίον 12:34-36). Ο Απόστολος Παύλος ορίζει πολύ υψηλά το στάνταρντ για τους πιστούς. «29 Κανένας βλαβερός λόγος ας μη βγαίνει από το στόμα σας παρά μόνο ωφέλιμος, που να μπορεί να οικοδομήσει, όταν χρειάζεται, και να κάνει καλό σ’ αυτούς που τον ακούνε» (Εφεσίους 4:29). Για αυτό και διδάσκει: «Τα λόγια σας να είναι πάντα γεμάτα χάρη κι όχι ανούσια. Να ξέρετε πώς πρέπει να αποκρίνεστε στον καθένα» (Κολοσσαείς 4:6). Μάλιστα στους Εφεσίους αναφέρει: «3 Αφού ανήκετε στο Θεό, δεν πρέπει ούτε καν λόγος να γίνεται μεταξύ σας για ακολασία και κάθε είδους ηθική ακαθαρσία και πλεονεξία. 4 Επίσης δεν σας ταιριάζει η αισχρότητα, τα ανόητα λόγια και τα βρώμικα αστεία· αυτό που σας ταιριάζει είναι λόγια ευγνωμοσύνης προς το Θεό. 5 Γιατί, να το ξέρετε καλά, κανένας απ’ όσους επιδίδονται στην ακολασία, στην ανηθικότητα, στην πλεονεξία – που ουσιαστικά είναι λατρεία των ειδώλων – δε θα έχει μερίδιο στη βασιλεία του Χριστού και του Θεού» (Εφεσίους 5:3-5).
Η ανθρώπινη γλώσσα, παρότι είναι ένα μικρό μέλος του σώματος μας, περιγράφεται στην Αγία Γραφή ως ένας ένας ολόκληρος κόσμος αδικίας που εξουσιάζει τα μέλη του σώματος μας, σπιλώνει όλο μας το σώμα, κατακαίει τον κύκλο της ζωής μας και παίρνει τη φλόγα της από τη φωτιά της κόλασης. Ο Απόστολος Ιάκωβος διδάσκει « 9 Μ’ αυτήν ευλογούμε το Θεό και Πατέρα και μ’ αυτή καταριόμαστε τους ανθρώπους που πλάστηκαν καθ’ ομοίωση του Θεού. 10 Από το ίδιο στόμα βγαίνει η ευλογία και η κατάρα. Δεν πρέπει, αδερφοί μου, να γίνεται αυτό. 11 Μήπως η πηγή από το ίδιο στόμιο αναβλύζει γλυκό και πικρό νερό;» (Ιάκωβος 1:7-11).
Τα λόγια μας επηρεάζουν είτε θετικά είτε αρνητικά τους άλλους στην πορεία της ζωής τους. Ο Ησαΐας αναφέρει «Ο Κύριος ο Θεός μού έδωσε γλώσσα όπως των διδαγμένων, για να ξέρω πως να μιλήσω έναν λόγο προς τον κουρασμένο σε κατάλληλο καιρό» (Ησαΐας 50:4). Τα λόγια μας είναι σημαντικά, επειδή τόσο με αυτά, όσο και με τις πράξεις μας αντιπροσωπεύουμε την εκδηλωμένη πίστη μας στον Χριστιανικό Τριαδικό Θεό. Η Αγία Γραφή λέει: «Μήλα χρυσά πάνω σε σκάλισμα ασημένιο, τέτοιος είναι ο λόγος που προφέρεται στην ώρα του» (Παροιμίες 25:11).
Συμπερασματικά, βασισμένοι στον Άγιο, θεόπνευστο και αλάθητο Λόγο του Θεού μπορούμε να συμπεράνουμε ότι κανείς δεν έχει την δύναμη να καταραστεί όσους ο Θεός έχει ευλογήσει. Ο Θεός είναι ο μόνος, ο Οποίος μπορεί να επιφέρει, αποτρέψει ή επιτρέψει κάθε είδους τιμωρία. Οτιδήποτε ο Θεός επιτρέπει στη ζωή μας, είναι για το καλό μας, την πνευματική μας πρόοδο και τη δόξα Του. Τίποτα δεν συμβαίνει έξω και πέρα από τον δικό Του έλεγχο. Οπότε, ας μην φοβόμαστε, επειδή όταν ο Θεός είναι μαζί μας κανείς και τίποτα δεν μπορεί να είναι εναντίον μας (Ρωμαίους 8:31). Μολονότι κάποια άτομα μπορεί να εξαγγέλλουν κατάρες εναντίον μας, η εκπλήρωση τους εξαρτάται απόλυτα από τον Θεό. Αντί να εστιάζουμε στις κατάρες των άλλων, ας εστιάσουμε στο να ευλογούμε τους άλλους με τα λόγια μας και τη συμπεριφορά μας και να είμαστε η αλλαγή που θέλουμε να δούμε στους άλλους.
Παραπομπές
1Neil T. Anderson, The Bondage Breaker, (Harvest House: Eugene, OR, 1990), σελ. 201-203.
2Derek Prince, Blessing or Curse You can Choose, (Grand Rapids: Chosen Books, 1990), σελ. 61-75 . Το βιβλίο μας βοηθάει να αναγνωρίσουμε μια κατάρα που ενεργεί στη ζωή μας και να απελευθερωθούμε από αυτήν, ώστε να ζήσουμε με τις ευλογίες του Θεού.
3Derek Prince, Blessing or Curse You can Choose, (Grand Rapids: Chosen Books, 1990) , σελ. 64.
4Derek Prince, Blessing or Curse You can Choose, (Grand Rapids: Chosen Books, 1990), σελ. 61-63. , σελ. 74
5Bob DeWaay, Are Christians Cursed?, Critical Issues Commentary; Issue 40, May/June 1997.
6Dr. Norman K. Roberston, Tithing — God’s Financial Plan, (Norman Robertson Media: Matthews, NC, 1994), σελ. 21.
