Διότι πάντες είσθε υιοί Θεού δια της πίστεως της εν Χριστώ Ιησού
Γαλ. 3:26
Εδώ ο Παύλος παρουσιάζει ένα καθολικό προνόμιο των πραγματικών Χριστιανών: ότι όλοι έχουν λάβει τη χάρη να είναι υιοί του Θεού. Το προνόμιο της υιοθεσίας περιλαμβάνει και όλα τα άλλα προνόμια και ευλογίες της χριστιανικής ζωής. Το χωρίο αυτό επιπλέον φανερώνει τον τρόπο λήψης αυτού του προνομίου – «δια της πίστεως». Ως μέσον λήψης τέτοιας χάρης αναφέρεται η πίστη και μόνο η πίστη. Αυτή η Βιβλική αλήθεια ήταν μια βασική πεποίθηση κατά τον καιρό της Μεταρρύθμισης και παραμένει μέχρι σήμερα ουσιώδες σημείο όλων των Ευαγγελικών Εκκλησιών. Επιπλέον το χωρίο αυτό αναφέρει πως η υιοθεσία δίνεται δια της πίστης στον Ιησού Χριστό και μόνο σ’ Αυτόν. Δε δίνεται δια της Εκκλησίας (οποιασδήποτε Εκκλησίας), δεν ήταν και δεν είναι δια του ιερατείου, ούτε δια των εκκλησιαστικών τελετών, ούτε δια του βαπτίσματος, αλλά δια μιας προσωπικής ενέργειας. Για να υπάρχει αυτή η προσωπική ενέργεια, πρέπει να υπάρχει και η ανάλογη πληροφόρηση αυτής της δυνατότητας. Και από την άλλη πλευρά δεν πρέπει να υπάρχουν οποιαδήποτε εμπόδια που να δυσκολεύουν αυτή την προσωπική ενέργεια του ανθρώπου – και αυτή η προσωπική ενέργεια είναι η πίστη.
Αυτό που συνέβη το μεσαίωνα και αυτό που εξακολουθεί να συμβαίνει και σήμερα είναι ότι υψώθηκαν κάποια εμπόδια στην πρόσβαση του ανθρώπου προς τον Θεό και η πρακτική του ανθρώπου ήταν, και εξακολουθεί να είναι, ότι δε γίνεται να πλησιάσει τον Θεό προσωπικά αλλά διαμέσου ιερατείου και εκκλησιαστικών θεσμών. Η κρατούσα θεολογία σε κάποιους κύκλους ήταν και είναι ότι η χάρη δίδεται στον άνθρωπο μέσω των «μυστηρίων» της Εκκλησίας. Όμως τα μέσα της χάρης, όπως τα παρουσιάζει η Γραφή είναι διαφορετικά από αυτά που παρουσιάζονται συνήθως από τα εκκλησιαστικά κατεστημένα και είναι μέσα τα οποία μπορεί να χρησιμοποιήσει προσωπικά ο κάθε άνθρωπος χωρίς τη μεσολάβηση «ειδικών». Η ανάγκη ήταν και είναι κάποιος να προσφέρει ξανά τα Βιβλικά μέσα της χάρης στους ανθρώπους, μέσα τα οποία οι άνθρωποι στερήθηκαν για αιώνες, ώστε ο καθένας να τα χρησιμοποιήσει για να λάβει τη χάρη που έχει ανάγκη. Ας αναφέρουμε κάποια.
Μέσω της πίστης ο άνθρωπος έχει πρόσβαση στο Θεό χωρίς τη μεσολάβηση ανθρώπων˙ αυτό διδάσκει εδώ ο απόστολος. Το μόνο αναγκαίο είναι η μεσιτεία του Χριστού και αυτή είναι διαθέσιμη για όλους όσους την επικαλούνται. Η πίστη είναι το μέσο δια του οποίου λαμβάνουμε τη χάρη της σωτηρίας και υιοθεσίας˙ αυτό διδάσκει εδώ ο απόστολος. Με τον ίδιο τρόπο λαμβάνουμε και όποια άλλη χάρη έχουμε ανάγκη και αυτό τονίστηκε στα χρόνια της Μεταρρύθμισης. Εδώ στεκόμαστε και ως Ευαγγελική Εκκλησία της Ελλάδος. Οι Μεταρρυθμιστές κατανόησαν την πίστη σαν μια προσωπική εμπιστοσύνη στο Χριστό και όχι απλά σαν μια διανοητική αποδοχή της διδασκαλίας της Εκκλησίας. Για την άσκηση μιας τέτοιας προσωπικής πίστης και συνεπώς για τη λήψη της χάρης δε χρειάζεται ειδικό ιερατείο, ούτε κάποια μεσολάβηση της ευλογημένης μητέρας του Κυρίου ή «αγίων» ζωντανών ή πεθαμένων. Η κυριότερη χάρη που μας παραχωρείται είναι ότι δια της πίστεως καταλογίζεται σε μας η τέλεια δικαιοσύνη του Χριστού και ο αμαρτωλός λογίζεται πλέον δίκαιος ενώπιον του Θεού, Ρωμ.3:26, κεφ.4, Γαλ. κεφ.3, 4:1-7. Η πίστη είναι αυτή που φέρνει την ψυχή σε μια άμεση σχέση με τον Χριστό και τη χάρη Του. Η εμπιστοσύνη του πιστού στο Χριστό τον διατηρεί πάντα μέσα στη σφαίρα της χάρης του Θεού. Δια της αποδοχής του Χριστού η πίστη φέρνει το Σωτήρα να ζήσει δια του Πνεύματός Του μέσα στην ψυχή του πιστού. Δια της πίστεως ο ίδιος ο Χριστός είναι παρών μέσα μας. Η παρουσία του Χριστού μέσα στον πιστό τον καθιστά άγιο (αλλά όχι αναμάρτητο) και του παραχωρείται η συγχώρεση αμαρτιών. Έτσι ο καθένας κατανοεί ότι έχει ένα προνόμιο το οποίο είναι ελεύθερος να χρησιμοποιήσει προκειμένου να λάβει τη χάρη που χρειάζεται προς σωτηρία και ευσέβεια: την πίστη. Αυτό το προνόμιο όμως παραμένει αναξιοποίητο από τη μεγάλη πλειονότητα των ανθρώπων, όπως και τότε. Η Μεταρρύθμιση έδωσε τη δυνατότητα και τη γνώση στους απλούς ανθρώπους να χρησιμοποιήσουν την πίστη για να λάβουν τη χάρη του Θεού στην πληρότητά της χωρίς τελετές και χωρίς τη μεσολάβηση οποιουδήποτε ανθρώπου ή εκκλησιαστικού οργανισμού. Κάθε μεσολάβηση δεν είναι παρά μια εκκλησιαστική «γραφειοκρατία» που υψώνει εμπόδια στην άμεση πρόσβαση του πιστού στο Θεό.
Ένα άλλο μέσο της χάρης είναι το κήρυγμα του Λόγου του Θεού. Από αυτό οι άνθρωποι μπορούν να διδαχθούν το δρόμο της σωτηρίας και του αγιασμού ώστε με την ανάλογη πληροφόρηση και διδασκαλία από την Αγία Γραφή να κατανοήσουν πώς να ζήσουν μια ευσεβή ζωή και να οικοδομηθούν. Και αυτό το μέσον της χάρης η Μεταρρύθμιση το χρησιμοποίησε στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό. Δυστυχώς ακόμα και σήμερα η έμφαση στην πρακτική των τυπολατρικών εκκλησιών παραμένει στην τέλεση της λειτουργίας. Το αγιογραφικό κήρυγμα έχει παραγκωνιστεί αλλά και όπου υπάρχει κήρυγμα-ομιλία αυτό παραμένει στο επίπεδο της ηθικολογίας. Αν εγκαταλείψεις την Χριστοκεντρικότητα στη θεολογία σου, δε σου μένει και τίποτα άλλο να κάνεις παρά να εφεύρεις τελετές και δε σου μένει τίποτα άλλο να κηρύξεις παρά μια ανήμπορη ηθική. Στις Μεταρρυθμισμένες εκκλησίες αναπόσπαστο μέρος της λατρείας καθιερώθηκε να είναι το κήρυγμα. Αυτό παραμένει αληθές μέχρι σήμερα. Έτσι βρισκόμαστε στη γραμμή της αποστολικής διαδοχής καθώς διαβάζουμε πως στην αποστολική εκκλησία οι πιστοί παρέμεναν «στην διδαχή των αποστόλων» (Πράξ.2:42). Αν υπάρχει Θεός και αν αυτός ο Θεός έχει μιλήσει, δεν πρέπει το ύψιστο καθήκον μας και η πλέον θεάρεστη λατρεία μας να είναι η διακήρυξη του λόγου Του;
Αν και δε μας ενδιαφέρουν οι γνώμες και οι πρακτικές των ανθρώπων (ούτε και των Μεταρρυθμιστών, αφού κριτήριό μας είναι η Γραφή) εντούτοις από ιστορικό ενδιαφέρον ας αναφέρουμε ότι ο Λούθηρος εξύψωσε το κήρυγμα σε μια κεντρική θέση στη λατρεία (και πολύ σωστά). Ο Ζβίγγλιος στη Ζυρίχη κήρυξε εδάφιο προς εδάφιο όλη της Καινή Διαθήκη. Και ήταν αυτό το Βιβλικό κήρυγμα που γέννησε και δυνάμωσε τη Μεταρρύθμιση στη Ζυρίχη. Στο Στρασβούργο όσο καιρό διακονούσε εκεί ο Καλβίνος το κήρυγμα ήταν ενσωματωμένο στη λατρεία. Το ίδιο επίσης συνέβαινε και στη Γενεύη.
Ένα άλλο μέσο της χάρης είναι και η υμνωδία όλου του εκκλησιάσματος. Στην Βίβλο όλοι οι πιστοί καλούνται να ψάλλουν στο Θεό και να εκφράσουν την ευγνωμοσύνη τους σ’ Αυτόν. Αναφορικά με την υμνωδία των πιστών ο απόστολος Παύλος αναφέρει «ψαλμούς και ύμνους και ωδάς πνευματικάς». Ασφαλώς η υμνωδία δε γίνεται για την ψυχαγωγία των πιστών αλλά για την οικοδομή τους, δηλαδή η υμνωδία αποτελεί μέσον δια του οποίου μεταβιβάζεται σε μας η χάρη του Θεού.
Ένα άλλο μέσον χάρης που ξαναδόθηκε στους απλούς ανθρώπους ήταν και παραμένει μέχρι σήμερα στις ευαγγελικές εκκλησίες η ατομική ανάγνωση της Γραφής. Κύριο μέλημα των Μεταρρυθμιστών ήταν η μετάφραση της Βίβλου στη καθομιλουμένη γλώσσα κάθε περιοχής και λαού και η ταυτόχρονη διάδοσή της μεταξύ των ανθρώπων με παράλληλη ενθάρρυνση να τη διαβάζουν. Ποτέ πριν από τη Μεταρρύθμιση δεν έγινε μια τέτοια προσπάθεια. Ο λόγος για την προσπάθεια των Μεταρρυθμιστών να διαδώσουν τη Βίβλο είναι η σωστή αντίληψή τους ότι η Γραφή αποτελεί μέσον χάρης. Με τις προσπάθειές τους επανέφεραν και αυτό το μέσον στον απλό πιστό που για αιώνες το είχε στερηθεί και θα συνέχιζε να το στερείται αν δεν είχε υπάρξει η επέμβαση του Θεού μέσω της Μεταρρύθμισης. Ας αναφέρουμε ένα παράδειγμα από τη διακονία του Tyndale, ενός μεταρρυθμιστή στην Αγγλία. Σε μια συζήτηση που είχε με ένα ιερωμένο σχετικά με το ερώτημα εάν η Γραφή είναι αναγκαίο να υπάρχει στην καθομιλουμένη, ο ιερέας ισχυρίστηκε ότι κάτι τέτοιο δεν χρειάζεται εφόσον οι άνθρωποι είχαν τους νόμους του Πάπα της Ρώμης. Σε αυτό ο Tyndale απάντησε: «Αψηφώ τον Πάπα και όλους τους νόμους του. Εάν ο Θεός με κρατήσει στη ζωή, θα κάνω ακόμα και το παιδί που οργώνει με το άροτρο να γνωρίζει περισσότερα από τις Γραφές απ’ ό,τι εσύ». Μάλιστα εκείνη την εποχή απαγορεύονταν να έχεις στην κατοχή σου τη Βίβλο. Πράγματι αυτός ο άνθρωπος με κίνδυνο της ζωής του μετέφρασε και διέδιδε τις Γραφές στην Αγγλία, όπως άλλοι το έκαναν σε όλες τις χώρες της Ευρώπης. Μπορούμε να περιγράψουμε το έργο αυτό σαν ένα χείμαρρο που κατέκλυσε χώρες παρά τις δυσκολίες και τους κινδύνους. Η ίδρυση Βιβλικών Εταιρειών οφείλεται στη Μεταρρύθμιση. Έτσι ξαναδόθηκε αυτό το μέσο της χάρης στους απλούς ανθρώπους. Για όσους θέλουν να μάθουν περισσότερα συστήνουμε το βιβλίο του Χατζηαντωνίου Η Θρησκευτική Μεταρρύθμιση του 16ου αιώνα, Εκδόσεις Ο ΛΟΓΟΣ.
Υπάρχουν και άλλα μέσα της χάρης διαθέσιμα στον πιστό, όπως είναι το Δείπνο του Κυρίου, η κοινωνία με άλλους πιστούς, η συμμετοχή στη διάδοση του ευαγγελίου και η ατομική προσευχή, έργα στα οποία μπορούν να συμμετέχουν όλοι οι πιστοί. Σε όλα αυτά πρέπει να υπάρχει όμως συνειδητή πίστη και κατανόηση του νοήματος και όχι απλή μηχανική συμμετοχή.
