«Καθώς κοιτάω πίσω στην πορεία μου, φαντάζομαι τον εαυτό μου ως το άτομο εκείνο που στην προσπάθειά του να ανεβεί την σκοτεινή σκάλα στον πύργο του καμπαναριού της εκκλησίας, παλεύει να μην χάσει την ισορροπία του και προσπαθώντας να σταθεροποιηθεί απλώνεται να κρατηθεί από την κουπαστή της σκάλας, μα καταφέρνει μονάχα να πιαστεί από το σκοινί της μεγάλης καμπάνας. Και τότε με φρίκη αντιλαμβάνεται, ότι πρέπει ν’ ακούσει τι έχει να του πει ο ήχος της καμπάνας, κι όχι μόνον σε αυτόν. ” (Karl Barth)
Ο Karl Barth (Καρλ Μπαρτ) γεννημένος στις 10 Μαΐου 1886 στην Βασιλεία της Ελβετίας θεωρείται ίσως ο σημαντικότερος «αναμορφωμένος» θεολόγος του 20ού αιώνα. Κατά τη διάρκεια των ποικίλων εκδηλώσεων που ακολούθησαν την «50η επέτειο» από την αποδημία του στις 9/10/1968, στη γενέθλια πόλη του, «φίλοι» και «αντίθετοι» των θεολογικών του θέσεων όλοι συμφωνούν μαζί του ότι «το Ευαγγέλιο δεν είναι μια “αλήθεια” μεταξύ πολλών άλλων “αληθειών”, αλλά μάλλον είναι η Αλήθεια που θέτει ερωτηματικά ενάντια όλων των άλλων “αληθειών”».
Στις αρχές του 20ού αιώνα όπου κυριαρχεί το κίνημα του Διαφωτισμού και μαζί η πίστη ότι το μέτρο του ανθρώπινου νου είναι και το μέτρο της αλήθειας και άρα το μέσο που τελικά θα οικοδομήσει τον «νέο κόσμο» της τεχνολογίας και επιστήμης που μόλις ανατέλλει, ο Karl Barth μαζί με τον φίλο και συνάδελφό του, θεολόγο Eduard Thurneysen, προκρίνει μια ριζική τομή στην ευαγγελική (προτεσταντική) σκέψη: τονίζει την «εντελή διαφορετικότητα του Θεού απέναντι σε κάθε τι άλλο». Παράλληλα, αγωνίζεται ενάντια στον ανθρωποκεντρισμό της φιλελεύθερης θεολογίας που διδάσκει έναν αισιόδοξο χριστιανισμό που στο κέντρο της έχει όχι τον ιστορικό θεάνθρωπο Ιησού Χριστό (Aυτόν που είναι η Οδός, η Αλήθεια, κι η Ζωή) και τον Σταυρό Του, αλλά την κοινή για όλους τους ανθρώπους πατρότητα του Θεού και την αδελφότητα όλων των ανθρώπων.
Με βάση τη μοναδικότητα που πρεσβεύει το Ευαγγέλιο του Ιησού Χριστού, ο Barth ως «αναμορφωμένος θεολόγος» επανατοποθέτησε και πάλι στην καρδιά της ευαγγελικής θεολογίας την Αλήθεια βασισμένος στο δόγμα της Τριάδας και της Χριστολογίας, όπως την αντιλαμβάνεται η απανταχού Εκκλησία του Χριστού μέσα στους αιώνες.
Επιπλέον, ξόδεψε ολόκληρη τη ζωή του θέτοντας ερωτηματικά στο όνομα του Χριστού, εναντίον όλων των “ψευδών αληθειών” της εποχής του: από το «ευαγγέλιο» που προπαγανδίζει η άνοδος του «γερμανικού εθνο-σοσιαλισμού» (ναζισμού) κι η «λατρεία του ηγέτη/σωτήρα» Αδόλφου Χίτλερ, μέχρι και όλων των «γερμανικών αληθειών» που διδάσκει η κρατική Ευαγγελική Εκκλησία της Γερμανίας της εποχής του. Ερωτήματα όπως: πώς η Αλήθεια του Παλαιάς και Καινής Διαθήκης αντιμετρά την «ψευδοαλήθεια» που διαδίδει ο εθνικοσοσιαλισμός, ή πώς η Αλήθεια, ο Κύριος Ιησούς Χριστός, αντιμετράται με την «ψευδαλήθεια» της «πνευματικής ηγεσίας» της τότε Εκκλησίας της Γερμανίας, που προτίμησε να ανταλλάξει το Χριστιανικό της ήθος για ένα άλλο «γερμανικό», ξένο στην Αλήθεια του Χριστιανικού Ευαγγελίου.
Αυτή η στάση ζωής οδήγησε τον Barth αρχικά σε απόλυσή του από καθηγητή θεολογίας στο Πανεπιστήμιο της Βόννης και σύντομα αυτοεξόριστο στην πατρίδα του την Ελβετία, στην ουσία φυλακισμένο των ναζί.
Είναι ενδιαφέρον να παρατηρήσει κάνεις ότι ο Barth ξεκίνησε τη ζωή του αρκετά συμβατικά. Γεννημένος στη Βασιλεία της Ελβετίας, γιος του Fritz Barth καθηγητή της Καινής Διαθήκης και εκκλησιαστικής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Βέρνης, σπούδασε θεολογία σε μερικά από τα καλύτερα πανεπιστήμια της εποχής του (Βέρνη, Βερολίνο, Tübingen και Marburg) υπό την καθοδήγηση διάσημων φιλελεύθερων θεολόγων. Αργότερα, τοποθετήθηκε ποιμένας σε μια τοπική Εκκλησία σε εργατούπολη της Ελβετίας όταν και παντρεύτηκε με την Nell Hoffman, μια ταλαντούχο βιολιστή κι απέκτησαν μαζί μια κόρη και τέσσερις γιους.
Καθώς οι διθυραμβικές ειδήσεις «για πρόοδο, οικονομική άνθηση και κοινωνική ευμάρεια» στη γειτονική Γερμανία διαδίδονταν στα πέρατα του κόσμου, ο ίδιος παρατηρούσε, μέσα από τα ερωτήματα που θέτει η Βιβλική Αλήθεια στην «αλήθεια των εφημερίδων», μια άλλη πραγματικότητα να αναδύεται πέρα από τον ορίζοντα της ναζιστικής προπαγάνδας, εκεί όπου η Γερμανία άρχιζε να στρατικοποιείται και ακόμη χειρότερα αυτή της στάσης των «επιφανών θεολόγων», πρώην καθηγητών του, που άκριτα καλωσόριζαν τη νέα αυτή εποχή, χωρίς να μπορούν να ξεχωρίσουν την Αλήθεια από την «ψευδό-αλήθεια».
Ο Barth, απογοητευμένος από την αδυναμία της φιλελεύθερης θεολογίας να απαντήσει με αλήθεια στις πραγματικές προκλήσεις της εποχής του, βυθίστηκε σε βαθιά μελέτη της Βίβλου, ειδικά στην προς Ρωμαίους επιστολή του Αποστόλου Παύλου. Κατέληξε και με τη συνδρομή του Λουθηρανού ποιμένα και θεολόγου Christoph Frederick Blumhardt, στη βαθιά πεποίθηση την μόνης Αλήθειας που γεννά η νικηφόρα πραγματικότητα της Ανάστασης του Χριστού, γεγονός που επηρέασε βαθιά τη θεολογία και φυσικά τη στάση ζωής του απέναντι στις «ψευδείς αλήθειες» της καθημερινότητας. Μάλιστα υπερασπίστηκε το αξίωμα ότι κάθε μη Βιβλική Αληθής θεολογία είναι η ρίζα του θρησκευτικού συγκρητισμού, του αντισημιτισμού και των «εθνοσοσιαλιστών χριστιανών». Μάλιστα στο υπόμνημά του στην προς Ρωμαίους Επιστολή (1919), ο Βart αναδιατυπώνει την Αλήθεια για την «Κρίση» που εκκρεμεί πάνω από την κάθε ανθρώπινη κοινωνία. «Την Κρίση» του Θεού», ως την μόνη Αλήθεια, κάτω από την οποία όλο το σύμπαν στέκεται κι αναμετράτε μαζί Του καθημερινά.
Στον αντίποδα, εύκολα κανείς τότε και τώρα, καλοδέχεται άκριτα την κάθε «αλήθεια» ή fake news αν κανείς δεν θέσει απέναντι της/τους την Αλήθεια που προκρίνει το Ευαγγέλιο του Ιησού Χριστού. Εύκολα ελκύει το αυτί ο λόγος μιας «αλήθειας» για έναν θεό προστάτη των ανθρωπίνων θεσμών και αξιών. Έναν θεό αδελφότητας κι αγάπης χωρίς χρέος απόδοσης δικαιοσύνης. Έναν θρησκευτικό θεό που προσφέρει συγχώρεση χωρίς να χρειαστεί μετάνοια. Έναν θεό που χαρίζει πλήρη ελευθερία στον άνθρωπο καθώς ταυτόχρονα ακυρώνει κάθε κυριαρχία Του, άρα και εύκολα να κατηγορήσει κανείς για τον άδικο πόνο και χαμό «αθώων». Έναν θεό που ο κοινός ανθρώπινος νους μπόρεσε να κατανοήσει, ερμηνεύσει και τέλος ακόμη και να αντικαταστήσει. Έναν θεό που ο λόγος του είναι κοινή ιδιοκτησία όλων, άρα δεν μπορεί να είναι και αποκλειστικός.
Σε αυτά κι άλλα πολλά θα μπορούσε σθεναρά να σταθεί η φράση του Barth: “ο Ιησούς Χριστός… είναι ο μόνος Λόγος του Θεού… Απορρίπτουμε λοιπόν κάθε ψευδή διδασκαλία, ακόμη και αν αυτή η εκκλησία αναγνωρίσει ως πηγή αποκάλυψης του Θεού, γεγονότα, δυνάμεις, μορφές κι αλήθειες εκτός και πέρα από αυτόν τον ένα αιώνιο Λόγο του Θεού»
Η πρόκληση σήμερα είναι στον καθένα μας να γνωρίσει την Αλήθεια στον Αιώνιο Λόγο του Θεού και να αναγνωρίσει ότι «το Ευαγγέλιο δεν είναι μια αλήθεια μεταξύ άλλων αληθειών, αλλά μάλλον είναι η Αλήθεια που θέτει ένα ερωτηματικό ενάντια όλων των άλλων αληθειών» των καιρών μας.
Με τον τρόπο αυτόν θα μπορέσουμε και πάλι να θέσουμε επίκαιρα ερωτήματα για τι είναι ‘αλήθεια’ και τι fake news στον λόγο, το έργο και στο όραμα όσων δυνάμεων, συστημάτων, φιλοσοφιών, θρησκειών και προσώπων παπαγαλίζουν λέξεις όπως: Αλήθεια, Δικαιοσύνη, Αγάπη, που ουσιαστικά αφορούν μόνο στον αιώνιο Λόγο της ζωής, τον Κύριο Ιησού Χριστό.
“Δεν ντρέπομαι το ευαγγέλιο του Χριστού, γιατί αυτό είναι η δύναμη του Θεού, που σώζει καθέναν που πιστεύει” (Ρωμ. 1:16 ΝΜΒΕ).
- Ο Διαφωτισμός αποτελεί σημαντικό πνευματικό κίνημα, που τοποθετείται στα τέλη του 17ου αιώνα και στις αρχές του 18ου, το οποίο οι ίδιοι οι Γάλλοι Διαφωτιστές αποκάλεσαν «Siècle des lumières», θεωρώντας εαυτούς φωτοδότες. Ο Διαφωτισμός παρατηρήθηκε αρχικά στη Γαλλία και αργότερα στις άλλες χώρες της Ευρώπης αλλά και έξω απ’ αυτή, προετοιμάζοντας παράλληλα το έδαφος για τη Γαλλική Επανάσταση. Οι διαφωτιστές πρέσβευαν τον ορθολογισμό και την πίστη στην πρόοδο, αξιώνοντας αλλαγές σε όλες τις πτυχές της ανθρώπινης δραστηριότητας, στους πολιτικοκοινωνικούς θεσμούς, την οικονομία, την εκπαίδευση και τη θρησκεία. Τάχθηκαν υπέρ της ατομικής ελευθερίας και εναντίον της τυραννικής διακυβέρνησης και της καταπίεσης που ασκούσε η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία. (πηγή: Βικιπαίδεια)
- Οι πηγές των αναφορών σε έργα του Karl Bath βρίσκονται στα έργα του: The Epistle to the Romans, Oxford Press, 1968; Church and State, Oxford Press, 1938; και το διαδικτυακό άρθρο του Christianity Today (CT): Karl Barth a courageous theologian.
