Η χάρις του Θεού και ο νόμος του Θεού

green plant on white book page

Εισαγωγή

Μια ιστορία λέει πως κάποτε ένας Ινδιάνος ποιμένας στην Οκλαχόμα των Η.Π.Α. ταξίδευε για να παραβρεθεί σε ένα συνέδριο ποιμένων. Πήγε, λοιπόν, στον σιδηροδρομικό σταθμό και πήρε το τρένο για να μεταβεί στον τόπο όπου γινόταν το συνέδριο. Αυτό φιλοξενούνταν σε ένα όμορφο αρχοντικό-μέγαρο και το κεντρικό θέμα του ήταν, «Νόμος και Χάρη». Πέρασε μέσα και άρχισε με μεγάλη προσοχή να ακούει τους καλά προετοιμασμένους ομιλητές και τις μακρές θεολογικές συζητήσεις που γίνονταν. Σε μια συζήτηση που γινόταν ο Ινδιάνος εκείνος ποιμένας έκανε την εξής τοποθέτηση:

«Μου φαίνεται πως ο σιδηροδρομικός σταθμός, όπου όλοι αφιχθήκαμε, παρουσιάζει εύγλωττα τον Νόμο, ενώ αυτό το όμορφο μέρος, το αρχοντικό, όπου γίνεται το συνέδριο, τη Χάρη. Στον σιδηροδρομικό σταθμό υπήρχε μια πινακίδα που έλεγε, “μη φτύνετε κάτω”, αλλά, παρόλα αυτά, πολλοί το έκαναν! Εδώ δεν υπάρχει καμιά πινακίδα κι ωστόσο κανείς δεν φτύνει!1» 

Πόσο εύγλωττη η δύναμη της Χάρης που «αιχμαλωτίζει» και αλλάζει ειρηνικά την ανθρώπινη καρδιά και πόσο εκκωφαντική, στον αντίποδα,  η αδυναμία του Νόμου από μόνος του να επιβάλει την όποια αλλαγή! 

Χάρις και Νόμος, βιβλικές αλήθειες, που έχουν αποτελέσει αντικείμενο πλήθους μελετών και βιβλίων, συζητήσεων και διαφωνιών, κυρίως γύρω από τη σχέση μεταξύ Χάριτος και Νόμου του Θεού, και το αν ισχύει και σήμερα – την περίοδο της Καινής Διαθήκης – ο Νόμος του Θεού.  Πιστεύω πως για να μπορέσουμε να λάβουμε μια ορθή απάντηση στα ερωτήματα αυτά, θα πρέπει να τεθεί και απαντηθεί η ορθή – και καίρια – για την περίσταση, ερώτηση, και αυτή είναι διπλή: τι ο Λόγος του Θεού μας διδάσκει για τη σχέση Χάριτος και Νόμου του Θεού και ποιο θα πρέπει να είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο βλέπουμε τη σχέση αυτή; Σε αυτό το διπλό ερώτημα θα προσπαθήσει να απαντήσει το σύντομο αυτό άρθρο, επιχειρώντας να ρίξει ένα μικρό φως στη σχέση αυτή και το πλαίσιο που πρέπει να τη διέπει, προσπαθώντας να συμβάλει στην καλύτερη κατανόησή τους και τον ιδιαίτερο ρόλο Χάριτος και Νόμου στο αιώνιο απολυτρωτικό σχέδιο του Θεού.

Μωσαϊκή διαθήκη: το πλαίσιο αναφοράς της, η Χάρη του Θεού!

Μιλώντας για τον Νόμο του Θεού αναπόφευκτα έρχεται στον νου μας η διαθήκη που ο Θεός σύναψε με τον λαό Του Ισραήλ στο Όρος Σινά, με τη μεσολάβηση του Μωυσή. Ο Νόμος που ο Θεός δίνει στον λαό Του Ισραήλ, γνωστός και ως «Μωσαϊκός Νόμος», αποτελεί κεντρικό στοιχείο της Μωσαϊκής ή Σιναϊτικής Διαθήκης και επιτελεί κεντρικό ρόλο. Ποιος δε φέρνει στον νου του τον Δεκάλογο, δηλ. τις Δέκα Εντολές, που αποτελεί τη βάση του Νόμου! Ποιος δε θαυμάζει την αρτιότητά τους από πνευματικής, αλλά και νομικής, κοινωνικής και ανθρωπιστικής άποψης! Με μια προσεχτικότερη ματιά, ωστόσο, στα πρώτα λόγια της Μωσαϊκής διαθήκης, που ξεκινά με τον Δεκάλογο:

Εγώ είμαι ο Κύριος ο Θεός σου, που σε έβγαλα από την Αίγυπτο, τον τόπο της δουλείας 

Έξοδος 20:22

θα διαπιστώσουμε κάτι που συχνά – ίσως από συνήθεια – παραβλέπουμε. Τα λόγια αυτά μας μιλούν για έναν Θεό Λυτρωτή, που μόλις έχει ελευθερώσει τον λαό Ισραήλ από την Αίγυπτο, τον τόπο της σκλαβιάς, τον οποίο και θεωρεί ήδη λαό Του και απέναντι στον οποίο χαρακτηρίζει τον Εαυτό Του, «Κύριο Θεό» του Ισραήλ. Αυτό – θα πρέπει να – μας κάνει να σκεφτούμε ότι ο Νόμος και κατ’ επέκταση η Μωσαϊκή Διαθήκη δεν ήρθαν να λειτουργήσουν αυτόνομα, αλλά μέσα στο πλαίσιο της σωτηρίας που φέρνει ο Θεός στον Ισραήλ από τη σκλαβιά της Αιγύπτου και στο – ευρύτερο – πλαίσιο της ως τότε διαθηκικής αποκάλυψης του Θεού στην ανθρώπινη ιστορία, βάση και θεμέλιος λίθος της οποίας ήταν η Χάρη του Θεού για τον άνθρωπο!  Συγκεκριμένα, στο ευρύτερο πλαίσιο της εκπλήρωσης της διαθήκης Χάριτος3 που ο Θεός σύναψε με τους Πρωτόπλαστους στην Εδέμ, μετά την πτώση τους και πριν την εκδίωξή τους από εκεί, όταν υποσχέθηκε να χαρίσει στον άνθρωπο Σωτήρα, που θα τον φέρει και πάλι πίσω κοντά Του (Γένεση 3:15,21)4, και της διαθήκης Χάριτος που σύναψε με τον Πατριάρχη Αβραάμ (Γένεση 15:7-21, πρβλ. Γαλάτας 3:17)5.

Μωσαϊκή διαθήκη & νόμος: η – αναγκαία – συνέχεια της Διαθήκης της Χάριτος!

Είναι καλό να θυμηθούμε εδώ πως κατά τη διαδικασία της διαθήκης Του εκείνης με τον Αβραάμ ο Θεός γνωστοποιεί στον Αβραάμ ότι ο λαός Του θα παροικούσε σε μια «ξένη γη» (την Αίγυπτο), θα υποδουλωνόταν και καταπιεζόταν για τετρακόσια χρόνια, αλλά μετά θα έκρινε εκείνο το έθνος που θα τους καταπίεζε και θα έφευγαν από εκεί με πολλά υπάρχοντα (Γένεση 15:13-14). Στη βάση εκείνης της διαθηκικής υπόσχεσης Χάριτος προς τον Αβραάμ, ο Θεός – τετρακόσια τριάντα χρόνια αργότερα – «ακούει τον στεναγμό» των Ισραηλιτών και «θυμάται τη διαθήκη που είχε κάνει με τον Αβραάμ, τον Ισαάκ και τον Ιακώβ» (Έξοδος 2:24)6 και λυτρώνει-ελευθερώνει7 τον λαό Του Ισραήλ από τη σκλαβιά της Αιγύπτου, και στη συνέχεια, στο Σινά, του δίνει τον Νόμο Του, ώστε ο λαός Του αυτός, ο Ισραήλ – ελεύθερος πλέον και από ευγνωμοσύνη για Εκείνον που τον ελευθέρωσε από τη σκλαβιά, τον Γιάχβε, τον διαθηκικό του Κύριο και Θεό – να ζει και υπακούει οικειοθελώς και από αγάπη το θέλημά Του ως ένας «νέος λαός», μια «νέα δημιουργία» και «νέα ανθρωπότητα»8. Η αποτυχία του Ισραήλ, μετά, να μείνει – με την πίστη και υπακοή του – πιστός στον Θεό, στον Νόμο του θελήματός Του, και στη διαθήκη Του, όπως έμεινε πιστός ο προπάτοράς τους ο Αβραάμ9, και έτσι να δοξάσει τον Θεό και να γίνει «ευλογία» για τα έθνη, σύμφωνα με την υπόσχεση του Θεού (Γεν. 12:3, 18:18, 22:18), δεν οφείλεται στον Νόμο, αλλά στην αποτυχία του ίδιου του Ισραήλ να κατανοήσει τη μοναδική λυτρωτική αγάπη του Θεού γι’ αυτόν, να τον σώσει από τη σκλαβιά της Αιγύπτου, για να ζήσει, μετά, από ευγνωμοσύνη και αγάπη, ολόψυχα για τον Θεό!10

Εφεσίους 2:1-10: ένα καινοδιαθηκικό ανάλογο

Μια αναλογία της εικόνας όσων περιγράψαμε πιο πάνω από την εμπειρία του λαού Ισραήλ στην Παλαιά Διαθήκη, σε σχέση με τη Χάρη και τον Νόμο του Θεού, που διακρίνεται από τα στοιχεία: Διαθηκική Χάρη/Αγάπη του Θεού – πνευματικός θάνατος – θεία σωτηρία – Νόμος/ζωή υπακοής, ζωή «νέας δημιουργίας», αποδίδεται στην Καινή Διαθήκη, πολύ όμορφα πιστεύω, στην Εφεσίους 2:1-1011 και αφορά όλους τους ανθρώπους12. Βλέπουμε, λοιπόν, εκεί πως:

  1. όλοι μας είμαστε πνευματικά νεκροί εξαιτίας της αμαρτίας μας (2:1-3) όπως και ο Ισραήλ ήταν «πνευματικά νεκρός» στη σκλαβιά της Αιγύπτου,  
  2. ο Θεός μας σώζει-ζωοποιεί πνευματικά με τον Χριστό, δια της πίστεως, και μας ενθρονίζει μαζί Του στα επουράνια, στα δεξιά Του, κάνοντάς μας μια «νέα δημιουργία», εξαιτίας του θαυμαστού Ελέους, Αγάπης και Χάρης Του (2:4-9)13 όπως και τον Ισραήλ έσωσε από την Αίγυπτο και «ζωοποίησε» κάνοντάς τον λαό Του και μια «νέα δημιουργία» δική Του, χάριν της διαθηκικής αγάπης Του προς τους Πατριάρχες (Εξοδ. 20:2, 2:24), και 
  3. ο Θεός μας καλεί σε μια ζωή υπακοής σε Αυτόν, ως μια «νέα δημιουργία» και «νέα ανθρωπότητα» δική Του (2:10,15), που θα φανερώνει την αγάπη της για Αυτόν, όπως και τον Ισραήλ κάλεσε να ζήσει ανάλογα, με πιστή υπακοή στον θείο Νόμο που του έδωσε, και να φανερώνει, έτσι, την αγάπη του σε Αυτόν (Έξοδος 20:3-17, 19:4-6).

Επίλογος, συμπέρασμα

Ποια, επομένως, είναι η σχέση της Χάρης και του Νόμου του Θεού; Τι σημαίνουν για την Εκκλησία, εμάς; Ό,τι σήμαιναν και για τον αρχαίο Ισραήλ, ανεξάρτητα αν δεν το κατανόησε και δεν το αναγνώρισε. Πρώτα, πως, Χάρη δίχως τον Νόμο του θελήματος του Θεού14, την υπακοή σε Αυτόν, δεν υπάρχει, διαφορετικά θα ήταν μια Χάρη δίχως περιεχόμενο, νόημα και σκοπό, που είναι να δείχνει τη δύναμη του Θεού που σώζει και ανασταίνει πνευματικά κι αναδημιουργεί τον κατεστραμμένο και νεκρό από την αμαρτία άνθρωπο, για να μπορεί εκείνος να ζήσει, στη συνέχεια, μια νέα ζωή για τον Θεό, ζωή «νέας δημιουργίας»15 και αληθινής αγάπης για τον Θεό, όπως ο Χριστός τόνισε:

όποιος με αγαπά τις εντολές μου θα φυλάξει

Ιωάννης 14:21α

Έπειτα, πως, Νόμος δίχως τη Χάρη, επίσης, δεν υπάρχει, διαφορετικά θα ήταν ένα αβάσταχτο φορτίο που καταδικάζει την ψυχή μας.  Η Χάρη του Θεού, λοιπόν, που σώζει τον άνθρωπο – με την πίστη του στον Χριστό – από την καταδίκη και τη δύναμη της αμαρτίας και φέρνει το Ζωοποιό Άγιο Πνεύμα στην καρδιά και τη ζωή του, για να τον οδηγήσει σε μια αναδημιουργημένη, πνευματικά, ζωή, συμπληρώνεται πάντοτε από τον «Νόμο» του θείου θελήματος, την υπακοή, και ο «Νόμος» του θείου θελήματος, η υπακοή, εξαρτάται πάντοτε από τη Χάρη του Θεού.

Η δύναμη της Χάρης του Θεού να αλλάζει τον άνθρωπο είναι ασύγκριτη, γιατί πηγάζει από τη θυσιαστική αγάπη του Θεού γι’ αυτόν! Και όπου ο Νόμος θα μας θυμίζει την περίσσεια αμαρτωλότητα και αδυναμία μας να ζήσουμε από μόνοι μας το θείο θέλημα, πάντοτε η Χάρη του Θεού θα την ξεπερνά με τη δύναμη της θυσιαστικής αγάπης του Θεού εν Χριστώ!16

  1. M. P. Green, Illustrations for Biblical Preaching (G. Rapids, Michigan: Baker Book House, 1982, 1985, 1989), σελ. 211-12.
  2. Νέα Μετάφραση Βιβλικής Εταιρίας [ΝΜΒΕ] (Αθήνα: 1997).
  3. Βασιζόταν εξολοκλήρου στη Χάρη του Θεού και όχι στα «έργα» του ανθρώπου.
  4. Το Γένεση 3:15, το «Πρωτευαγγέλιο», σύμφωνα με τους Πατέρες της Εκκλησίας, αποτελούσε τη θεία διαθηκική υπόσχεση σωτηρίας του ανθρώπου, και το Γένεση 3:21, η «ένδυση» των Πρωτοπλάστων με τους «δερμάτινους χιτώνες», τη διαθήκη της Χάριτος μαζί τους. Η συμβολική πράξη της ένδυσης, σύμβολο δεσμού γάμου και διαθήκης, δήλωνε την ισχυρή και αμετάκλητη πρόθεση του Θεού να αποκαταστήσει τον άνθρωπο στην πρότερη θέση του κοντά Του.
  5. Βασιζόταν εξολοκλήρου στη Χάρη του Θεού και όχι στα «έργα» του Αβραάμ (πρβλ. Ρωμ. 4:1-8).
  6. Οι λέξεις «θυμάμαι» (ζακάρ) και «ακούω» (σεμά) είναι στενά συνδεδεμένες με τη έννοια της διαθήκης: Γένεση 8:1, Δευτερονόμιο 4:1, 5:1, 6:4 κ.λπ. Ψλμ. 98:3, 105:42, 106:45, 115:12, Ησα. 63:11.
  7. Το Έξοδος 20:2 αποτελεί το «προοίμιο-ιστορικό πρόλογο» της Μωσαϊκής διαθήκης και αναπόσπαστο μέρος του Νόμου, όπου αναφέρονται τα λυτρωτικά έργα του Βασιλιά Γιάχβε, του Θεού του Ισραήλ, για χάρη του λαού Του Ισραήλ. Ό,τι ακολουθεί, ο Δεκάλογος και κατ’ επέκταση όλος ο Νόμος, αποτελούν «υποχρεώσεις» του Ισραήλ προς τον Βασιλιά Γιάχβε τον Θεό του, που τον έσωσε από την Αίγυπτο, εκπληρώνοντας, έτσι, τη διαθήκη Του προς τον Αβραάμ.
  8. Το πέρασμα μέσα από την – αποξηραμένη – Ερυθρά Θάλασσα αποτελούσε ισχυρό συμβολισμό «θανάτου» του παρελθόντος στην Αίγυπτο και «αναγέννησης»/«αναδημιουργίας» – όπως συμβολίζει το βάπτισμα στην Καινή Διαθήκη (πρβλ. Ρωμ. 6:3-4, Γαλ. 3:27, Κολ. 2:11-12) – που οδηγεί σε μια νέα ζωή, για τον Θεό και τη δόξα Του.
  9. Δες Γένεση 15:6, 18:19, 22:9-12,16, 26:5, Ιάκωβος 2:14-24.
  10. Δες Λουκάς 7:47.
  11. Πρβλ. Εφεσίους 1:3-8.
  12. Δες επίσης, Τίτος 2:11-12,14, 3:3-9.
  13. Αυτές οι τρεις λέξεις συχνά απαντούν στην εβραϊκή λέξη «χέσεντ», που σημαίνει την πιστή διαθηκική αγάπη του Θεού για τον λαό Του, που δεν μεταβάλλεται (Β΄ Σαμ. 7:15, Α΄ Χρον. 17:13, Ψλμ. 89:2,25,29,34, Ησαΐας 54:10, 55:3, 63:7, Θρήνοι 3:22).
  14. Ο Δεκάλογος δεν έπαψε ποτέ να ισχύει ως Θέλημα του Θεού (πρβλ. Ματθαίος 5:17, Ρωμαίους 7:12,14, Εφεσίους 6:1-3).
  15. Β΄ Κορινθίους 5:14-17.
  16. Ρωμαίους 5:20.

Tα νεα άρθρα σε email

Εγγραφείτε στο newsletter μας για να λαμβάνετε τα νέα άρθρα όταν δημοσιεύονται.

Scroll to top