Πιστεύουμε στον έναν και μόνο Ζωντανό και Αληθινό Θεό, ο οποίος είναι Πνεύμα αυθύπαρκτο, άναρχο, αιώνιο, άπειρο, τέλειο κατά την αγιότητα, τη δόξα και τη δύναμη, ανεξερεύνητο κατά τη σοφία, τη δικαιοσύνη, την αγαθότητα, την αλήθεια, και αμετάβλητο. Πιστεύουμε και λατρεύουμε τον ένα Θεό στην ενότητα της Θεότητας και στο μυστήριο της Αγίας Τριάδος —Πατέρα, Υιό και Άγιο Πνεύμα— τρισυπόστατο, ομοούσιο και ισοδύναμο κατά τη δόξα.
Ας σημειώσουμε αρχικά ότι η Ομολογία Πίστης της Εκκλησίας μας τοποθετεί το άρθρο «Περί του Θεού ως Τριαδικού» μετά τα άρθρα για την Αγία Γραφή (1), τη θεοπνευστία και την αποκάλυψη (2). Το γεγονός αυτό δηλώνει τη γνωσιοθεωρητική προτεραιότητα της Βίβλου και την πληρότητά της, όσον αφορά τη διαμόρφωση της ίδιας της πίστης μας, όπως τα πρώτα δύο άρθρα εξηγούν σαφώς.
Μια δεύτερη επισήμανση αφορά τον τίτλο του άρθρου 3 σε σχέση με το περιεχόμενο. Μπορεί να ξαφνιάζει τον αναγνώστη το ότι το άρθρο 3 τελικά δεν περιορίζεται στην τριαδικότητα, αλλά αναφέρεται επίσης σε ιδιότητες του Θεού. Πολλά θα μπορούσαμε να πούμε εδώ, αλλά εκείνο που πρέπει να επισημανθεί είναι ότι οι ιδιότητες αυτές ανήκουν και στα τρία πρόσωπα της Τριάδας, αλήθεια που εξηγεί την επιλογή που κρύβεται τόσο πίσω από τον τίτλο, όσο και πίσω από το περιεχόμενο του άρθρου.
Πάμε λοιπόν να δούμε τι λέει το άρθρο 3
Αρχικά δίνεται έμφαση στο ότι ο Θεός είναι Πνεύμα. Στο 4ο κεφάλαιο του Ιωάννη κι εδάφιο 24 διαβάζουμε: «Ο Θεός είναι πνεύμα. Κι αυτοί που Τον λατρεύουν πρέπει να Τον λατρεύουν με τη δύναμη του Πνεύματος, που φανερώνει την αλήθεια». Αυτός ο Θεός είναι ζωντανός κι αληθινός, μόνος και ένας μάς πληροφορεί το άρθρο στο ξεκίνημα, απηχώντας την προσευχή του Ισραήλ (το γνωστό Shema) από το Δευτερονόμιο.
Το Πνεύμα αυτό έχει κάποιες ιδιότητες, οι οποίες δεν ξεχωρίζουν από αυτό που ο Θεός είναι (από τη φύση και την ουσία Του δηλαδή), καθώς ο Θεός είναι απλός και όχι σύνθετος (δεν αποτελείται δηλαδή από πολλά μέρη).
Ο Θεός ως Πνεύμα είναι:
- Αυθύπαρκτος
- Άναρχος
- Αιώνιος
- Άπειρος
- Τέλειος κατά την αγιότητα, τη δόξα, τη δύναμη
- Ανεξερεύνητος κατά τη σοφία, τη δικαιοσύνη, την αγαθότητα, την αλήθεια
- Αμετάβλητος.
Ο Θεός μας στην τριαδικότητά Του είναι αυθύπαρκτος, δηλαδή η ύπαρξή Του δεν οφείλεται σε κάποια άλλη ύπαρξη ή στη συνδρομή κάποιου. Ο Παύλος λέει στους Αθηναίους για τον (σε αυτούς) άγνωστο θεό:
Είναι ο Θεός που δημιούργησε τον κόσμο κι όλα όσα υπάρχουν σ’ αυτόν. Ως Κύριος του ουρανού και της γης, δεν κατοικεί σε χειροποίητους ναούς, ούτε υπηρετείται από χέρια ανθρώπινα σαν να ’χε ανάγκη από κάτι, αφού Αυτός είναι που δίνει σε όλα ζωή και πνοή και τα πάντα
Πράξεις 17:24-25
Επίσης, κοντά σε αυτό συνεπάγεται ότι ο Θεός μας είναι άναρχος, δίχως δηλαδή αρχή. Στον Ψαλμό 90, εδάφιο 2 διαβάζουμε: «Πριν γεννηθούνε τα βουνά και πάρει υπόσταση η οικουμένη, από πάντα και για παντοτινά Εσύ ’σαι ο Θεός»!
Κοντά σε αυτές τις έννοιες βρίσκεται και το χαρακτηριστικό της αιωνιότητας. Ο Θεός μας είναι αιώνιος! Στο βιβλίο του Ιερεμία (10:10) βρίσκουμε μια φράση που μοιάζει πολύ με όσα εισάγει το άρθρο 3 της Ομολογίας Πίστης: «…ο Κύριος είναι Θεός αληθινός, Θεός ζωντανός και βασιλιάς αιώνιος…».
Εκεί που αισθανόμαστε ότι οι ιδιότητες αυτές του Θεού μάς απομακρύνουν από Εκείνον, καθώς, άπειρος ων, δεν έχει όρια, Αυτός έρχεται με τον γλυκύ Του λόγο να γεφυρώσει τις αποστάσεις.
Ο ύψιστος, ο υπέρτατος, Αυτός που υπάρχει αιώνια και που Άγιος είναι τ’ όνομά Του, λέει: ‘Σε τόπο κατοικώ υψηλό και άγιο, μα βρίσκομαι μαζί και με τους συντριμμένους και με τους ταπεινούς, ζωή να ξαναδώσω στων ταπεινών το πνεύμα, ζωή να ξαναδώσω στων συντριμμένων την καρδιά’
Ησαΐας 57:15
Κι ακόμα:
Ο Θεός ο αιώνιος είναι το καταφύγιό σου, και στήριγμά σου οι αιώνιοι βραχίονες
Δευτερονόμιο 33:27
Ο Θεός μας είναι τέλειος κατά την αγιότητα, τη δόξα, τη δύναμη. Ο Κύριος Ιησούς προτρέπει:
Να γίνετε, λοιπόν, κι εσείς τέλειοι, όπως τέλειος είναι και ο Πατέρας σας ο ουράνιος
Ματθαίος 5:48
Κι ο Πέτρος με τη σειρά του γράφει:
… όλη σας η συμπεριφορά να είναι άγια, όπως άγιος είναι κι ο Θεός που σας κάλεσε. Γι’ αυτό λέει η Γραφή: ‘Να γίνετε άγιοι γιατί Εγώ είμαι άγιος’
Α΄ Πέτρου 1:15-6
Για τη δόξα και τη δύναμη του Θεού διαβάζουμε:
Ποιος, Κύριε, απ’ τους θεούς συγκρίνεται μ’ Εσένα; Ποιος είναι σαν Εσένα στην αγιοσύνη ένδοξος, στα έργα φοβερός και τεχνουργός θαυμάτων;
Έξοδος 15:11
Και στον Ιερεμία:
Εσύ δημιούργησες τον ουρανό και τη γη με τη μεγάλη Σου δύναμη, την ακαταμάχητη. Τίποτα δεν είναι δύσκολο σ’ Εσένα
Ιερεμίας 32:17
Η Ομολογία Πίστης μάς πληροφορεί στη συνέχεια ότι ο Θεός μας είναι ανεξερεύνητος κατά τη σοφία, τη δικαιοσύνη, την αγαθότητα, την αλήθεια.
Δεν ξέρετε, δε μάθατε; Ο Κύριος είν’ ο αιώνιος Θεός· της γης τα πέρατα δημιούργησε. Ούτε κουράζεται ούτε εξασθενεί, και η σοφία Του είναι ανεξερεύνητη
Ησαΐας 40:28
Πόσο απέραντος είναι ο πλούτος, η σοφία και η γνώση του Θεού! Πόσο ανεξερεύνητες είναι οι αποφάσεις Του κι ανεξιχνίαστα τα σχέδιά Του!
Ρωμαίους 11:33
Δίκαιος είσαι, άγιε, Εσύ που αληθινά υπάρχεις και υπήρχες, κι αυτό το έδειξες μ’ αυτήν την κρίση Σου
Αποκάλυψη 16:5
Στον Ψαλμό 25, εδάφιο 8 διαβάζουμε: «Καλός και δίκαιος ο Κύριος· γι’ αυτό και δείχνει στους αμαρτωλούς το δρόμο» (Ἀγαθὸς καὶ εὐθὺς ὁ Κύριος· διὰ τοῦτο θέλει διδάξει τοὺς ἁμαρτωλοὺς τὴν ὁδόν). Και ο Κύριος Ιησούς διακηρύττει:
Εγώ είμαι η οδός, η αλήθεια και η ζωή· κανείς δεν πηγαίνει στον Πατέρα παρά μόνο αν περάσει από Μένα
Ιωάννης 14:6
Τέλος, ο Θεός μας είναι αμετάβλητος.
’Εγώ δεν μεταβάλλομαι’, λέει ο Κύριος του σύμπαντος
Μαλαχίας 3:6
Κάθε καλή προσφορά και κάθε τέλειο δώρο έρχεται από ψηλά, από το δημιουργό των ουράνιων σωμάτων. Ο ουράνιος Πατέρας δεν αλλάζει τη λάμψη Του ούτε αναβοσβήνει σαν τα αστέρια
Ιάκωβος 1:17
Το άρθρο 3 κλείνει με την τριαδικότητα του Θεού (χρησιμοποιώντας κοινώς παραδεδεγμένη γλώσσα από τις πρώτες Οικουμενικές Συνόδους), μια θεολογική σύλληψη που εδράζεται στην Αγία Γραφή, τόσο στην Παλαιά, όσο και στην Καινή Διαθήκη. Οι δύο πιο καθαρές αναφορές της Βίβλου στα τρία πρόσωπα της Τριάδας, εκτός από τη φανέρωσή της στη βάφτιση του Κυρίου Ιησού, βρίσκονται στον επίλογο του Ευαγγελίου του Ματθαίου:
Πηγαίνετε λοιπόν και κάνετε μαθητές Μου όλα τα έθνη, βαφτίζοντάς τους στο όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος…
Ματθαίος 28:19
και στον αποχαιρετισμό της Β΄ Προς Κορινθίους Επιστολής του αποστόλου Παύλου:
Η χάρη του Κυρίου Ιησού Χριστού και η αγάπη του Θεού και η κοινωνία του Αγίου Πνεύματος ας είναι μαζί με όλους σας. Αμήν.
Β΄ Κορινθίους 13:13 ή 14
Ας διαβάσουμε λοιπόν το άρθρο 3 πάλι στο σύνολό του:
Πιστεύουμε στον έναν και μόνο Ζωντανό και Αληθινό Θεό, ο οποίος είναι Πνεύμα αυθύπαρκτο, άναρχο, αιώνιο, άπειρο, τέλειο κατά την αγιότητα, τη δόξα και τη δύναμη, ανεξερεύνητο κατά τη σοφία, τη δικαιοσύνη, την αγαθότητα, την αλήθεια, και αμετάβλητο. Πιστεύουμε και λατρεύουμε τον ένα Θεό στην ενότητα της Θεότητας και στο μυστήριο της Αγίας Τριάδος —Πατέρα, Υιό και Άγιο Πνεύμα — τρισυπόστατο, ομοούσιο και ισοδύναμο κατά τη δόξα.
