Ο πιο σκοτεινός ψαλμός

Ένας ύμνος αναφέρει: «Κι εγώ τώρα ζω μέσα στο φως κι όλα γύρω ουρανός»¹. Τι γίνεται όταν όλα πηγαίνουν στραβά και ανάποδα; Πώς αντιδρούμε όταν τα πράγματα δεν καλυτερεύουν, αλλά χειροτερεύουν;

Οι πιο πολλοί Χριστιανοί θεωρούν ότι οι Ψαλμοί μας διδάσκουν πώς να δοξάσουμε τον Θεό στις καλές στιγμές. Πολλοί ψαλμοί όμως αφορούν το πώς σχετιζόμαστε με τον Θεό και στις κακές και δύσκολες στιγμές. 

Το δοκίμιο του Walter Brueggemann με θέμα «Ψαλμοί και η ζωή της πίστης: μια προτεινόμενη τυπολογία της λειτουργίας», μας βοηθά να δούμε τους ψαλμούς μέσα από ένα εντελώς διαφορετικό πρίσμα. Ο αρθρογράφος μιλά για τρεις προσανατολισμούς, καθένας από τους οποίους λαμβάνει υπόψη ποια είναι η στάση (ή ο προσανατολισμός) του ψαλμωδού απέναντι στον Θεό. 

Οι τρεις κατηγορίες είναι οι εξής:

1. Ψαλμοί προσανατολισμού, στους οποίους οι ψαλμωδοί είναι συντονισμένοι με τον Θεό και όλα βαίνουν καλώς. Οι ψαλμοί αυτοί αντιπροσωπεύονται κυρίως από τη δημιουργία, την Πεντάτευχο και τους ψαλμούς σοφίας.
2. Ψαλμοί αποπροσανατολισμού, στους οποίους οι ψαλμωδοί νιώθουν αποξενωμένοι από τον Θεό. Οι ψαλμοί αυτοί αντιπροσωπεύονται κυρίως από τους θρήνους.
3. Ψαλμοί επαναπροσανατολισμού, στους οποίους οι ψαλμωδοί συμφιλιώνονται με τον Θεό. Οι ψαλμοί αυτοί αντιπροσωπεύονται από τους ευχαριστιακούς και εγκωμιαστικούς ψαλμούς.

Η διαφορά των ψαλμών αναπροσανατολισμού από τους ψαλμούς του προσανατολισμού είναι ότι οι πρώτοι συνήθως αναγνωρίζουν τις δυσκολίες της ζωής. Ο Ψαλμός 88, όμως, σε αντίθεση με τους άλλους ψαλμούς αποπροσανατολισμού, δεν ολοκληρώνεται με κάποια μορφή εμπιστοσύνης, ευχαριστίας ή δοξολογίας προς τον Θεό. Είναι ένας πολύ σκοτεινός ψαλμός που απλώς τελειώνει με μια άκρως σκοτεινή νότα.

Περίπου οι μισοί Ψαλμοί αποτελούνται από ψαλμούς θρήνων. Ένα τυπικό πρότυπο που ακολουθούν οι συγκεκριμένοι Ψαλμοί είναι ότι ο ψαλμωδός απευθύνεται στον Θεό εκφράζοντας τα προβλήματα και παράπονά του, ζητά από τον Θεό να ακούσει την προσευχή του και μετά ευχαριστεί τον Θεό που άκουσε και απάντησε στην προσευχή του. 

Σε κάποιες περιπτώσεις, ο Ψαλμωδός εμπιστεύεται στο ότι ο Θεός θα κάνει αυτό που ζητά και γι’ αυτό υπόσχεται να ευχαριστεί και δοξάζει τον Θεό, επειδή Αυτός απάντησε ή πρόκειται να απαντήσει φέρνοντας μια αίσια έκβαση. Σε άλλες περιπτώσεις, ο Θεός αλλάζει την ψυχολογία και προσέγγιση του πιστού απέναντι στα προβλήματα. Συνήθως,  στους τελευταίους στίχους του ψαλμού, ο ψαλμωδός ευχαριστεί τον Θεό για την απελευθέρωσή Του. 

Ο Ψαλμός 88 είναι ένας θρήνος που ταιριάζει στο μοτίβο του θρήνου, αλλά είναι μοναδικός, καθώς παρουσιάζει μια απόλυτα ζοφερή εικόνα. Δεν έχει κανέναν έπαινο ή δοξολογία στο τέλος. Τελειώνει με μια πολύ καταθλιπτική νότα. Ολοκληρώνεται με ένα φρικτό βογγητό. Στο τελευταίο εδάφιο διαβάζουμε: «Μάκρυνες από μένα γείτονες και φίλους και μόνη συντροφιά μου η σκοτεινιά» (Ψαλμός 88:18).

Ο ψαλμός ξεκινά με μια αγωνιώδη κραυγή θλίψης. «¹Κύριε, ο Θεός τής σωτηρίας μου, ημέρα και νύχτα έκραξα μπροστά σου· ²ας έρθει μπροστά σου η προσευχή μου· στρέψε το αυτί σου στην κραυγή μου» (Ψαλμός 88:1-2). Ο ψαλμωδός, απευθύνεται στον Κύριο παρά τις δυσκολίες του και Τον αναγνωρίζει ως Θεό της σωτηρίας του. Επιπλέον, πρέπει να παρατηρήσουμε ότι ο ψαλμός αυτός αποτελεί μια προσευχή (εδ. 2α). Παρά τη συντριπτικά απελπισμένη κατάσταση, ο ψαλμωδός εξακολουθεί να προσεύχεται και απευθύνεται στον Θεό. Για παράδειγμα, στο εδάφιο 13 διαβάζουμε: «Εγώ, όμως, έκραξα σε σένα, Κύριε· και το πρωί η προσευχή μου θα σε προφτάσει».

Στα εδάφια 3-5, ο ψαλμωδός χρησιμοποιεί ζοφερές εικόνες για να δείξει πόσο σοβαρά είναι τα προβλήματά του. Τα εδάφια αυτά αποτελούν μια συντριπτική εικόνα σκότους και απελπισίας. Ο ψαλμωδός αναφέρει: «³επειδή, η ψυχή μου γέμισε από κακά, και η ψυχή μου πλησιάζει στον άδη.⁴Συγκαταριθμήθηκα μαζί μ’ αυτούς που κατεβαίνουν στον λάκκο· έγινα σαν άνθρωπος που δεν έχει δύναμη·⁵εγκαταλειμμένος ανάμεσα στους νεκρούς, όπως οι θανατωμένοι, που κείτονται στον τάφο, τους οποίους δεν τους θυμάσαι πλέον, και οι οποίοι αποκόπηκαν από το χέρι σου». 

Στα επόμενα 4 εδάφια ο ψαλμωδός αναφέρεται στον Θεό ως την πηγή των προβλημάτων του. Ο ψαλμωδός γράφει: «⁶ Με έβαλες στον κατώτατο λάκκο, στο σκοτάδι, στα βάθη.  ⁷ Επάνω μου στηρίχτηκε ο θυμός σου, και επάνω μου έφερες όλα τα κύματά σου.  ⁸ Απομάκρυνες από μένα τους γνωστούς μου· βδέλυγμα με έκανες σ’ αυτούς· αποκλείστηκα, και δεν μπορώ να βγω έξω. ⁹ Θολώσανε τα μάτια μου από την αθλιότητά μου. Όλη τη μέρα, Κύριε, σου φώναζα, τα χέρια μου άπλωνα σ’ εσένα».

Ίσως το χειρότερο από όλα είναι ότι ο Θεός έχει αφαιρέσει όλους τους φίλους του από κοντά του. Δεν υπάρχει κανένας στον οποίο μπορεί να απευθυνθεί! Νιώθει εντελώς μόνος στη ζωή (εδάφια 8, 18). Γνωρίζουμε εκ πείρας ότι η υποστήριξη της οικογένειας, των φίλων και των αδελφών της πνευματικής μας οικογένειας, είναι ζωτικής σημασίας προκειμένου να ξεπεράσουμε τις κρίσεις και δυσκολίες της ζωής μας. Ωστόσο, ο ψαλμωδός αισθάνεται ότι δεν έχει υποστηρικτικό δίκτυο, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά και στο τέλος του ψαλμού.

Ως αποτέλεσμα όλων αυτών, ο ψαλμωδός στρέφεται στον μόνο που μπορεί να αλλάξει την κατάστασή του, τον Θεό. Στα επόμενα εδάφια αναφέρει «¹⁰Μήπως θα κάνεις θαυμαστά έργα στους νεκρούς; Ή, μήπως θα σηκωθούν οι νεκροί και θα σε αινέσουν; ¹¹Μήπως στον τάφο θα διηγούνται το έλεός σου ή την αλήθεια σου μέσα στη φθορά;  ¹² Μήπως θα γίνουν γνωστά τα θαυμαστά σου έργα στο σκοτάδι, και η δικαιοσύνη σου στον τόπο της λησμονιάς;»

Ο ψαλμωδός εξισώνει τον ύμνο του Θεού, τη μαρτυρία για την καλοσύνη Του, τη σταθερή αγάπη, την πίστη, τη δικαιοσύνη και τα θαυμάσια έργα Του με τη ζωή.  Το αίτημα του ψαλμωδού για απελευθέρωση δεν είναι εγωκεντρικό ή εγωιστικό ή κάποιο είδος ενστικτώδους αρχέγονης κραυγής που φανερώνει το ένστικτο επιβίωσης του είδους μας. Αντίθετα, αποτελεί μια αγωνιώδη και βασανισμένη, αλλά αιτιολογημένη παράκληση απελευθέρωσης, ώστε να μπορέσει να συνεχίζει να δοξάζει και ευχαριστεί τον Θεό. Προέρχεται από μια εμπειρία του παρελθόντος. Είναι ένα αίτημα που γεννιέται από την πίστη του Ψαλμωδού προς τον Θεό.

Ο ψαλμωδός ολοκληρώνει τον ψαλμό δίνοντας μία ακόμη απελπισμένη ανάλυση των προβλημάτων του στους στίχους 13-18. Στα εδάφια αυτά σκιαγραφεί λεπτομερέστερα τους τρόπους με τους οποίους νιώθει ότι ο Θεός τον ταλαιπωρεί. «¹³Εγώ, όμως, έκραξα σε σένα, Κύριε· και το πρωί η προσευχή μου θα σε προφτάσει.¹⁴Γιατί, Κύριε, απορρίπτεις την ψυχή μου, αποκρύπτεις το πρόσωπό σου από μένα; ¹⁵Είμαι θλιμμένος και βρίσκομαι σε αγωνία θανάτου από τη νιότη μου· δοκιμάζω τους φόβους σου, και βρίσκομαι σε αμηχανία. ¹⁶Επάνω μου πέρασαν όλα τα είδη της οργής σου· οι τρόμοι σου με αφάνισαν. ¹⁷Με περιτριγύρισαν σαν νερά, όλη την ημέρα· με περικύκλωσαν μαζί.  ¹⁸ Μάκρυνες από μένα γείτονες και φίλους και μόνη συντροφιά μου η σκοτεινιά».

Το κείμενο τελειώνει με μία μόνο λέξη —σκοτεινιά— που εύκολα και εύλογα μπορεί να θεωρηθεί ως μια τελική κραυγή απόγνωσης. Το σκοτάδι είναι το μόνο που μπορεί να δει ο ψαλμωδός, καθώς κοιτάζει γύρω του. Νιώθει ότι δεν του έχει μείνει κανείς και τίποτα.

Ο Θεός θέλει να μας διδάξει αρκετά πράγματα, από ένα τόσο θλιβερό και ζοφερό κείμενο. Ο Ψαλμός 88 μας δείχνει ότι ακόμη και μέσα στις χειρότερες συνθήκες, είναι δυνατό να μιλήσουμε στον Θεό και  να έχουμε σχέση μαζί Του. Ο ψαλμωδός προσεύχεται διαρκώς στον Θεό και με περισσή ειλικρίνεια Του ανοίγει την καρδιά του. Για παράδειγμα αναφέρει: «Κύριε Θεέ, σωτήρα μου, σ’ εσένα φώναξα τη μέρα, τη νύχτα μπρος σου στάθηκα (Ψαλμός 88:2) και «¹³Αλλά εγώ, Κύριε, σ’ εσένα φώναξα· και το πρωί θα σε προσμένει η προσευχή μου» (Ψαλμός 88:13). Παρά την αντίληψή του ότι ο Θεός έχει προκαλέσει τα προβλήματά του, εξακολουθεί να πιστεύει ότι ο Θεός είναι αρκετά κοντά για να τον ακούσει. Κάθε μέρα, προσεύχεται αδιαλείπτως. Εμμένει και αγρυπνεί στην προσευχή, κράζει προς τον Θεό, έχοντας την πεποίθηση ότι ο Θεός τον ακούει. Και μάλιστα θέλει να λατρεύσει τον Θεό, έστω και μέσα από έναν τόσο σκοτεινό Ψαλμό. Ας μην ξεχνάμε ότι το βιβλίο των Ψαλμών αποτελούσε το υμνολόγιο του λαού Ισραήλ.

Στις σκοτεινές στιγμές της ζωής μας είναι σημαντικό να συνεχίσουμε να προσευχόμαστε. Ο Ψαλμωδός τέσσερις φορές αποκαλεί τον Θεό με το διαθηκικό Του όνομα, Κύριος στα Ελληνικά και Γιαχβέ στα Εβραϊκά.  Αυτό το όνομα του Θεού μας υπενθυμίζει ότι ο Θεός της Βίβλου διατηρεί την πιστότητά Του προς τον λαό Του. Είναι πιστός, ακόμη και στην απιστία μας. Είναι ο Θεός που ποτέ δεν εγκαταλείπει τους δικούς Του. 

Είναι ο Θεός που μπορεί να κάνει το αδύνατο. Κάποιες φορές κάνει το αδύνατο, όταν εμείς κάνουμε το δυνατό. Άλλες φορές, όμως, το κάνει, επειδή πολύ απλά είναι πονετικός, γενναιόδωρος και άμετρα σπλαχνικός (Ψαλμός 103:8). Ο Παύλος γράφει ότι «ο Θεός έχει τη δύναμη να κάνει απείρως περισσότερα απ’ όσα ζητάμε ή σκεφτόμαστε, καθώς η δύναμή του ενεργεί σ’ εμάς» (Eφεσίους 3:20). 

Νύχτα και μέρα παθιασμένες κραυγές πηγάζουν μέσα από την καρδιά του ψαλμωδού που αντιλαμβάνεται ότι ο Θεός ακούει, αλλά δεν μπορεί να κατανοήσει τους λόγους για τους οποίους ο Θεός δεν απαντά στην προσευχή του. Οι προσευχές του είναι παθιασμένες ικεσίες που συνδυάζονται με εγκάρδιες ερωτήσεις. Ο ψαλμωδός δεν καταλαβαίνει, γι’ αυτό και υποστηρίζει την υπόθεσή του ενώπιον του Θεού. Δε σταματά να προσεύχεται, μέχρι ο Θεός να αλλάξει την κατάσταση του ή μέχρι ο Ύψιστος να φωτίσει το σκοτάδι του.

Μερικές φορές μας διακατέχει ένας πνευματικός καθωσπρεπισμός. Φανταστείτε την αντίδραση που θα έχουμε, εάν ένας ποιμένας, πρεσβύτερος ή εκκλησιαζόμενος, αρχίσει να προσεύχεται όπως ο Ψαλμωδός. Πρέπει ως εκκλησίες να επιτρέπουμε στους αδελφούς να θρηνούν και να είναι ειλικρινείς στο πνευματικό τους περπάτημα, και πρέπει να είμαστε έτοιμοι να επιτρέψουμε κάποιες φορές να μοιραστούν και προσευχηθούν οι άλλοι και αυτά που δε θέλουμε να ακούσουμε. Ας μην ξεχνάμε ότι οι ερωτήσεις μας δεν τρομάζουν ούτε απειλούν τον Θεό. Ωστόσο, Εκείνος επιθυμεί ακόμα και όταν δεν μπορούμε να κατανοήσουμε τις ενέργειες Του, απλώς να Τον εμπιστευόμαστε! 

Στις πιο δύσκολες και σκοτεινές στιγμές της ζωής μας, ας μην ακούμε τη φωνή του εχθρού της ψυχής μας που μας καλεί να μην προσευχηθούμε ή εκκλησιαστούμε. Αντίθετα, ας διατηρήσουμε την επαφή μας με τον Θεό και την πνευματική μας οικογένεια. 

Ακόμα και όταν δεν μπορούμε να προσευχηθούμε και όταν τα ανθρώπινα λόγια δε μας παρηγορούν, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι το Άγιο Πνεύμα προσεύχεται για εμάς. «²⁶ Παρόμοια, όμως, και το Πνεύμα συμβοηθάει στις ασθένειές μας· επειδή, το τι να προσευχηθούμε, καθώς πρέπει, δεν ξέρουμε, αλλά το ίδιο το Πνεύμα ικετεύει για χάρη μας με στεναγμούς αλάλητους. ²⁷ Κι αυτός που ερευνά τις καρδιές ξέρει τι είναι το φρόνημα του Πνεύματος, ότι ικετεύει σύμφωνα με το θέλημα του Θεού για χάρη των άγιων» (Ρωμαίους 8)

Η Αγία Γραφή, ο θεόπνευστος, αλάθητος και αιώνιος Λόγος του Θεού,  δεν αρνείται την πραγματικότητα του σκότους της ανθρώπινης ψυχής. Το γεγονός ότι ο Ψαλμός 88 βρίσκεται στη Βίβλο και δε λογοκρίθηκε ή διαγράφηκε από τη Βίβλο, ως κάποια ιερόσυλη παρέκκλιση από την υγιαίνουσα και ορθόδοξη διδασκαλία, μας τονίζει την ανάγκη να μη σιωπήσουμε, αλλά να εκφράσουμε τα παράπονα και τις στενοχώριες μας στον Θεό.

Η απλή ύπαρξη του Ψαλμού 88 (μεταξύ άλλων), φανερώνει ότι υπάρχει και η  «πνευματική κατάθλιψη», όπως σωστά έχει αναφέρει ο D. Martyn Lloyd-Jones. Μέρος της εμπειρίας ενός πιστού στη ζωή μπορεί να είναι, σε κάποια στιγμή της ζωής του, να συντριφτεί ψυχολογικά σε τέτοιο σημείο, ώστε να μην έχει τίποτα καλό να πει στον Θεό. Τα συναισθήματα του ψαλμωδού είναι απολύτως αρνητικά. Αρνούμενοι αυτή την πραγματικότητα, γινόμαστε σαν τους άχρηστους συμβούλους του Ιώβ για εκείνους που έχουν τη μεγαλύτερη ανάγκη πνευματικής θεραπείας και φροντίδας. 

Το σκοτάδι είναι πιο βαθύ όταν δε γνωρίζουμε ούτε την αιτία, αλλά ούτε και τη διάρκεια των καταιγίδων στη ζωή μας. Ως ποιμένας και θεολόγος, έχω πολλές απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα, τα οποία όμως ορισμένες φορές δε γαληνεύουν τις ταραγμένες μας καρδιές. Στο σημείο αυτό είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι δε ζούμε με βάση εξηγήσεις, αλλά με βάση υποσχέσεις, εντολές και προειδοποιήσεις, ενώ ο Θεός «ενεργεί τα πάντα, σύμφωνα με τη βουλή τού θελήματός Του» (Εφεσίους 1:11).

Όταν αρνούμαστε αυτή την πραγματικότητα, δεν αρνούμαστε μόνο την αλήθεια της Αγίας Γραφής, αλλά και την εμπειρία της ζωής. Πληγώνουμε αυτούς που πραγματικά υποφέρουν και χρειάζονται παρηγοριά και υπηρεσία. Και οι ευσεβείς Χριστιανοί υποφέρουν. Εξάλλου, ο ίδιος ο Κύριος μας, ο καλύτερος και ηθικότερος άνθρωπος που έζησε ποτέ, υπέφερε φρικτά. 

Υπάρχει μία τραγική διαστροφή του Χριστιανισμού που ευδοκιμεί πλέον και στην πατρίδα μας, η οποία διδάσκει ότι ο Θεός θέλει να είμαστε σωματικά υγιείς, πλούσιοι και ευτυχισμένοι. Ο Θεός όμως θέλει να είμαστε πνευματικά πλούσιοι, πνευματικά υγιείς και ευλογημένοι. Δεν μπορούμε να απαιτήσουμε ούτε καν να περιμένουμε ότι ο Θεός θα αφαιρέσει όλα μας τα βάσανα σε αυτή τη ζωή,  ούτε μπορούμε να απαιτήσουμε επαρκείς απαντήσεις. Εξάλλου, Εκείνος είναι αιώνιος, παντοδύναμος, πάνσοφος, παντογνώστης και τέλειος, ενώ εμείς είμαστε απόλυτα πεπερασμένοι. Γι’ αυτό ακόμη και εάν μας εξηγούσε, δε θα μπορούσαμε να κατανοήσουμε τις βουλές και ενέργειες Του. Ο Ησαΐας αναφέρει: «⁸ ‘Οι σκέψεις μου δεν είναι σαν τις δικές σας σκέψεις’, λέει ο Κύριος, ‘και τα έργα σας δεν είναι όπως τα δικά μου έργα. ⁹ Όσο απέχει ο ουρανός από τη γη, τόσο απέχουν τα έργα μου απ’ τα δικά σας, οι σκέψεις μου από τις σκέψεις σας’» (Ησαΐας 55).

Ο Θεός, ό,τι και αν περνάμε και βιώνουμε, αποτελεί την απόλυτη άγκυρά μας. Ο Θεός σιωπά και δε φαίνεται να ανταποκρίνεται στη ραγισμένη και απεγνωσμένη κραυγή αυτού του ανθρώπου. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι ο Θεός Τον έχει ξεχάσει ή εγκαταλείψει. Ο Θεός δεν προσφέρει στον Ψαλμωδό ούτε μια διαβεβαίωση ότι Τον ακούει. Αλλά, ο Θεός στέκεται δίπλα στον Ψαλμωδό, έστω και εάν σιωπά. Ο C.S. Lewis έχει γράψει: «η παρουσία του Θεού δεν είναι η ίδια με την αίσθηση της παρουσίας του Θεού. Εκείνος κάνει τα περισσότερα για εμάς, όταν νομίζουμε ότι κάνει τα λιγότερα».

Ο Θεός δεν απάντησε στον Ιησού, όταν Εκείνος ξεψυχούσε πάνω στον σταυρό για τις δικές μας αμαρτίες, απορροφώντας τη δίκαιη οργή του Πατέρα. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι δεν αγαπούσε τον μονογενή Του Υιό.  Όσο δυνατά και έντονα κι αν φυσούν οι άνεμοι στη ζωή μας, ο Θεός είναι ο απόλυτος και μόνος κυβερνήτης των ανέμων. Ανεξάρτητα από το πόσο ταραγμένη γίνεται η θάλασσα, Αυτός εξακολουθεί να είναι ο Κύριος της τρικυμίας! 

Συνοπτικά, λοιπόν, η Αγία Γραφή δεν αρνείται την πραγματικότητα του «σκότους της ψυχής». Είναι σημαντικό στις σκοτεινές και δύσκολες στιγμές της ζωής μας να μην αποκάμνουμε στην προσευχή (Λουκάς 18:1). Ο Θεός δε δίνει πάντοτε τις εξηγήσεις που αναζητούμε, αλλά αποτελεί την άγκυρα και παρηγοριά μας.

Όπως και στην υπόλοιπη Αγία Γραφή, έτσι και σε αυτή την περικοπή, ο Ιησούς εκπληρώνει τον Ψαλμό 88. Στον Ψαλμό 88, ακούμε τον Ιησού Χριστό με τους πλέον στενούς φίλους του στον κήπο της Γεσθημανή πριν από τη σύλληψή του να απηχεί τον ψαλμωδό λέγοντας, «Περίλυπός εστίν η ψυχή μου έως θανάτου» (Ματθαίος 26:38)

 Ο Ιησούς εισήλθε σε αυτόν τον σκοτεινό κόσμο για λογαριασμό μας. Εκείνος ένιωσε στον απόλυτο βαθμό όλο το βάρος της οργής του Θεού πάνω στον σταυρό, για τις δικές μας ανομίες και παραβάσεις. Η αναφορά του Ψαλμωδού «βάρυνε πάνω μου ο θυμός σου κι όλα τα κύματά σου πάνω μου ξέσπασαν» (Ψαλμός 88:7), βρίσκει την απόλυτη έκφραση της στον σταυρό του Χριστού, όπου ο απόλυτα δίκαιος, αψεγάδιαστος και άμωμος πεθαίνει για τους άδικους και αμαρτωλούς. 

Μόνο ο Χριστός που μας έχει δημιουργήσει και έχει περάσει από κάθε ανθρώπινη δοκιμασία και πειρασμό, δίχως να αμαρτήσει ποτέ, μπορεί να δείξει απόλυτη ενσυναίσθηση στις πάλες, δοκιμασίες και στα προβλήματά μας. «¹⁵ Δεν έχουμε αρχιερέα, που δεν μπορεί να συμπαθήσει στις ασθένειές μας, αλλά ο οποίος πειράστηκε σε όλα, κατά τη δική μας ομοιότητα, χωρίς αμαρτία. αλλά ο οποίος πειράστηκε σε όλα, κατά τη δική μας ομοιότητα, χωρίς αμαρτία. ¹⁶ Ας πλησιάζουμε, λοιπόν, με παρρησία στον θρόνο της χάρης, για να πάρουμε έλεος, και να βρούμε χάρη προς βοήθεια σε καιρό ανάγκης» (Εβραίους 4).

Ο Χριστός μπορεί να αποτελέσει το φως στο σκοτάδι του κόσμου, αλλά και της ζωής και ψυχής μας. Ο Κύριος μας διακήρυξε: «Εγώ είμαι το φως τού κόσμου· όποιος ακολουθεί εμένα, δεν θα περπατήσει στο σκοτάδι, αλλά θα έχει το φως τής ζωής.» (Ιωάννης 8:12). «Εγώ φως ήρθα στον κόσμο, για να μη μείνει μέσα στο σκοτάδι καθένας που πιστεύει σε μένα» (Ιωάννης 12:46). 

Στις πιο δύσκολες και σκοτεινές στιγμές της ζωής σου, άνοιξε την καρδιά σου στον Θεό. Κράξε σε Αυτόν. Εκζήτησε άοκνα την επέμβασή Του, την ειρήνη Του και το έλεος Του στη ζωή σου. Ακόμη και εάν όλα γύρω σου είναι σκοτεινά, το δικό Του φως αργά ή γρήγορα θα λάμψει στη ζωή και την καρδιά σου!

Ο Χριστός εγκαταλείφθηκε από τους στενότερους φίλους του, όπως και ο Ψαλμωδός (Ψαλμός 88:8). Ο Χριστός ανέλαβε την κατάρα του θανάτου, τον πιο σκοτεινό από όλους τους λάκκους. Επειδή ο Χριστός νίκησε τον πιο σκοτεινό λάκκο, με τη δική Του δύναμη μπορούμε να υπερνικήσουμε και τους δικούς μας. Γι’ αυτό ο Παύλος αναφέρει: «αλλ’ εις πάντα ταύτα υπερνικώμεν διά του αγαπήσαντος ημάς» (Ρωμαίους 8:37). Επειδή ο Χριστός υπερνίκησε το πιο βαθύ σκοτάδι, αυτό του θανάτου, μπορούμε και εμείς με τη δική Του δύναμη και μόνο να υπερνικήσουμε το σκοτάδι των δυσκολιών, αλλά και της ψυχής μας. Αμήν!

1.  Σε γενικότερο επίπεδο, χρειαζόμαστε στην υμνογραφία μας να συμπεριλάβουμε τον ανθρώπινο πόνο ο οποίος συνήθως αναφέρεται, στα μη Χριστιανικά τραγούδια. Πρέπει να μιλήσουμε και μέσα από την υμνωδία μας για τον πόνο, την απώλεια και τον όλεθρο. Εξάλλου, οι ψαλμοί, το υμνολόγιο της Παλαιάς Διαθήκης, βρίθει από αναφορές στον πόνο και την απώλεια. Η Χριστιανική ζωή δεν περιλαμβάνει μόνο απελευθέρωση και θρίαμβο, αλλά και πολλαπλές δυσκολίες. Αυτό δε σημαίνει ότι δεν μπορούμε να δοξάσουμε τον Θεό, εν μέσω ακόμη και τραγωδιών στη ζωή μας. Ο ύμνος «Aφʼ Ότου Ειρήνη», («It Is Well with My Soul» στα Αγγλικά) του Horatio Spafford είναι ένας από τους πλέον γνωστούς και αγαπημένους ύμνους. Είναι ένας υπέροχος ύμνος εμπιστοσύνης στον Θεό. Στην πραγματικότητα, ο Σπάφορντ έγραψε αυτόν τον ύμνο, αφού είχε υποστεί μεγάλες και συνεχόμενες τραγικές απώλειες. Έχασε τον 4χρονο γιο του από οστρακιά το 1871, ενώ την ίδια ακριβώς χρονιά η επιχείρησή του καταστράφηκε ολοσχερώς στη Μεγάλη Πυρκαγιά του Σικάγο. Μόλις δύο χρόνια αργότερα, έχασε και τις τέσσερις κόρες του, μετά τη βύθιση ενός πλοίου στη μέση του Ατλαντικού ωκεανού. Και όμως, ο Σπάφορντ συνέλαβε αυτόν τον ύμνο λίγο μετά την απώλεια των κοριτσιών του, καθώς βρισκόταν σε άλλο πλοίο και περνούσε από το σημείο όπου είχαν πεθάνει οι κόρες του. Στον υπέροχο αυτόν ύμνο έγραψε: «αν θλίψεις επέλθουν δειναί σωρηδόν, η ψυχή όμως είνʼ ασφαλής! Aσφαλής, ασφαλής, η ψυχή όμως είνʼ ασφαλής!»