Εισαγωγή στον Ευαγγελικό Φιλελληνισμό της Αμερικής κατά την ελληνική επανάσταση

Με την ευκαιρία των 200 ετών από την Ελληνική Επανάσταση σκεφτήκαμε με βάση το υλικό που έχουμε στα χέρια μας, να γράψουμε ένα πρώτο άρθρο για τον φιλελληνισμό που αναπτύχθηκε στις διάφορες ευαγγελικές εκκλησίες της Αμερικής. Η καταγραφή ολόκληρου του Ευαγγελικού Αμερικανικού Φιλελληνισμού, είναι ασφαλώς μία μεγάλη υπόθεση, που πρέπει κάποτε να ερευνηθεί.

Πρέπει να σημειώσουμε ότι το φαινόμενο του φιλελληνισμού στην Ελληνική Επανάσταση είναι μοναδικό και σημαντικό. Δεν υπάρχει ανάλογο για άλλες χώρες που ζήτησαν την ανεξαρτησία τους, δεν υπάρχει φιλοσερβικό ή φιλοϊταλικό κίνημα στην Ευρώπη και την Αμερική.

Αρχικά χρειάζεται να κάνουμε μερικές διευκρινήσεις. Υπάρχει ο αμερικανικός φιλελληνισμός, και έχει μελετηθεί πολύ καλά από τους ιστορικούς ερευνητές. Αυτός εκφράζεται με την πολιτική υποστήριξη των επαναστατημένων Ελλήνων, την άσκηση επιρροής στις κυβερνήσεις και τέλος στην συγκέντρωση και αποστολή εφοδίων στους Έλληνες. Κάποιοι Αμερικανοί ήλθαν στην Ελλάδα και πολέμησαν για την ελευθερία μας. Ο Σάμιουελ Γκρίντλεϋ Χάου ήταν ένας από αυτούς, ο Μίλλερ, ο Τζάρβις και άλλοι. Να θυμόμαστε ότι η Αμερική την εποχή της επανάστασης δεν ήταν η μεγάλη χώρα με τις διεθνείς επιρροές όπως έχουμε συνηθίσει να την βλέπουμε σήμερα. Αυτή η εικόνα διαμορφώθηκε τον 20ο αιώνα. Η Αμερική της εποχής εκείνης ήταν μία χώρα την οποία σηματοδοτούσε το τρίπτυχο δημοκρατία, ελευθερία και φιλανθρωπία, μάλιστα χριστιανική φιλανθρωπία.

Μεταξύ των μεγάλων φίλων της Ελλάδας υπήρξαν και πρόσωπα εκκλησιαστικά, ποιμένες εκκλησιών, που όμως δεν μπορούν να συμπεριληφθούν σε αυτό το σημείωμα. Ο λόγος είναι ότι ήταν ποιμένες μεν, αλλά όχι ευαγγελικών εκκλησιών. Στις ΗΠΑ είχε αναπτυχθεί ιδίως στις ανατολικές πολιτείες, μεγάλο κίνημα Ουνιταριανών¹ τουτέστιν αρειανών στην θεολογία τους, εκκλησιών. Ουνιτάριος ποιμένας ήταν ο πολιτικός Έντουαρντ Έβερετ, μετέπειτα βουλευτής και αργότερα υπουργός εξωτερικών των ΗΠΑ, μεγάλος φίλος της Ελλάδας. Ουνιτάριος ήταν και ο μέγας φίλος της Ελλάδας ιατρός Σάμιουελ Χάου, που ήλθε στη χώρα μας και βοήθησε πολύ ουσιαστικά, και πολλοί άλλοι. Αυτό ασφαλώς δεν μειώνει την μεγάλη αγάπη και βοήθεια προς την Ελλάδα, απλά στο άρθρο θα προσπαθήσουμε να δούμε ένα κεφάλαιο όχι γνωστό, εκείνο του ευαγγελικού φιλελληνισμού. Οι Έλληνες ερευνητές έχουν την τάση να βάζουν όλους τους ποιμένες στην ίδια μεριά, θεωρώντας ότι οι ουνιτάριοι είναι διαμαρτυρόμενοι, κάτι που είναι εσφαλμένο. Προέρχονται από την διαμαρτυρόμενη εκκλησία, βγήκαν από αυτήν, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι ήταν ευαγγελικοί πλέον. Επίσης λόγω της μακράς ιστορίας της θεωρίας ότι οι ευαγγελικοί θέλουν να προσηλυτίσουν τους Έλληνες, η μεγάλη προσφορά των ευαγγελικών Αμερικανών, έμεινε στην αφάνεια.

Πάντως ας πούμε εδώ ότι οι ουνιτάριοι ήταν οι φιλελεύθεροι της εποχής τους. Ήταν υπέρ της κατάργησης της δουλείας, υπέρ των επαναστάσεων όπως εν προκειμένω των Ελλήνων, ήταν υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Γι’ αυτό το λόγο υπήρχε μεγάλος φιλελληνισμός εκ μέρους τους.

Η Βοστώνη και ο λόγος του ποιμένα της Εκκλησίας Πάρκ Στρητ, Sereno Edwards Dwight

Στη Βοστώνη ο φιλελληνισμός ήταν έντονος και εκδηλώθηκε από νωρίς. Την 1η Απριλίου του 1824, μετά από αίτημα της Φιλελληνικής Επιτροπής της πόλης, ο Σερένο Έντουαρτς Ντουάιτ απευθύνθηκε στο χριστιανικό κοινό της εκκλησίας Park Street² στο κέντρο της Βοστώνης. Η ομιλία ήταν τόσο σημαντική, που του ζητήθηκε να την επαναλάβει στην εκκλησία Ολντ Σάουθ στις 14 Απριλίου. Η ομιλία δημοσιεύτηκε μετά από αίτημα της Φιλελληνικής Επιτροπής.³

Ο Ντουάιτ κάνει μία εντυπωσιακή, μία πραγματικά σπουδαία ομιλία. Εντυπωσιακή για την ακρίβεια των πληροφοριών, που δίνει για την Ελλάδα και τους Έλληνες, τα βαθύτερα αισθήματά τους και την αγάπη τους για την ελευθερία και τη μόρφωση. Πιάνει όλες τις πλευρές της ζωής των Ελλήνων από τη γεωγραφία μέχρι την ιστορία, τους γύρω λαούς, την οικονομία, τη ναυτιλία, την απέραντη τόλμη των Ελλήνων να τα βάλουν με τους αφέντες τους χωρίς να έχουν τίποτα ενώ οι αφέντες είχαν τα πάντα και τελικά να κερδίσουν. Αναφέρεται στην επιστολή της Μεσσηνιακής Γερουσίας και του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη – χωρίς να τον κατονομάζει- προς τους Αμερικανούς και προς τον πρόεδρο των ΗΠΑ Μόνροου, στις 25 Μαΐου του 1821 και στα αιτήματα των Ελλήνων. Αυτή η επιστολή μεταφράστηκε στα αγγλικά από τον Έβερετ και δημοσιεύθηκε στις αμερικανικές εφημερίδες.

Η ομιλία του Ντουάιτ καταλήγει ως εξής: «Είσαι ένας Αμερικανός πολίτης, υπερήφανος για την ελευθερία και την ανεξαρτησία της χώρας σου; Και η Ελλάδα παλεύει για τις ίδιες ευλογίες τις οποίες δίδαξε στους πατέρες σου, να τις αγοράσουν με το ίδιο τους το αίμα. Και όταν ζητά την βοήθειά σου, χρειάζεται άραγε να σε παρακαλέσω να την δώσεις; -Πού βρίσκομαι; -Στο ναό του Θεού, στην πόλη των προσκυνητών πατέρων (πίλγκριμς), στην ίδια την γενέτειρα της αμερικανικής ανεξαρτησίας μεσοδρομίς μεταξύ των υψωμάτων του Ντόρτσεστερ και του Μπάνκερ Χιλλ⁴. –Εδώ ακουμπάω λοιπόν την υπόθεσή τους.» Μία άξια κατάληξη ομιλίας, ενός άξιου ομιλητή.

Το φιλελληνικό κομιτάτο της Βοστώνης έστειλε δύο πλοία με εφόδια για τους Έλληνες, το Statesman το 1827 και το Suffolk το 1828.

Το γεγονός που έκανε τη μεγάλη αλλαγή στους Ευρωπαίους και Αμερικανούς ήταν η πτώση και η έξοδος του Μεσολογγίου το 1826. Το γεγονός αυτό και το μαρτύριο των χριστιανών, ο εξανδραποδισμός των γυναικών και των παιδιών, ήταν γεγονότα που έκαναν μεγάλη εντύπωση σε όλους τους λαούς και που κίνησαν το ενδιαφέρον και την συμπόνοια όλων των ανθρώπων.

Η βοήθεια από τη Φιλαδέλφεια της Πενσυλβάνιας και τον ποιμένα Gregory Townsend Bedell

Στη Φιλαδέλφεια η Φιλελληνική Επιτροπή εργαζόταν πυρετωδώς ώστε να συγκεντρώσει όσο μπορούσε πιο γρήγορα οικονομικά μέσα για να ναυλώσει πλοίο και να αγοράσει τρόφιμα και ρούχα για τους Έλληνες. Μέσα στον κύκλο των προσπαθειών της έγραψε γράμμα στις 5 Ιανουαρίου του 1827⁵ στον πιο διάσημο ευαγγελικό ποιμένα της πόλης, γνωστό για την ευγλωττία του και την φιλεύσπλαχνη διάθεσή του προς τους Έλληνες, τον Μπεντέλ, με στόχο να τον παρακαλέσει να κηρύξει για χάρη των Ελλήνων, και να ξεσηκώσει το λαό υπέρ τους.

Ο Gregory Townsend Bedell ήταν ευαγγελικός επισκοπικός (αγγλικανός) ποιμένας στην εκκλησία του Αγίου Ανδρέα στη Φιλαδέλφεια, και απάντησε άμεσα και θετικά στην έκκλησή τους. Μίλησε στο τέλος του Φεβρουαρίου του 1827, στην μεγάλη εκκλησία του Αγίου Παύλου στην πόλη, απευθυνόμενος στο λαό, για τους «αδελφούς Έλληνες» και τον αγώνα τους. Η μεγάλη αυτή εκκλησία ήταν ασφυκτικά γεμάτη, το ίδιο και ο αύλειος χώρος της και οι δρόμοι γύρω της. Όλος ο λαός της πόλης είχε πάει να ακούσει το κήρυγμα για τους Έλληνες και την ελευθερία τους. Ο ιεροκήρυκας έκανε την ομιλία του με στεντόρεια φωνή ώστε να τον ακούσει το πλήθος και κουράστηκε τόσο πολύ, που έπαθε η υγεία του. Είπε μεταξύ άλλων τα εξής: «Σας έδειξα φίλοι μου τις κύριες σχέσεις με τις οποίες οι Έλληνες συνδέονται μαζί μας. Σας έδειξα τα καθήκοντα που απορρέουν από αυτήν την σχέση… το γεγονός ότι αυτά τα φτωχά θύματα της τουρκικής καταπίεσης …είναι αδέλφια σας… Είναι αδέλφια σας γιατί μέσα στο σκοτάδι της δεισιδαιμονίας, αυτοί πιστεύουν στην ίδια θρησκεία στην οποία οι βαθύτερες ελπίδες μας έχουν βασιστεί… σας καλώ για γενναιόδωρη ευεργεσία… Οι Έλληνες είναι ένα θέαμα για τον κόσμο, ενός καθημερινού μαρτυρίου για την πίστη του Χριστού. Είναι η ομολογία τους της θρησκείας του Σταυρού η οποία από την πτώση της Κωνσταντινούπολης 400 χρόνια πριν, μέχρι τούτη την ώρα που όπλισε εναντίον τους τον αγριότερο φανατισμό και την χειρότερη εκδίκηση του Τούρκου…

Αυτό το απόγευμα αδελφοί, καθόμαστε στον οίκο του Θεού, ειρήνη και ησυχία βασιλεύει σε αυτήν την μεγάλη και πολυπληθή πόλη, στα σπίτια μας αφήσαμε με άφοβη εμπιστοσύνη της ελευθερίας (ω! δόξα στο Θεό για αυτό το ακριβό προνόμιο), πολλούς συγγενείς και φίλους, και τα παιδιά μας με κανέναν να τους κάνει κακό… όταν γυρίσουμε θα τους βρούμε όπως τους αφήσαμε σε ασφάλεια! Τι! Δεν έχουμε ευγνωμοσύνη ότι ο Θεός έριξε τον κλήρο μας σε μία γη τόσο ασφαλή, τόσο ευλογημένη; Σημειώστε την τρομερή αντίθεση με τους αδελφούς μας που υποφέρουν. Αυτή την συγκεκριμένη στιγμή! Έϊ! Ενόσω ομιλώ σε σας αυτό το απόγευμα δεν υπάρχει μία ευλογία κοινή με σας, την οποία ακόμα και η τουρκική καταπίεση δεν μπορεί να καταστρέψει, το προνόμιο της κρυφής προσευχής!… και καθώς φεύγετε από αυτήν την εκκλησία καθώς η βραδινή ψύχρα έρχεται και σας υποχρεώνει να σκεπαστείτε καλύτερα με τα ρούχα σας, τότε, ω! Κάντε μία σκέψη για εκείνους που στα βουνά της Ελλάδας αισθάνονται στα άστεγα κεφάλια τους την παγωνιά και που μέσω των λίγων ρούχων τους ο βραδινός άνεμος βρίσκει χωρίς καμία αντίσταση πέρασμα… Αδελφοί σας εκλιπαρώ με όλα τα ελέη του Θεού που σας ευλόγησε με ένα γενναιόδωρο χέρι, μη στρέψετε ένα αυτί αδιαφορίας σε αυτό το κάλεσμα των αδελφών σας, γυμνών, δυστυχισμένων, απελπισμένων που χάνονται!… ας ακουστεί στα αυτιά σας ότι ο αδελφός σας χάνεται και ο κάποτε περήφανος ηρωικός Έλληνας, αποβλέπει στον ελεύθερο χριστιανό γιο της Αμερικής για τα ψίχουλα που πέφτουν από το τραπέζι του!…

Θα δώσετε φτερά σε ένα καλό πλοίο που θα φέρει πάνω από την καρδιά του μεγάλου ωκεανού το φορτίο της γενναιοδωρίας σας και οι προσευχές των πιστών θα πάει ψηλά πάνω στον θρόνο του ελέους, και ο Θεός θα το κάνει να επιταχύνει το δρόμο του….»⁶

Η ομιλία ζητήθηκε από τη Φιλελληνική Επιτροπή για να τυπωθεί και να μοιραστεί στον κόσμο, και εκείνος αμέσως έδωσε την άδειά του για κάτι τέτοιο.⁷

Το πύρινο κήρυγμα του Μπεντέλ που συγκλόνισε τον λαό της Φιλαδέλφειας καθώς και οι άλλες προσπάθειες της Φιλελληνικής Επιτροπής, είχαν ως αποτέλεσμα να αγοραστούν εφόδια, τουτέστιν ρούχα και τρόφιμα για τους Έλληνες, τα οποία φορτώθηκαν στο πλοίο Tontine, το οποίο απέπλευσε από τη Φιλαδέλφεια στις 23 Μαρτίου του 1827. Η προκυμαία του λιμανιού της πόλης γέμισε κόσμο, που κατευόδωσε το πλοίο με μεγάλο ενθουσιασμό, ζητωκραυγάζοντας. Τα εφόδια είχαν αξία 13.856,40 δολαρίων. Η αποστολή του Tontine ήταν η πρώτη, μίας σειράς οκτώ αποστολών από τα φιλελληνικά κομιτάτα της Αμερικής, που πήγαν στην Ελλάδα με εφόδια. Το Tontine έφτασε στον Πόρο στις 19 Μαΐου του ίδιου χρόνου και ακολούθησε εκφόρτωση των εφοδίων και διανομή.⁸

Αργότερα ο Μπεντέλ βοήθησε προς την κατεύθυνση της ιεραποστολής. Γι’ αυτό και το σχολείο του Τζων Χιλλ που υπάρχει μέχρι σήμερα στην Αθήνα, είχε το όνομα «το σχολείο της Φιλαδέλφειας», λόγω της βοήθειας του Μπεντέλ και του επίσκοπου της επισκοπικής εκκλησίας Ουίλλιαμ Ουάιτ που ζούσαν και διακονούσαν στην πόλη.⁹

Η επιτροπή κυριών της Νέας Υόρκης, η Sarah Doremus και ο Ιωνάς Κινγκ

Μία πολύ δραστήρια φιλελληνική επιτροπή, ήταν εκείνη των κυριών της Νέας Υόρκης. Η Σάρα Ντορήμους¹⁰ μία σημαντική χριστιανή φιλάνθρωπος, έκανε έκκληση στις κυρίες της Νέας Υόρκης να συγκεντρώσουν εφόδια για την Ελλάδα. Ταυτόχρονα μαζί με άλλες 8 κυρίες¹¹ ίδρυσε την Φιλελληνική Επιτροπή των γυναικών της Νέας Υόρκης και έστειλαν γράμμα στον ιεραπόστολο Ιωνά Κινγκ ευρισκόμενο στην Ουάσινγκτον, να συνοδεύσει το πλοίο με τα εφόδια. Οι ομιλίες του Κινγκ για την Ελλάδα και την κατάστασή της, κίνησε την Ντορήμους και τις άλλες κυρίες να συστήσουν την επιτροπή.¹² Η επιτροπή έκανε έρανο μεταξύ των ευαγγελικών της Νέας Υόρκης, της Βαλτιμόρης άλλων κοντινών πόλεων, αλλά και του ευρύτερου πληθυσμού, και συγκέντρωσαν μία μεγάλη ποσότητα τροφίμων και ρούχων για τους Έλληνες. Ναύλωσαν ένα πλοίο, το Herald, το φόρτωσαν με τα βοηθήματα και ανέθεσαν στον Κινγκ να τα συνοδεύσει στην Ελλάδα. Ταυτόχρονα όμως οι κυρίες αποφάσισαν ότι δεν έφτανε να τον στείλουν με τα εφόδια, αλλά του ζήτησαν να εργαστεί σαν ιεραπόστολος και να κηρύττει, και να συστήσει κυρίως παρθεναγωγεία για τα κορίτσια της Ελλάδας, και να διανείμει την Αγία Γραφή και φυλλάδια.

Ο Ιωνάς Κινγκ ήταν ιεραπόστολος από τη Μασσαχουσέτη που προηγουμένως είχε υπηρετήσει στην Συρία. Όταν του ανατέθηκε το ταξίδι στην Ελλάδα, ο Κινγκ ήταν καθηγητής στο Κολλέγιο Άμερστ, θέση από την οποία παραιτήθηκε.
Το φορτίο του Χέραλντ που ξεκίνησε από το λιμάνι της Νέας Υόρκης στις 28 Μαΐου 1828, είχε αξία 49.800 δολαρίων της εποχής, η μεγαλύτερη βοήθεια που είχε πάει ποτέ στην Ελλάδα από την Αμερική.¹³

Ο Κινγκ κατέληξε στον Πόρο στις 28 Ιουλίου του 1828, όπου ξεφόρτωσε τα βοηθήματα τα οποία ετέθησαν σε αποθήκη με φρουρά. Στη συνέχεια ο Κινγκ επισκέφτηκε τον Κυβερνήτη και είχε μία καλή συζήτηση μαζί του. Ο Ι. Καποδίστριας του συνέστησε να μην τα δωρίσει τα εφόδια αλλά να τα πωλήσει έστω και με «χρεωστικά γράμματα», τα οποία σε περίπτωση που κάποτε πληρώνονταν, να χρησιμοποιήσει τα χρήματα για τα σχολεία. Αυτό έδινε στους Έλληνες μία αίσθηση αξίας των προς διάθεση αγαθών, γιατί όπως φαίνεται, αν δίνονταν δωρεάν, οι Έλληνες υποπτεύονταν (το ίδιο έκανε ο Κυβερνήτης με την γνωστή υπόθεση της πατάτας, όπου έβαλε φρουρά να τις φυλάει για να δώσει την αίσθηση ότι είχε αξία). Ο Κινγκ κάθε μέρα διένεμε εκατοντάδες αντίτυπα της Αγίας Γραφής, τα οποία είχαν γίνει ανάρπαστα. Κάθε μέρα εμφανίζονταν 100-150 πρόσωπα, παιδιά με τον δάσκαλό τους, και άλλοι που ζητούσαν την Βίβλο. Ταυτόχρονα ο Κινγκ κήρυττε, είτε στην ύπαιθρο είτε σε κλειστούς χώρους καθημερινά. Η κατάσταση των Ελλήνων ήταν οικτρή τόσο στον Πόρο όσο και στην Αίγινα όπου πήγε. Πολλοί έμεναν σε σπηλιές και οι περισσότεροι φορούσαν κουρέλια. Τα δύο τρίτα ήταν χήρες και ορφανά, οι άντρες είχαν σκοτωθεί. Έδωσε πολλά «χρεωστικά σημειώματα» με αποτέλεσμα να αρχίσουν να μαζεύονται χιλιάδες άτομα στις αποθήκες με τα εφόδια. Ο Κινγκ έκανε περιοδείες στο Ναύπλιο, το Άργος, την Τριπολιτσά και τη Δημητσάνα. Από εκεί προχώρησε στην Σπάρτη, στη Μάνη, στην Αρεόπολη (Τσίμοβα) όπου μία γυναίκα του έφερε ένα καρβέλι ψωμί και του ζήτησε βιβλία για τις κόρες της σε αντάλλαγμα. Του ζήτησε να ιδρύσει ένα σχολείο, στο οποίο, «όλες θα πάμε νέες και γριές, παντρεμένες και ανύπαντρες».¹⁴ Από εκεί πέρασε στη Μεσσηνία και ανέβηκε βόρεια καταλήγοντας μετά από 52 μέρες στην Αίγινα πάλι. Έστειλε αναφορές στην επιτροπή της Νέας Υόρκης και περιέγραψε τις ανάγκες. Στις 29 Ιανουαρίου 1829 πάντρεψε την Τερέζα Μακρή με τον Ουίλλιαμ Μπλάκ. Η Μακρή, η Κόρη των Αθηνών, έχει απαθανατιστεί από τους διάσημους στίχους του Μπάιρον που την είχε ερωτευθεί κατά την διαμονή του στο σπίτι των γονέων της στην Αθήνα, στο ομώνυμο ποίημα “Maid of Athens ere we part, give o give me back my heart”.

Μέσα στα καθήκοντα που του είχαν ανατεθεί από τις Κυρίες της Νέας Υόρκης, ήταν και η ίδρυση σχολείων, κυρίως παρθεναγωγείων. Ο Κινγκ σκέφτηκε ότι έπρεπε να ξεκινήσει από την Τήνο. Η Τήνος ήταν το πιο πολιτισμένο από τα νησιά του ελληνικού αρχιπελάγους. Εκεί ξεκίνησε το εκπαιδευτικό και ιεραποστολικό του έργο στην Ελλάδα.

Τον Μάιο του 1829, ενώ βρισκόταν στην Αίγινα, είχε αλληλογραφία με την προϊστάμενή τoυ Επιτροπή Κυριών, που του ζητούσε να παραμείνει απεσταλμένος τους για ακόμα έναν χρόνο. Από τις Κυρίες ζήτησε την υποστήριξή τους για την ίδρυση παρθεναγωγείου, στο οποίο θα εκπαιδεύονταν κορίτσια, με σκοπό να γίνουν δασκάλες, ώστε να προωθήσουν το εκπαιδευτικό έργο στην Ελλάδα. Για τον ίδιο λόγο έγραψε σε φιλέλληνες στις ΗΠΑ, τη Μάργκαρετ Έλυ στη Φιλαδέλφεια και την Αγγελίνα Γκρίμκε¹⁵ και τον αδελφό της, από όπου έλαβε οικονομική ενίσχυση 60 δολαρίων το χρόνο.¹⁶

Τελικός προορισμός του Κινγκ ήταν η Αθήνα, η οποία ασκούσε μεγάλη γοητεία σε όλους τους φιλέλληνες λόγω της ιστορίας και των μνημείων της. Η Αθήνα όμως τελούσε ακόμη υπό τουρκική κατοχή και αυτός ήταν ο λόγος που δεν εγκαταστάθηκε άμεσα εκεί. Έτσι διάλεξε ως προσωρινό σταθμό την Τήνο. Ο λόγος που επέλεξε την Τήνο ήταν ο κοσμοπολιτισμός της, αφού εκεί έδρευαν οι ξένοι πρόξενοι για τις Κυκλάδες, ενώ η νοοτροπία και τα έθιμα των κατοίκων του Αγίου Νικολάου, της πρωτεύουσας, ήταν πιο εξευρωπαϊσμένοι από οποιοδήποτε άλλο ελληνικό νησί. Η Νήσος είχε υποστεί ελάχιστα την τουρκική επιρροή σε σχέση με την υπόλοιπη Ελλάδα, επειδή γι’ αυτήν η Τουρκοκρατία είχε διαρκέσει περίπου 110 χρόνια μόνο, αφού είχε περιέλθει στα χέρια των Τούρκων μόλις το 1715. Εκτός αυτού, η Τήνος, ένα νησί με υγιεινό κλίμα, είχε πολλά χωριά και μεγάλο πληθυσμό, και ήταν το κέντρο από το οποίο διέρχονταν πολλοί επισκέπτες λόγω του προσκυνήματος.

Ο Ιωνάς Κινγκ κατά την διάρκεια της διαμονής του στην Τήνο¹⁷

To πρώτο παρθεναγωγείο, που ίδρυσαν Αμερικανοί στην ελληνική επικράτεια, ήταν αυτό του Κινγκ στην Τήνο, στις 31 Αυγούστου 1829. Άρχισε να λειτουργεί με 30-40 μαθήτριες και έφτασε να αριθμεί περί τις 93-95. Σε μία περαιτέρω προσπάθεια ενίσχυσης του εκπαιδευτικού συστήματος που παρουσίαζε πολλές ελλείψεις, ο Κινγκ έστειλε σε διάφορα σχολεία της Νήσου, βιβλία και εκπαιδευτικό υλικό, και έλαβε γι’ αυτή του την κίνηση ευχαριστήριες επιστολές από τον επίτροπο της αλληλοδιδακτικής σχολής του Αρνάδου¹⁸ και από το νεοσύστατο αλληλοδιδακτικό σχολείο του Πύργου (Τήνου),¹⁹ που ήταν τα δύο αλληλοδιδακτικά σχολεία που υπήρχαν στην Τήνο εκτός εκείνου της χώρας. Επίσης, έλαβε ευχαριστίες από τον κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια²⁰ και συγχαρητήρια για το σχολείο του από τον Νεόφυτο Βάμβα²¹ από την Κέρκυρα.

Από την αρχή της παρουσίας του στην Τήνο, ο Κινγκ έδωσε έμφαση στην ατομική μελέτη της Αγίας Γραφής. Στο σχολείο του έκανε κήρυγμα κάθε Κυριακή.²² Παράλληλα, δίδασκε τις διαμαρτυρόμενες θεολογικές θέσεις σε διάφορα θέματα, όπως στο θέμα των εικόνων, τη θεία κοινωνία, την αυστηρότητα της τηρήσεως της Κυριακής Αργίας ή της αντιθέσεως στο καρναβάλι.²³

Σε ένα από τα χωριά της Τήνου, περίπου 20 γυναίκες συναθροίζονταν και μία εξ αυτών διάβαζε στις υπόλοιπες την Αγία Γραφή. Τον Ιανουάριο του 1830, ο J. Evarts, γραμματέας της ιεραποστολής, έγραψε στη Μ. Perit της Φιλελληνικής Επιτροπής Κυριών της Νέας Υόρκης, και αιτήθηκε να αφήσει η Επιτροπή τον Ιωνά Κινγκ να γίνει ιεραπόστολος της ιεραποστολής Αμέρικαν Μπορντ στην Ελλάδα . Η απάντηση ήταν ότι είχαν υποσχεθεί να υποστηρίξουν οικονομικά τον Κινγκ για ακόμα έναν χρόνο, αλλά ασφαλώς δεν είχαν τη δυνατότητα να ελέγξουν τις αποφάσεις του ίδιου. Έτσι, τελικά, ο Κινγκ εντάχθηκε στο δυναμικό της ιεραποστολής Αμέρικαν Μπορντ με την υποστήριξη της οποίας είχε εργαστεί προηγουμένως στη Συρία.²⁴

Μια σημαντική δωρεά από 12 κιβώτια, που περιείχαν 3.456 πλάκες, 74.000 μολύβια και βιβλία για τη στοιχειώδη εκπαίδευση από το τυπογραφείο της Μάλτας, όλα μαζί αξίας 335 δολαρίων, υλικό σε μεγάλη έλλειψη, που είχε απόλυτη ανάγκη η Ελλάδα, εστάλη από την Επιτροπή Ελληνικών Σχολείων²⁵ της Νέας Υόρκης και αφού τέθηκαν στη διάθεση του Κινγκ,²⁶ προωθήθηκαν στον Κυβερνήτη, ο οποίος έστειλε ευχαριστήριες επιστολές. Αυτή η Επιτροπή Ελληνικών Σχολείων ιδρύθηκε μετά από αλληλογραφία, που είχε ο Κινγκ με τον αιδ. Ματθία Μπρούεν (Matthias Bruen) και σε αυτήν συμμετείχαν σημαντικά πρόσωπα της Νέας Υόρκης.

Αρχές Σεπτεμβρίου του 1830 ο Κινγκ ταξίδεψε στην τουρκοκρατούμενη ακόμα Αθήνα και αφού αγόρασε σπίτι, επέστρεψε στην Τήνο.

Στις 8 Απριλίου του 1831 ο Κινγκ, ξεκίνησε για μόνιμη εγκατάσταση στην Αθήνα με ενδιάμεσους σταθμούς τη Σύρο και την Αίγινα. Έφτασε στην Αθήνα στις 19 Απριλίου του 1831.²⁷ Επέστρεψε στην Τήνο στις 7 Ιουνίου μετά από παραμονή σε άλλα νησιά και καραντίνες, για να παραλάβει την οικογένειά του. Στις 24 έφυγαν όλοι μαζί, για πάντα από την Τήνο και στις 27 Ιουνίου 1831 έφτασαν στον Πειραιά. Η συνέχεια απομακρύνεται από τον φιλελληνισμό της Ελληνικής Επανάστασης και μπαίνει σε άλλο κεφάλαιο. Ο Κινγκ συνέχισε στην Αθήνα το ιεραποστολικό, εκπαιδευτικό και εκδοτικό του έργο.

Επίλογος

Ο Αμερικανικός Ευαγγελικός Φιλελληνισμός ήταν σημαντικός και κράτησε πολλά χρόνια. Όλες οι ευαγγελικές εκκλησίες αναμίχθηκαν με πολλή χριστιανική αγάπη σε αυτόν επιστρατεύοντας σημαντικούς ποιμένες, που έβγαλαν πύρινους λόγους υπέρ της Ελλάδας και των Ελλήνων, σημαντικά πρόσωπα των εκκλησιών που συνέπηξαν τις φιλελληνικές επιτροπές ενώ δραστήριες και εντυπωσιακά δυναμικές κυρίες εργάστηκαν ακατάπαυτα γι’ αυτόν. Το αποτέλεσμα ήταν η διάδοση των νέων της Ελλάδας και της επανάστασής της στο αμερικανικό ευαγγελικό κοινό, η συγκέντρωση εφοδίων και βοηθημάτων για τους Έλληνες και η επανάληψη της ευαγγελικής δραστηριότητας στην Ελλάδα 40 περίπου χρόνια μετά, με την Κρητική επανάσταση, με σημαντικά πάλι αποτελέσματα προς τους Έλληνες, με πρωταγωνιστές πάλι τους φιλέλληνες Σάμιουελ Χάου και Ιωνά Κινγκ, και τους Έλληνες μαθητές του δεύτερου, Καλοποθάκη, Κωνσταντίνου και Σακελλάριο, σελίδα που θα δούμε κάποτε στο μέλλον.

Βιβλιογραφικές αναφορές

1. Unitarians, οι ουνιτάριοι ή μοναδιστές δεν πιστεύουν στην τριαδικότητα του Θεού. 
2. Η εκκλησία Παρκ στρητ βρίσκεται στο κέντρο της Βοστώνης και αποτελεί μέχρι σήμερα έναν χριστιανικό φάρο. Οι Έλληνες έχουμε σχέση με αυτήν γιατί φιλοξενούσε την Ελληνική Ευαγγελική Εκκλησία της Βοστώνης επί σειρά δεκαετιών, ενώ βοηθούσε σαν ιεραπόστολούς της στην Ελλάδα τους Κυριάκο Υφαντίδη και την Ελένη Ρημάκη, γνωστούς από το έργο τους και στην ευαγγελική κατασκήνωση του Σουνίου.
3. Sereno Edwards Dwight pastor of the Park Street Church The Greek Revolution An Address delivered in Park Street Church Boston on Thursday April 1 and Repeated at the Request of the Greek Committee In the Old South Church on the Evening of April 14, 1824 Published at the request of that Committee, Boston 1824 Ο Ντουάιτ είχε μεγάλη εκτίμηση γιατί ήταν δισέγγονος του μεγάλου Ευαγγελικού Ιεροκήρυκα και Θεολόγου Ιωνάθαν Έντουαρτς, του οποίου εξέδωσε τα έργα.
4. Ιστορικά μέρη της Βοστώνης για την υπόθεση της αμερικανικής ανεξαρτησίας.
5. Την επιστολή προς τον Μπεντέλ υπογράφουν οι W.Meredith, N.Chapman, P. Beck Jr  που αποτελούσαν την Φιλελληνική Επιτροπή. Stephen H. Tyng, Memoir of the Rev.Gregory T. Bedell D.D. Rector of St. Andrews Church, Philadelphia, Philadelphia 1836, 131-132.
6. Στο ίδιο, 135-140
7. Στο ίδιο, 134
8. Stephen A. Larrabee Hellas Observed The American Experience of Greece 1775-1865, New York 1957, 148-152
9. Στο ίδιο, 194
10. Η Sarah Doremus (1802-1877), αναμίχθηκε σε πάρα πολλές φιλανθρωπικές δραστηριότητες από διακονίες για φυλακισμένους μέχρι την ίδρυση της γυναικείας ιεραποστολής WUMS (Womans Union Missionary Society) το 1860. Αυτή η ιεραποστολή έστειλε στην Ελλάδα το 1871 μία εκπαιδευτικό, την Margaret Kyle, που ίδρυσε παρθεναγωγείο στην Αθήνα. Το σχολείο είχε πολλές δραστηριότητες και πολλές μαθήτριες για περίπου 6 χρόνια, από το 1871 μέχρι το 1877, έως ότου αναγκάστηκε να κλείσει, λόγω της απαίτησης της ελληνικής κυβέρνησης να διδάσκεται η ορθόδοξη κατήχηση. Την Kyle παντρεύτηκε σε δεύτερο γάμο το 1877, ο Μιχαήλ Καλοποθάκης, ιδρυτής της Ελληνικής Ευαγγελικής Εκκλησίας (η πρώτη του σύζυγος πέθανε το 1871).
11. Αυτές οι φιλελληνίδες κυρίες Ladies Greek Committee of New York, ήταν οι εξής: Frances Tappan, Mary Murray, Hannah L. Murray, Anne Innis, η Sarah Doremus, Catherine M. Hurd, A.M. Boyd M. Perit H.M. Chester
12. F.E.H.H[aines] Jonas King Missionary to Syria and Greece, New York 1879, 210-211
13. Διάφοροι ιστότοποι στο διαδίκτυο μετατρέπουν την αγοραστική αξία αυτού του ποσού σε περίπου 1.250.000 σημερινά δολάρια ΗΠΑ.
14. Το σχολείο έγινε αργότερα, το 1837, από τους ιεραποστόλους Λέυμπερν και Χιούστον, για την αποστολή των οποίων είχε φροντίσει ο Κινγκ.
15. Η Γκρίμκε ήταν οπαδός του αγώνα εναντίον της δουλείας και δραστήρια χριστιανή.
16. F.E.H.H[aines], Jonas King Missionary to Syria and Greece. American Tract Society, 1879, σελ. 226.
17. Ιωάννη Τσεβά Η παρουσία των Αμερικανών Ιεραποστόλων στην Τήνο κατά την τριετία 1829-1831. Ιεραποστολικό Εκπαιδευτικό και Εκδοτικό Έργο Στον Συλλογικό τόμο Ministeriium Historiae Τιμή στον π. Μάρκο Φώσκολο Επιμέλεια Κ. Δανούσης Κ. Τσικνάκης Τήνος 2017, 591-615
18. Ιωνά Κινγκ, Διάφορα, Αθήνα, 1859, βλ. την επιστολή της 4^ης Νοεμβρίου 1829, υπογραφή οι Επιστάτες Δρ Ν. Δρόσος, Γ. Πόμερ, Νικ. Στεργίου, σελ. 568.
19. Στο ίδιο, σελ 570, υπογραφές επιτρόπων: Οικονόμος Μιχαήλ Ιερεύς, Παπαγεώργιος Σαγάς, Γαβρίλης Μουρεζίνης και Γεώργιος Κοντονικολάου.
20. Στο ίδιο, 3/15 Ιουνίου 1831, σελ 558, 
21. Missionary Herald, Sept 1831, σελ. 274, βλ. επιστολή του Ν. Βάμβα με ημερομηνία 27 Δεκ. 1830.
22. Στο ίδιο, σελ. 272, “Journal of Mr King on the island of Tenos”.
23. Missionary Herald, Oct 1831, σελ. 316-317, “While on the Island of Tenos”.
24. Στο ίδιο, σελ. 229.
25. Η πρώτη συνεδρίαση αυτής της Επιτροπής έγινε στις 15 Μαΐου του 1829 στη Νέα Υόρκη και ελήφθησαν αποφάσεις για τη δημιουργία ενός γυμνασίου για αγόρια, ενός για κορίτσια και δημοτικών σχολείων στην Ελλάδα και την προσφορά βοήθειας στη χώρα στο θέμα της μορφώσεως. Plan for Promoting Common School Education in Greece Adopted by the Greek School Committee, New York, May 1829.
26. Missionary Herald, September 1831, σελ. 277-278.
27. Ο.π. October 1831, σελ. 316, “Journal of Mr. King” και November 1831, σελ. 346 “Journal of Mr. King at Athens”.