Η εμπειρία της κατασκήνωσης, όπως έχει αποδειχτεί από διάφορους ειδικούς και ερευνητές, συμβάλλει σημαντικά στην ενίσχυση της ψυχοκοινωνικής ανάπτυξης, καθώς και της ψυχοσωματικής ωρίμανσης.
Αρκετές φορές, η κατασκήνωση είναι και η πρώτη αφορμή με την οποία ένα παιδί αποχωρίζεται το σπίτι και την οικογένειά του, κάτι που μπορεί να δημιουργήσει μεγάλο άγχος τόσο στο ίδιο το παιδί όσο και στους γονείς. Ίσως οι γονείς να αναρωτιούνται αν το παιδί τους θα μπορέσει να τα καταφέρει σε ένα περιβάλλον μη οικείο και με ανθρώπους που δεν γνωρίζει ή αν είναι έτοιμο για την κατασκήνωση ή αν θα βιώσει κάποια τραυματική εμπειρία εκεί. Ίσως κάποιοι γονείς να αναρωτιούνται αν υπάρχει και ποια είναι η κατάλληλη ηλικίαγια να πάει το παιδί στην κατασκήνωση. Η αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχει συγκεκριμένη ηλικία «ορόσημο». Η ιδιοσυγκρασία του ίδιου του παιδιού, καθώς και ο τρόπος που επεξεργάζεται ψυχικά τον αποχωρισμό από τους γονείς του είναι δυο σημαντικοί παράγοντες που δείχνουν αν το παιδί είναι έτοιμο για κατασκήνωση.
Ποια είναι η κατάλληλη ηλικία;
Ένα παιδί είναι έτοιμο να πάει κατασκήνωση όταν μπορεί να επεξεργαστεί ψυχικά τον αποχωρισμό από τους γονείς του, και αυτό έχει να κάνει περισσότερο με την ψυχοκοινωνική του ανάπτυξη και όχι τόσο με την ηλικία του. Συνήθως, τα παιδιά από την ηλικία των 6-7 ετών μπορούν να αποχωριστούν τους γονείς, καθώς σε αυτή την ηλικία το παιδί μπορεί να διαχειριστεί το άγχος του αποχωρισμού, κατανοώντας ότι οι γονείς μπορεί να μην είναι παρόντες μαζί του, δηλαδή να «φεύγουν», αλλά μετά από ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα επιστρέφουν. Ωστόσο, αν ένα παιδί ακόμα και σε αυτή την ηλικία μπορεί να βιώνει έντονο άγχος αποχωρισμού, ίσως να δυσκολευτεί να ενταχθεί στο κατασκηνωτικό περιβάλλον. Σε αυτή την περίπτωση, είναι προτιμότερο ο αποχωρισμός να γίνεται σταδιακά, να υπάρχει σεβασμός στις ιδιαίτερες ανάγκες και επιθυμίες του και να αναζητηθεί βοήθεια από ειδικό ψυχικής υγείας.
Πότε ο φόβος του αποχωρισμού είναι φυσιολογικός ή δηλώνει κάποια άλλη ψυχοσυναισθηματική δυσκολία;
Ίσως ένα γονέας να αναρωτιέται πότε ο φόβος του αποχωρισμού είναι φυσιολογικός ή δηλώνει κάποια άλλη ψυχοσυναισθηματική δυσκολία.
Σε περιόδους αποχωρισμού είναι απόλυτα φυσιολογικό ένα παιδί να βιώνει ανησυχία και φόβο, καθώς σε οποιαδήποτε νέα αρχή ή σε αλλαγή περιβάλλοντος κάνουν την παρουσία τους συναισθήματα ανησυχίας, άγχους και ανυπομονησίας. Το κλάμα είναι η ένδειξη του δεσμού αγάπης, εμπιστοσύνης και ασφάλειας που υπάρχει μεταξύ της οικογένειας και του παιδιού.
Όταν το παιδί εκφράζει την ανησυχία του, οι γονείς οφείλουν να αφιερώσουν χρόνο στο παιδί να μιλήσει γι’ αυτό που νιώθει, εξηγώντας του ότι σε περιόδους αλλαγών και αποχωρισμού το συναίσθημα αυτό που βιώνει είναι φυσιολογικό. Το πιο σημαντικό είναι ο τρόπος που ο γονέας θα ανταποκριθεί και θα διαχειριστεί τα συναισθήματα του παιδιού. Κατ’ αρχάς ο γονέας οφείλει να σεβαστεί το συναίσθημα του παιδιού, να ακούσει με προσοχή ό,τι έχει να του πει, γιατί μόνο με αυτόν τον όρο θα μπορέσει το παιδί να εμπιστευθεί τον γονέα του. Η Βίβλος προτρέπει «ας είναι κάθε άνθρωπος γρήγορος στο να ακούει, αργός στο να μιλάει», Ιάκωβος 1:19. Ο τρόπος που θα ανταποκριθεί ο γονέας δεν πρέπει να είναι η ακύρωση συναισθήματος λέγοντας «Μην ανησυχείς, μεγάλο παιδί και να κάνεις έτσι! Όλα τα παιδιά πάνε» ή να μπει σε σύγκριση με κάποιο άλλο παιδί, καθώς το παιδί εισπράττει το μήνυμα ότι οι σημαντικοί άνθρωποι για εκείνον, δηλαδή οι γονείς του, δεν τον καταλαβαίνουν. Αντ’ αυτού, ο γονέας χρειάζεται να αφιερώσει χρόνο και να δίνει σημασία σε ό,τι ακούει με προσοχή. Στις Παροιμίες 18:13 γράφει ότι «Όταν κάποιος αποκρίνεται για ένα ζήτημα προτού ακούσει τα γεγονότα, αποδεικνύεται ανόητος και ταπεινώνεται». Αφού λοιπόν ο γονέας δείξει σεβασμό για το συναίσθημα του παιδιού, μπορεί να μοιραστεί τα δικά του συναισθήματα, του τώρα ή του χθες. Είχε ο γονέας τον ίδιο φόβο; Την ίδια ανησυχία; Είχε κάποια ανάλογη εμπειρία; Η επικοινωνία πρόκειται για μια αμφίδρομη διαδικασία και θα πρέπει οι γονείς όχι μόνο να ακούν τα παιδιά τους, αλλά να είναι πρόθυμοι να μοιραστούν και τις δικές τους σκέψεις και συναισθήματα. Το παιδί όταν αποχωρίζεται τους γονείς του έχει ανάγκη να νιώθει ότι ο γονέας το αποδέχεται, το κατανοεί και του συμπαραστέκεται σε αυτό που βιώνει, ότι οι ανάγκες του και τα συναισθήματά του ακούγονται. Γι’ αυτό και ο γονέας πρέπει να δείχνει ξεκάθαρα ότι καταλαβαίνει και συμμερίζεται τα συναισθήματα του παιδιού, ότι το αγαπάει, και να δείξει εμπιστοσύνη στις ικανότητες του ίδιου του παιδιού να καταφέρει να παραμείνει και να περάσει αξέχαστα στην κατασκήνωση.
Η στάση του γονέα
Από την άλλη πλευρά, είναι σημαντικό οι γονείς να αναρωτηθούν πώς οι ίδιοι αντιμετωπίζουν τον αποχωρισμό και τι σημαίνει γι’ αυτούς αυτή η μετάβαση του παιδιού. Μπορεί για τον ίδιο τον γονέα να είναι αρκετά δύσκολο να αποχωρίζεται το παιδί του. Είναι σημαντικό να μη μεταφέρει ο γονέας την ανησυχία και το άγχος στο παιδί, αλλά με τη στάση του ο γονέας μπορεί να ενθαρρύνει το παιδί να βιώσει την εμπειρία της κατασκήνωσης και να κερδίσει τα οφέλη που μπορεί να του προσφέρει η κατασκηνωτική ζωή. Αν οι γονείς διαχειριστούν το δικό τους άγχος, θα είναι σε θέση να παρουσιάσουν την κατασκήνωση ως μια ευκαιρία για διασκέδαση και δημιουργία νέων φίλων.
Οφέλη της κατασκηνωτικής εμπειρίας
Τα οφέλη που αποκομίζει ένα παιδί από την κατασκηνωτική εμπειρία είναι πολλά. Ένα από αυτά είναι ότι η εμπειρία της κατασκήνωσης προωθεί την αυτονομία του παιδιού. Στην κατασκήνωση το παιδί θα μάθει να ζει μακριά από τους γονείς του. Είναι το ιδανικό μέρος μέσα στο οποίο το παιδί ασκείται στο να παίρνει αποφάσεις για τον εαυτό του χωρίς τις υποδείξεις και την καθοδήγηση των γονιών του. Μαθαίνει να διαπραγματεύεται τις ανάγκες και τα θέλω του, όχι μόνο με τους συνομηλίκους του αλλά και με άλλους ενήλικες. Έτσι, θα πειραματιστεί για το τι μπορεί ή δεν μπορεί να κάνει, θα μάθει ότι μπορεί μόνο του να δώσει λύσεις σε μικρά προβλήματα, κάτι που θα ενισχύσει την αυτοεκτίμησή του και θα δει πώς άλλα παιδιά αντιμετωπίζουν ανάλογες καταστάσεις, κάτι που θα συμβάλει στο να εμπλουτίσει τις εμπειρίες του. Η αυτονομία είναι ζωτικής σημασίας για να γίνει κάποιος αυτάρκης ενήλικας.
Η αυτονομία βοηθά, επίσης, στην τόνωση της αυτοεκτίμησης ενός παιδιού.Η κατασκήνωση βοηθάει τα παιδιά να χτίσουν αυτοεκτίμηση και να βιώσουν την επιτυχία. Στην κατασκήνωση δεν υπάρχουν βαθμοί, καλό παιδί, καλός μαθητής, αντιθέτως όλοι είναι ίσοι και όλοι έχουν την ευκαιρία να δώσουν τον καλύτερό τους εαυτό για να επιτύχουν.
Παράλληλα, το παιδί έχει την ευκαιρία να αναπτύξεινέες γνωστικές δεξιότητες.Μέσα από μια ποικιλία ερεθισμάτων και δραστηριοτήτων που προσφέρονται στην κατασκήνωση δίνεται η ευκαιρία στο παιδί να ανακαλύψει και να αναπτύξει τα ταλέντα και τις δεξιότητες του. Έρχεται σε επαφή με νέα πράγματα, νέες εμπειρίες και έτσι το παιδί ανακαλύπτει τον εαυτό του και τις δυνατότητες που έχει. Συνεπώς, δίνεται στο παιδί η δυνατότητα να αναπτύξει μια δυνατή αίσθηση της ταυτότητάς του. Αυτή την εμπειρία της αυτο- αποτελεσματικότητας το παιδί θα τη μεταφέρει και θα τη γενικεύσει αργότερα στη ζωή του, με περισσότερες πιθανότητες να επιλύει αποτελεσματικά τα προβλήματα σε νέες καταστάσεις.
Επίσης, η κατασκήνωση εξασφαλίζει την καλύτερη ευκαιρία για κοινωνικοποίηση. Μία από τις παραμέτρους που ενισχύουν τις παιδικές φιλίες είναι το γεγονός ότι τα παιδιά μοιράζονται κοινές εμπειρίες. Όποια και αν είναι τα ενδιαφέροντα των παιδιών, η κατασκήνωση θα τα κάνει να συμμετάσχουν σε δραστηριότητες που μέσα από αυτές τις δραστηριότητες θα αναπτυχθεί και το ομαδικό πνεύμα.
Κατά τη διάρκεια της παραμονής τους στην κατασκήνωση, τα παιδιά είναι ενταγμένα σε ομάδες και μαθαίνουν να λειτουργούν ομαδικά. Ο κατασκηνωτής μαθαίνει να υπακούει και να σέβεται τους κανόνες της ομάδας καικαταλαβαίνει πως οι κανόνες είναι σημαντικοί για να λειτουργήσει σωστά μια ομάδα. Στην ομάδα, το παιδί μαθαίνει επίσης να αλληλοεπιδρά με τον κόσμο γύρω του, να επιλύει τυχόν συγκρούσεις και να αναπτύσσει διαπραγματευτικές δεξιότητες.
Τέλος, στην κατασκήνωση ενισχύεται μια βασική και πρωταρχική ανάγκη του παιδιού για ελεύθερο και αυθόρμητο παιχνίδι. Το ελεύθερο παιχνίδι είναι σημαντικό στην ανάπτυξη ενός παιδιού, καθώς το παιδί μαθαίνει να αναπτύσσει τη δημιουργική του σκέψη και να εξερευνά τη φαντασία του κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού. Η ώρα παιχνιδιού δημιουργεί ένα ασφαλές περιβάλλον για εκείνο, όπου μπορεί να εκφράσει τις σκέψεις και τα συναισθήματά του. Η κατασκήνωση βοηθά τα παιδιά να συνδεθούν με τη φύση, πέρα από την οθόνη. Ο εξωτερικός χρόνος ενθαρρύνει την κίνηση, η οποία είναι ζωτικής σημασίας για τη σωματική, ψυχική και συναισθηματική υγεία. Η άμεση επαφή με τη φύση ενεργοποιεί όλες τις αισθήσεις των παιδιών και έτσι διευκολύνει τη μάθηση. «Πόσο πολλά είναι τα έργα σου, Θεέ! Τα πάντα με σοφία τα έφτιαξες. Η γη είναι γεμάτη από τα δημιουργήματά σου». Ψαλμός 104:24.
Παίρνοντας το δρόμο της επιστροφής
Αφού το παιδί φύγει από την κατασκήνωση, καλό είναι να λάβει ενθάρρυνση και επιβράβευση για την επιτυχία της παραμονής του εκεί, αλλά και να του δοθεί χρόνος να προσαρμοστεί στις οικογενειακές συνήθειες και κανόνες. Επίσης, σημαντικό είναι να συζητήσει με τους γονείς για την εμπειρία του και για όσα έμαθε μέσα στην κατασκήνωση, αλλά και να ενισχυθεί να διατηρήσει και να γενικεύσει τις νέες δεξιότητες που απέκτησε εκεί.
Ίσως το παιδί δεν ήταν έτοιμο για την κατασκήνωση. Γι’ αυτό μην θεωρήσετε τον εαυτό σας αποτυχημένο γονέα ούτε το παιδί αποτυχημένο παιδί. Κάθε παιδί είναι ξεχωριστό, γι’ αυτό αγκαλιάστε με σεβασμό τη μοναδικότητά του, αποδεχτείτε ό,τι ξεχωριστό και ιδιαίτερο έχει, και έτσι να βιώσει μαζί σας την αλήθεια από τον Λόγο του Θεού: «Θα σε υμνώ επειδή πλάστηκα με φοβερό και θαυμάσιο τρόπο», Ψαλμός 139:14.
