Εισαγωγή
Στην ιστορία της Διαμαρτυρόμενης παράδοσης, η λεγόμενη ιστοριο-γραμματική (grammatical-historical) μέθοδος θεωρείται η επικρατέστερη προσέγγιση ερμηνείας της Αγίας Γραφής. Σύμφωνα με τη μέθοδο αυτή, φτάνουμε στο νόημα του βιβλικού κειμένου εξετάζοντας το πλαίσιο, τις αντιλήψεις, και όσο γίνεται τους σκοπούς και τα κίνητρα του ανθρώπου συγγραφέα.
Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, όλο και περισσότεροι σχολιαστές 1 εντοπίζουν προβλήματα μ’ αυτή τη προσέγγιση. Ρωτούν, πρώτα απ’ όλα, πως από τη στιγμή που αυτή δεν φαίνεται να ήταν η προσέγγιση των αποστόλων 2, μήπως είναι παράτολμο να ισχυριστούμε ότι έχουμε βρει την «εγκεκριμένη» μέθοδο ερμηνείας της Αγίας Γραφής;
Επίσης, λένε, όταν δεν «επιτρέπουμε» στο κείμενο, όπως ήταν γραμμένο, να εννοεί κάτι πέρα από τις σκέψεις και την κατανόηση του ανθρώπου συγγραφέα, δεν διατρέχουμε τον κίνδυνο να υποτιμήσουμε και τον θεϊκό συγγραφέα;
Για να ρίξουμε φως στο ζήτημα αυτό, πρέπει να μιλήσουμε για τον ρόλο του θεϊκού συγγραφέα.
Το Άγιο Πνεύμα ορίζει τι είναι η Αγία Γραφή
Θεϊκή προέλευση
Η φιλελεύθερη θεολογική τάση προσεγγίζει την Αγία Γραφή κυρίως ως μια καταγραφή των θρησκευτικών εθίμων, αντιλήψεων και εμπειριών κάποιων λαών της αρχαίας Εγγύς Ανατολής.
Αντιθέτως, η Αγία Γραφή παρουσιάζει τον εαυτό της ως έναν «θεόπνευστο» λόγο 3. Αυτή η θεϊκή προέλευση της Γραφής αυτομάτως υποβιβάζει το ανθρώπινο στοιχείο, που πλέον πρέπει να θεωρείται δευτερεύον. Μπορεί να γράφτηκε από ανθρώπους, αλλά ο βασικός συγγραφέας ήταν ο Θεός.
Όπως ο Χριστός παρέμεινε Θεός στην ενσάρκωση Του, έτσι και ο Λόγος του Θεού παρέμεινε θεϊκός όταν μεταδόθηκε μέσα από ανθρώπους συγγραφείς. Υπάρχει μία βασική προτεραιότητα που δεν πρέπει ποτέ να αντιστραφεί: Ενώ η Αγία Γραφή είναι πραγματικά τα λόγια ανθρώπων, ωστόσο δεν αναστέλλεται ποτέ η πεποίθηση ότι είναι πρώτα και πρωτίστως τα λόγια του Θεού. Γράφει ο απ. Παύλος,
ἡμῖν δὲ ὁ Θεὸς ἀπεκάλυψε διὰ τοῦ Πνεύματος αὐτοῦ· τὸ γὰρ Πνεῦμα πάντα ἐρευνᾷ, καὶ τὰ βάθη τοῦ Θεοῦ. τίς γὰρ οἶδεν ἀνθρώπων τὰ τοῦ ἀνθρώπου εἰ μὴ τὸ πνεῦμα τοῦ ἀνθρώπου τὸ ἐν αὐτῷ; οὕτω καὶ τὰ τοῦ Θεοῦ οὐδεὶς οἶδεν εἰ μὴ τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ. ἡμεῖς δὲ οὐ τὸ πνεῦμα τοῦ κόσμου ἐλάβομεν, ἀλλὰ τὸ Πνεῦμα τὸ ἐκ τοῦ Θεοῦ, ἵνα εἰδῶμεν τὰ ὑπὸ τοῦ Θεοῦ χαρισθέντα ἡμῖν.
Α’ Κορινθίους 2:10-12
Το πρόβλημα δηλαδή με την ιστοριο-γραμματική μέθοδο δεν είναι ότι παραβιάζει τους κανόνες της ερμηνευτικής, αλλά ότι δίνει την έμφαση στον δευτερεύοντα συγγραφέα. Η θεϊκή προέλευση της Αγίας Γραφής θυμίζει ότι ο βασικός οδηγός θα πρέπει να είναι ο Θεός και όχι οι επί μέρους συγγραφείς. Η Αγία Γραφή δεν είναι μια καταγραφή των θρησκευτικών εμπειριών και αντιλήψεων κάποιων αρχαίων λαών. Είναι η αυτο-αποκάλυψη του Θεού στον άνθρωπο.
Χριστολογική μορφή
Βέβαια δεν αρκεί μόνο να ξέρουμε την προέλευσή του για να καταλάβουμε τι βιβλίο είναι η Αγία Γραφή. Πρέπει να ξέρουμε κάτι και για το περιεχόμενό του. Τι ακριβώς δείχνει το Άγιο Πνεύμα στις σελίδες αυτές; Με ποιον τρόπο καταλαβαίνει κανείς ότι έχει μπει στο πνεύμα του συγγραφέα, και επομένως ότι ερμηνεύει το κείμενο σωστά;
Εδώ η Αγία Γραφή είναι ακόμα πιο σαφής. Λέει ότι το Άγιο Πνεύμα έχει μία μέριμνα— να δείχνει τον Χριστό. Στην επιστολή προς Ρωμαίους 1:1-3, διαβάζουμε: “Παῦλος… ἀπόστολος, ἀφωρισμένος εἰς εὐαγγέλιον Θεοῦ ὃ προεπηγγείλατο διὰ τῶν προφητῶν αὐτοῦ ἐν γραφαῖς ἁγίαις περὶ τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ…”
Το Άγιο Πνεύμα από την αρχή μιλάει μόνο για τον Χριστό. Και το κάνει επειδή είναι το πνεύμα του Χριστού 4. Ο Χριστός δεν μπαίνει στο κείμενο της Γραφής «από την πίσω πόρτα», μόνο εκ των υστέρων, με πολλές υποσημειώσεις ότι “μπορούμε να μιλήσουμε γι’ αυτόν στη συγκεκριμένη περικοπή μόνο επειδή κοιτούμε τα γεγονότα από μια οπτική μετά την ενσάρκωση”. Ο Χριστός μπαίνει από την μπροστινή πόρτα· συστήνεται από τις πρώτες σελίδες και καλεί να τον γνωρίσουμε καλύτερα σε όλη την έκταση του βιβλίου.
Αυτή η ερμηνευτική προσέγγιση ονομάζεται «Χριστομορφική» 5 — και ξεκινάει μ’ αυτή τη σκέψη, ότι η Αγία Γραφή πάντοτε μας δείχνει τον Χριστό επειδή το Άγιο Πνεύμα, που είναι ο βασικός της συγγραφέας, δεν έχει σκοπό να δείχνει τίποτα άλλο. Ακόμα όταν διαβάζω κάτι που δεν φαίνεται να με παραπέμπει άμεσα στον Χριστό, πάλι εκεί θα είναι ο Χριστός, έστω σε αρνητική μορφή.
Αν προσεγγίσω μια ρομαντική επιστολή ως ένα εγχειρίδιο για τρακτέρ, θα το διαβάσω λάθος. Θα ψάχνω για τεχνικά στοιχεία και θα απογοητευτώ. Και δεν θα ξέρω τι να κάνω με τα πράγματα που βρίσκω μέσα στο κείμενο. Αν καταλάβω όμως ότι είναι μια ρομαντική επιστολή, θα την προσεγγίσω σωστά, και θα αρχίσω να την ερμηνεύω με τον τρόπο που ήθελε ο συγγραφέας.
Παρομοίως, όταν έχω κατά νου ότι η Αγία Γραφή γράφτηκε από το Άγιο Πνεύμα, που γράφει με σκοπό να συστήσει τον Χριστό, θα ξέρω τι βιβλίο είναι, ποιο είναι το θέμα και, επομένως, πως τη διαβάζω σωστά.
Το Άγιο Πνεύμα μας φωτίζει ώστε να δεχτούμε τη Γραφή ως τον ζωντανό Λόγο του Θεού.
Το Άγιο Πνεύμα δεν ορίζει μόνο τους κανόνες ερμηνείες· είναι ο ίδιος η βασική προϋπόθεση για να ερμηνεύεται σωστά.
Στον Ιωάννη 15, ο Ιησούς λέει στους μαθητές ότι χρειάζονται τη βοήθεια του Παράκλητου 6 για να οδηγηθούν στην αλήθεια. Αυτό κατ’ επέκταση ισχύει για όλους σαν μια γενική αρχή.
Λόγω της πεσμένης φύσης, ο νους προτιμά να κυνηγάει ματαιότητες παρά να δέχεται την αλήθεια του Θεού 7, η διάνοια είναι σκοτισμένη και παραποιεί αυτά που ακούμε και διαβάζουμε 8, και η καρδιά είναι σκληρή και δεν θέλει να έρθει στο φως. Έχουμε μια βασική ανικανότητα να κατανοήσουμε, να ερμηνεύσουμε, και να δεχτούμε τον Λόγο του Θεού .
Όπως το σκοτάδι μπορεί να δεχτεί το φως αλλά δεν το αναζητά, ούτε έχει τη δυνατότητα να το φέρει, έτσι είναι και η καρδιά απέναντι στο φως της αλήθειας του Θεού. Συνεπώς έχουμε ανάγκη το Άγιο Πνεύμα να μας φωτίζει.
Ο απόστολος Ιωάννης γράφει,
οἴδαμεν δὲ ὅτι ὁ υἱὸς τοῦ Θεοῦ ἥκει καὶ δέδωκεν ἡμῖν διάνοιαν ἵνα γινώσκωμεν τὸν ἀληθινόν· καί ἐσμεν ἐν τῷ ἀληθινῷ, ἐν τῷ υἱῷ αὐτοῦ ᾿Ιησοῦ Χριστῷ. οὗτός ἐστιν ὁ ἀληθινὸς Θεὸς καὶ ζωὴ αἰώνιος.
Α’ Ιωάννη 5:20
Γι’ αυτό τον λόγο προσευχόμαστε πριν, κατά τη διάρκεια, και μετά την επαφή μας με την Αγία Γραφή. Όχι επειδή είμαστε τυπολάτρες, αλλά επειδή ξέρουμε πως, αν δεν φωτίσει ο Θεός, δεν έχουμε ελπίδα να κατανοήσουμε σωστά την αλήθεια του Θεού.
Όσο δεν εκτιμούμε τον ρόλο του Αγίου Πνεύματος, θα γεμίζουν οι εκκλησίες, κι οι άμβωνες ακόμα, με ανθρώπους που εμπιστεύονται πιο πολύ στο ανθρώπινο στοιχείο παρά στον Θεό για να ερμηνεύσουν τον Λόγο του Θεού. Η Αγία Γραφή είναι ένα μοναδικό βιβλίο, δοσμένο από τον Θεό. Ας το προσεγγίσουμε όπως μας το διδάσκει Εκείνος.
Βιβλιογραφικές αναφορές
- Όπως οι: S. Greidanus, Richard Gaffin, Εdmund Clowney, Geerhardus Vos, Meredith Kline κα.
- O παραλληλισμός του Παύλου σχετικά με τις δύο διαθήκες στο Γαλάτες 4:21-31 πολύ συχνά χρησιμοποιείται ως παράδειγμα αποφυγής σε μαθήματα ερμηνευτικής σε βιβλικά κολέγια και σεμινάρια.
- Α’ Τιμόθεο 3:16, «πᾶσα γραφὴ θεόπνευστος»
- Α’ Πέτρου 1:10-11, “περὶ ἧς σωτηρίας ἐξεζήτησαν καὶ ἐξηρεύνησαν προφῆται οἱ περὶ τῆς εἰς ὑμᾶς χάριτος προφητεύσαντες, ἐρευνῶντες εἰς τίνα ἢ ποῖον καιρὸν ἐδήλου τὸ ἐν αὐτοῖς Πνεῦμα Χριστοῦ προμαρτυρόμενον τὰ εἰς Χριστὸν παθήματα καὶ τὰς μετὰ ταῦτα δόξας·”
- Ο όρος “Christomorphic” επινοήθηκε από τον καθηγητή του Westminster Theological Seminary, Dr Lane Tipton.
- …του Αγίου Πνεύματος δηλαδή.
- Εφεσίους 4:17, “ἐν ματαιότητι τοῦ νοὸς”
- Εφεσίους 4:18, “ἐσκοτισμένοι τῇ διανοίᾳ”
