«Πιστεύουμε ότι τα διάφορα βιβλία της Αγίας Γραφής έχουν το ίδιο κύρος, και ότι η μόνη μεταξύ τους διαφορά ως προς την αποκάλυψη ή φανέρωση και ανάπτυξη των θείων αληθειών είναι ότι στη μεν Παλαιά Διαθήκη οι θείες αλήθειες είναι μάλλον συγκαλυμμένες, στη δε Καινή Διαθήκη αποκαλύπτονται πλήρως.
Χαίρομαι που υπάρχει αυτό το άρθρο στην Ομολογία Πίστεως (ΟΠ) της Εκκλησίας μας, καθώς θέτει σε σωστή θεολογική βάση, σύμφωνα με την ίδια τη Βίβλο και τη διαχρονική θέση της Εκκλησίας, τη σχέση μεταξύ της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης.
Με τη θέση αυτή η ΕΕΕ επιδιώκει να ορίσει και ταυτοχρόνως να διορθώσει μια λανθασμένη άποψη πολλών ότι η Καινή Διαθήκη (ΚΔ) είναι σημαντικότερη της Παλαιάς Διαθήκης (ΠΔ). Μια αντίληψη με τραγικές θεολογικές προεκτάσεις για το πρόσωπο του Τριαδικού Θεού, όπως το ότι ο Θεός της ΠΔ είναι ένας αιμοβόρος, σκληρός και απάνθρωπος Θεός, σε αντίθεση με τον Θεό της ΚΔ, όπου αποκαλύπτεται ως αγάπη, αλλά και για τη σωτηρία, όπως αυτή εκφράζεται στη διαλεκτική μεταξύ σωτηρίας εξ έργων ή εκ χάριτος.
Για την ΕΕΕ η ισόκυρη αξία των βιβλίων της ΚΔ είναι δεδομένη και δεν αμφισβητείται από κανέναν. Το πρόβλημα έγκειται στην αξία της ΠΔ. Η ΕΕΕ πιστεύει ότι όχι μόνο η ΚΔ δεν είναι ανώτερη από την ΠΔ, αλλά και κανένα επιμέρους βιβλίο του συνόλου της ΑΓ δεν είναι ανώτερο άλλου ή υποδεέστερο άλλου. Το καθένα και όλα μαζί έχουν το ίδιο κύρος και αξία. Ότι, για παράδειγμα, το βιβλίο της Εσθήρ στην ΠΔ, στις σελίδες του οποίου πουθενά δεν αναφέρεται ο Θεός, ή το Άσμα των Ασμάτων, ένα βιβλίο με ερωτικό περιεχόμενο, δεν είναι υποδεέστερο του Κατά Ιωάννη Ευαγγελίου στην ΚΔ, ένα ευαγγέλιο πλούσιο σε θεολογία. Η θέση αυτή τεκμαίρεται από την άποψη της ΚΔ για την ΠΔ. Όταν ο Παύλος λέει, «16 πᾶσα γραφὴ θεόπνευστος…» (B’ Τιμ. 3), δεν αναφέρεται στην ΚΔ, όπως ενδεχομένως νομίζουμε, αλλά στην ΠΔ, καθώς, όταν έγραφε, δεν υπήρχε ακόμη ΚΔ. Κάθε φορά που η λέξη «Γραφή» ή «Γραφές» συναντάται στην ΚΔ, πάντα, δίχως καμία εξαίρεση, αναφέρεται στην ΠΔ.
Στη συζήτηση που ο Κύριος έχει με τους Σαδδουκαίους, αναφορικώς με την εκ νεκρών ανάσταση κι, ενώ εκείνοι επιχειρηματολογούν με βάση τον Μωυσή, ο Ιησούς παρουσιάζει τα λεγόμενα του Μωυσή ως λεγόμενα του Θεού: «24 και Τον ρώτησαν: ‘Διδάσκαλε, ο Μωυσής είπε…’ 29 Ο Ιησούς τούς αποκρίθηκε: ‘Βρίσκεστε σε πλάνη, γιατί ούτε τις Γραφές καταλαβαίνετε ούτε τη δύναμη του Θεού… 31 Όσο για την ανάσταση των νεκρών, δε διαβάσατε τι σας λέει ο ίδιος ο Θεός;’ [λόγια του Θεού που προέρχονται από την Έξοδο 3.6]» (Μτ. 22).
Ο λόγος για τον οποίο όλα τα 66 βιβλία της Αγίας Γραφής έχουν την ίδια αξία είναι διότι:
Α. Όλα τα βιβλία της Π&ΚΔ έχουν τον ίδιο Πρωταγωνιστή
Ο Πρωταγωνιστής και της ΠΔ αλλά και της ΚΔ είναι ο Κύριος Ιησούς Χριστός, με τη διαφορά, όμως, ότι στην ΠΔ «οι θείες αλήθειες [γι’ Αυτόν] είναι μάλλον συγκαλυμμένες, στη δε Καινή Διαθήκη αποκαλύπτονται πλήρως» ή όπως λέει ο απ. Παύλος, «20…στο πρόσωπό Του [Ιησού] εκπληρώθηκαν όλες οι επαγγελίες του Θεού· Αυτός είναι το ‘ναι’ του Θεού» (Β’ Κορ. 1). «Επαγγελίες» οι οποίες βρίσκονται στις ιουδαϊκές Γραφές, δηλαδή στην ΠΔ. Γι’ αυτό μία από τις αγαπημένες εκφράσεις του ευαγγελιστή Ματθαίου είναι, «22 Τοῦτο δὲ ὅλον γέγονεν ἵνα πληρωθῇ τὸ ρηθὲν ὑπὸ τοῦ Κυρίου διὰ τοῦ προφήτου λέγοντος…» (Μτ. 1). Ολόκληρη η ΑΓ (ΠΔ & ΚΔ) είναι χριστοκεντρική!
Το διαπιστώνουμε, για παράδειγμα, στην πρώτη Του επίσκεψη στη συναγωγή της Ναζαρέτ, όπου Του δόθηκε το βιβλίο του προφήτη Ησαΐα, Εκείνος άνοιξε και διάβασε από το 61ο κεφάλαιο, τα εδάφια 1 και 2. Στο τέλος κάθισε και είπε στους παρευρισκόμενους, «21 Σήμερα βρίσκει την εκπλήρωσή της η προφητεία που μόλις ακούσατε» (Λκ. 4). «Μιλώντας στους Φαρισαίους τούς είπε, ‘39 Εσείς μελετάτε με ζήλο τις Γραφές, με την πεποίθηση πως σ’ αυτές βρίσκει κανείς την αιώνια ζωή· ακριβώς όμως αυτές είναι που δίνουν μαρτυρία για Μένα’» (Ιν. 5). Ο ευαγγελιστής Λουκάς, αναφερόμενος στο επεισόδιο με τους δύο μαθητές από τους Εμμαούς γράφει, «27 Και αρχίζοντας από τα βιβλία του Μωυσή και όλων των προφητών, τους εξήγησε όσα αναφέρονταν στις Γραφές για τον εαυτό Του… 44 Ύστερα τους είπε: ‘Αυτά εννοούσα με τα λόγια που σας έλεγα όταν ήμουν ακόμη μαζί σας, ότι δηλαδή πρέπει να εκπληρωθούν όλα όσα είναι γραμμένα για Μένα στο νόμο του Μωυσή, στους προφήτες και στους Ψαλμούς’» (Λκ. 24). Ο Πρωτομάρτυρας Στέφανος στην απολογία του λέει για τη σχέση της ΠΔ και του Ιησού, «27 Οι κάτοικοι της Ιερουσαλήμ και οι άρχοντές τους δεν κατάλαβαν ούτε ποιος είναι ο Ιησούς ούτε τα λόγια των προφητών που διαβάζονται κάθε Σάββατο, αλλά, χωρίς να το ξέρουν, τα εκπλήρωσαν καταδικάζοντας τον Ιησού. 28 Αν και δε βρήκαν καμιά αιτία για να Τον καταδικάσουν σε θάνατο, ζήτησαν από τον Πιλάτο να θανατωθεί. 29 Κι όταν εκτέλεσαν όλα όσα είχαν προφητέψει οι Γραφές γι’ Αυτόν, Τον κατέβασαν από το σταυρό και Τον έβαλαν σ’ ένα μνήμα» (Πρ. 13).
Για να χρησιμοποιήσω τα λόγια ενός θεολόγου της αλλοδαπής, «η ΠΔ είναι ένα μεσσιανικό κείμενο, γραμμένο μέσα από μια μεσσιανική προοπτική, με σκοπό να συντηρήσει μια μεσσιανική ελπίδα».
Θα μπορούσαμε να παρομοιάσουμε την ισότιμη σχέση των δύο Διαθηκών με τα δύο πνευμόνια του ανθρώπινου σώματος. Το ένα δεν είναι υποδεέστερο του άλλου, αλλά και τα δύο είναι εξίσου σημαντικά και προσφέρουν την ίδια πολύτιμη υπηρεσία. Και τα δύο τα έχει ανάγκη ο άνθρωπος. Κατ’ αναλογία, και οι δυο Διαθήκες είναι απαραίτητες στην κατανόηση της θείας αποκάλυψης και στην ορθοτόμηση του Λόγου του Θεού.
Β. Όλα τα βιβλία της Π&ΚΔ έχουν το ίδιο θέμα
Παρά τη διαφορά του περιεχομένου και του χαρακτήρα των διάφορων βιβλίων, παρά την ποικιλία των λογοτεχνικών σχημάτων και εκφραστικών μέσων, παρά το χρονικό φάσμα της συγγραφής των, παρά τη διαφορετικότητα της εποχής, των συνθηκών, της γλώσσας και του επιπέδου γνώσης των επιμέρους συγγραφέων, το θέμα είναι κοινό σε ολόκληρη την ΑΓ, και αυτό είναι η αποκάλυψη του Τριαδικού Θεού και η λυτρωτική Του δράση για τον αμαρτωλό άνθρωπο μέσα στην ιστορία. Μια αποκάλυψη και δράση που έχει την αφετηρία της στην ιστορία της δημιουργίας του σύμπαντος κόσμου, της πτώσης του ανθρώπου, αλλά και τη διαβεβαίωσή Του στο Πρωτευαγγέλιο (Γέν. 3.15) για τη σωτηρία του. Μια υπόσχεση που αρχίζει να παίρνει σάρκα και οστά με τη Διαθήκη του Θεού προς τον Αβραάμ και την υπόσχεσή Του ότι, «3 Μ’ εσένα θα ευλογηθούν όλα τα έθνη της γης» (Γέν. 12). Η υπόλοιπη Γραφή αποτελεί την περιγραφή της σταδιακής πραγματοποίησης αυτής της υπόσχεσης, αρχικώς μέσα από τον πρωταγωνιστικό ρόλο του άσαρκου Χριστού στη ζωή του λαού Ισραήλ, και στη συνέχεια μέσα από την ένσαρκη παρουσία Του στον κόσμο μας, όπως αυτή καταγράφεται στα Ευαγγέλια, ενώ οι επιστολές του Παύλου και των υπόλοιπων συγγραφέων του Κανόνα της ΚΔ κωδικοποίησαν τη διδασκαλία Του και ολοκλήρωσαν τη θεία αποκάλυψη. Ή για να το πούμε με τα λόγια του Κυρίου: «οι Γραφές μιλούν για Μένα»! Γι’ αυτόν τον λόγο το ερμηνευτικό πρίσμα ολόκληρης της ΑΓ είναι και πρέπει να είναι: ο ενσαρκωθείς Θεός!
Γ. Όλα τα βιβλία της Π&ΚΔ χαρακτηρίζονται από προοδευτική αποκάλυψη
Ένα τρίτο χαρακτηριστικό της Βίβλου είναι ο προοδευτικός χαρακτήρας της αποκάλυψης. Όλα δεν αποκαλύφθηκαν την ίδια στιγμή, αλλά προοδευτικά μέσα στον χρόνο. Γι’ αυτό και χρειάστηκαν αρκετοί αιώνες για να ολοκληρωθεί η συγγραφή της ΑΓ.
Ένας λόγος για τον οποίο οι Σαδδουκαίοι αδυνατούσαν να πιστέψουν στην αλήθεια της εκ νεκρών ανάστασης ήταν και η επιλογή τους να περιορίσουν την αποκάλυψη του Θεού μόνο στα βιβλία του Μωυσή (Μτ. 22:24-31), όπου όντως δεν υπάρχει καμία αναφορά σε αυτήν, τουλάχιστον εμφανώς, αν και ο Ιησούς την απάντησή Του τη βασίζει σε βιβλίο του Μωυσή (Έξ. 3:6), και το ότι αρνούνταν τα υπόλοιπα βιβλία της ΠΔ που ακολούθησαν και στα οποία εισάγεται η αλήθεια της εκ νεκρών ανάστασης (Ησαΐας 26:19, Δανιήλ 12:2). Το πρόβλημα των Σαδδουκαίων ήταν η αδυναμία τους να διακρίνουν τον προοδευτικό, μέσα στον χρόνο, χαρακτήρα της αποκάλυψης του Θεού ο οποίος χαρακτηρίζει ολόκληρη την ΠΔ αλλά και τη σχέση της με την ΚΔ. Δίχως την ΠΔ, είναι αδύνατη η σωστή πρόσληψη της ΚΔ και η κατανόησή της, όπως και, δίχως το τελικό, αποκαλυπτικό και ολοκληρωτικό φως της ΚΔ, είναι αδύνατη η εκτίμηση και η χριστοκεντρική κατανόηση της προφητικής και αινιγματικής ΠΔ.
Η ΚΔ μιλάει γι’ αυτόν τον προοδευτικό, μέσα στον χρόνο, χαρακτήρα της αποκάλυψης του Θεού. Στο τέλος του προοιμίου ο Ιωάννης γράφει, «17 Ο νόμος δόθηκε δια του Μωυσέως, η χάρη η θεϊκή όμως και η αλήθεια ήρθε σ’ εμάς δια του Ιησού Χριστού. 18 Κανείς ποτέ δεν είδε το Θεό· μόνο ο μονογενής Υιός, που είναι μέσα στην αγκαλιά του Πατέρα, Εκείνος μας Τον έκανε γνωστό» (Ιν. 1). Στο 3ο κεφάλαιο της Προς Εφεσίους Επιστολής ο Παύλος μιλάει για το «αιώνιο μυστήριο» του Θεού: «6 Το μυστήριο αυτό είναι ότι με το έργο του Ιησού Χριστού και οι εθνικοί λαμβάνουν μέρος στην κληρονομία μαζί με τους Ιουδαίους, αποτελούν μέλη του ίδιου σώματος του Χριστού και μετέχουν στις υποσχέσεις του Θεού». Για το μυστήριο αυτό λέει, «5 Αυτό το μυστήριο δεν το είχε φανερώσει ο Θεός προηγουμένως στους ανθρώπους· το αποκάλυψε τώρα με το Άγιο Πνεύμα Του στους άγιους αποστόλους και προφήτες Του». Τέλος, ο συγγραφέας της Προς Εβραίους Επιστολής ξεκινάει την επιστολή του γράφοντας, «Αφού ο Θεός τα παλιά χρόνια μίλησε στους προπάτορες πολλές φορές και με ποικίλους τρόπους δια των προφητών,2 σ’ αυτούς εδώ τους έσχατους καιρούς μίλησε σ’ εμάς μέσω του Υιού Του. Διʼ Αυτού ο Θεός δημιούργησε το σύμπαν και Τον όρισε κληρονόμο των πάντων.3 Αυτός είναι η ακτινοβολία του θεϊκού μεγαλείου και η τέλεια έκφραση της θεϊκής υπόστασης…».
Συνεπώς, ναι,
Πιστεύουμε ότι τα διάφορα βιβλία της Αγίας Γραφής έχουν το ίδιο κύρος, και ότι η μόνη μεταξύ τους διαφορά ως προς την αποκάλυψη ή φανέρωση και ανάπτυξη των θείων αληθειών είναι ότι στη μεν Παλαιά Διαθήκη οι θείες αλήθειες είναι μάλλον συγκαλυμμένες, στη δε Καινή Διαθήκη αποκαλύπτονται πλήρως.
27 Και αρχίζοντας από τα βιβλία του Μωυσή και όλων των προφητών, τους εξήγησε όσα αναφέρονταν στις Γραφές για τον εαυτό Του…
44 Ύστερα τους είπε: ‘Αυτά εννοούσα με τα λόγια που σας έλεγα όταν ήμουν ακόμη μαζί σας, ότι δηλαδή πρέπει να εκπληρωθούν όλα όσα είναι γραμμένα για Μένα στο νόμο του Μωυσή, στους προφήτες και στους Ψαλμούς’.
Λουκάς 24:27,44
21 Τώρα όμως έγινε αυτό που είχαν προαναγγείλει ο νόμος και οι προφήτες: αποκαλύφθηκε στον κόσμο η σωτήρια επέμβαση του Θεού, χωρίς τη μεσολάβηση του νόμου.
Ρωμαίους 3:21
9 Πράγματι, στο Μωσαϊκό νόμο είναι γραμμένο: Μη βάλεις φίμωτρο στο βόδι που αλωνίζει. Μήπως για τα βόδια νοιάζεται ο Θεός; 10 Μήπως αυτά που λέει αναφέρονται πραγματικά σ’ εμάς; Ασφαλώς αυτά γράφτηκαν για μας. Αυτός που οργώνει κι αυτός που αλωνίζει πρέπει να κάνουν τη δουλειά τους με την ελπίδα της συμμετοχής στη συγκομιδή.
Α΄ Κορινθίους 9:9-10
11 Όλα αυτά τα κακά συνέβαιναν σ’ εκείνους ως προεικονίσεις, και γράφτηκαν για να νουθετήσουν εμάς, που ζούμε σε μια εποχή κατά την οποία φτάνουν στο τέλος τους οι αιώνες και οι γενεές.
Α΄ Κορινθίους 10:11
13 Γι’ αυτό κι εμείς ευχαριστούμε αδιάκοπα το Θεό, γιατί, όταν ακούσατε από μας το λόγο Του, τον δεχτήκατε όχι ως ανθρώπινο λόγο αλλά ως λόγο του Θεού, όπως πραγματικά και είναι. Αυτός ο λόγος εκδηλώνεται με έργα σ’ εσάς που πιστεύετε.
Α΄ Θεσσαλονικείς 2:13
18 Γιατί λέγει η Γραφή: Μη βάλεις φίμωτρο σε βόδι που αλωνίζει. Και: Στον εργάτη πρέπει να δοθεί ο μισθός που του αξίζει.
Α΄ Τιμόθεο 5:18
7 Αν η πρώτη εκείνη διαθήκη ήταν τέλεια, δε θα υπήρχε ανάγκη για δεύτερη. Γιατί ο Θεός στη Γραφή κατηγορεί τους Ισραηλίτες, λέγοντας: ‘Έρχονται μέρες’, λέει ο Κύριος, ‘που θα συνάψω καινούρια διαθήκη με το λαό του Ισραήλ και το λαό του Ιούδα· 9 αυτή δεν θα είναι όμοια με τη διαθήκη που έκανα με τους προπάτορές τους, τότε που τους πήρα από το χέρι και τους έβγαλα από την Αίγυπτο. Εκείνοι όμως δεν έμειναν πιστοί στη διαθήκη Μου, κι Εγώ τους εγκατέλειψα’, λέει ο Κύριος. 10 ‘Η διαθήκη που θα συνάψω με το λαό του Ισραήλ μετά τις μέρες εκείνες’, λέει ο Κύριος, ‘είναι η εξής: Θα τοποθετήσω το νόμο Μου μέσα στο νου τους και θα χαράξω τις εντολές του μέσα στις καρδιές τους. Εγώ θα είμαι γι’ αυτούς Θεός, κι αυτοί θα είναι ο λαός Μου’… 13 Το να μιλάει για καινούρια διαθήκη, σημαίνει πως έχει κάνει παλιά την πρώτη. Ό,τι παλιώνει και γερνάει κοντεύει να εξαφανιστεί.
Εβραίους 8:7-10,13
Βιβλιογραφικές Αναφορές
- James M. Hamilton, “The Skull Crushing Seed of the Woman: Inner-biblical Interpretation of Genesis 3:15”
- SBJT 10.2 (Summer 2006): 30
