Το βιβλίο του Αββακούμ αν και γράφτηκε στον έβδομο προ Χριστού αιώνα ασχολείται με ένα ερώτημα που μέχρι σήμερα συχνά μας απασχολεί και μας προβληματίζει. Γιατί να υπάρχει γύρω μας αδικία; Πώς θα μπορέσουμε να επιβιώσουμε σε έναν κόσμο φθοράς, ανομίας και αμαρτίας; Το ερώτημα αυτό διατυπώνεται μέσα από μία σειρά παραπόνων που εκφράζει ο Αββακούμ προς το Θεό.
Τα παράπονα του προφήτη
Με γλώσσα που θυμίζει έντονα διάφορους Ψαλμούς (π.χ. Ψαλμοί 6, 12, 28, 31, 55, 60, 85) και τους διαλόγους του Ιώβ (δες την ομοιότητα του Αββακ. 1:2 με το Ιώβ 19:7) ο Αββακούμ διατυπώνει στο Θεό τα παράπονά του.
Διαβάζουμε έτσι στα εδ.2 – 4, “Ως πότε, Κύριε θα σου φωνάζω για βοήθεια κι εσύ δε θα με ακούς; Σου κράζω για την αδικία που επικρατεί, μας εσύ δεν επεμβαίνεις! Γιατί κάνεις να βλέπω τόση ανομία;… Καταστροφή και βία με τριγυρίζουν, παντού φιλονικίες και διαμάχες. Οι νόμοι μοιάζουν αδρανείς, επικρατεί η αδικία…”.
Αυτό που γεννά τα παράπονα δεν είναι η αμφισβήτηση ή η απιστία. Είναι ερωτήματα που πηγάζουν από έναν άνθρωπο που αυτά τα οποία πίστευε και γνώριζε για το Θεό δεν συνάδουν με αυτά που βλέπει γύρω του. Την ίδια ένταση συχνά συναντούμε ως πλαίσιο και σε διάφορους Ψαλμούς που περιλαμβάνουν παράπονα προς το Θεό. Ο Ψαλμωδός ξεκινά από την πίστη του στην αγαθοσύνη, δύναμη και κυριαρχία του Θεού. Όταν όμως αυτά δεν τα βλέπει να εφαρμόζονται στο ζήτημα που τον απασχολεί τότε προβληματίζεται, αντιδρά, παραπονιέται. Το ίδιο συμβαίνει και με τα παράπονα του Αββακούμ. Ρωτά ο προφήτης δύο από τα πιο συχνά ερωτήματα που ρωτά και ο Ψαλμωδός, “γιατί” και “έως πότε”. Τα ρωτά όμως ΣΤΟ ΘΕΟ επειδή πιστεύει σ’ Αυτόν και επειδή προσπαθεί να καταλάβει το τι συμβαίνει.
Η απάντηση του Θεού
Κι ο Θεός απαντά… Η απάντηση Του όμως μοιάζει να γεννά περισσότερα ερωτήματα από όσα λύνει.
Διαβάζουμε στο εδ. 5, “στρέψτε το βλέμμα σας στα έθνη και κοιτάξτε! Θα τα χάσετε γιατί κάτι στις μέρες σας θα συμβεί που δε θα το πιστεύατε αν κάποιος σας το διηγόταν”. Ποιο είναι λοιπόν αυτό το καταπληκτικό έργο του Θεού; “Ξεσηκώνω τους Βαβυλώνιους εγώ, αυτό το έθνος το σκληρό κι αδίστακτο…”.
Ο Θεός λοιπόν απαντά στα παράπονα του προφήτη ότι ολιγωρεί και δεν κάνει τίποτε για την αδικία που επικρατεί στον Ισραήλ λέγοντας ότι θα την τιμωρήσει στέλνοντας εναντίον του τους Βαβυλωνίους. Τον έβδομο αιώνα π.Χ. αναβιώνει υπό την ηγεσία του Ναβοπολάσαρ το αρχαίο έθνος της Βαβυλώνας και εξελίσσετε στην νέα υπερδύναμη της περιοχής. Είναι ένα έθνος “που έχει την ισχύ του για θεό” (1:11). Ένας λαός “σκληρός και αδίστακτος” (1:6). Περίεργα και απρόσμενα μερικές φορές τα σχέδια του Θεού. Φανερώνουν ότι ο Θεός είναι απόλυτα ελεύθερος και ότι ενεργεί με γνώμονα όχι τις δικές μας προσδοκίες αλλά τις ανεξιχνίαστες κυρίαρχες βουλές Του. Ο Αββακούμ όταν παραπονιόταν στο Θεό και Του ζητούσε να κάνει κάτι άλλα πράγματα είχε στο μυαλό του. Πόσο συχνά με επιπολαιότητα πλησιάζουμε το Θεό και Του ζητούμε να ενεργήσει στη ζωή μας ή να αναλάβει κάποιο θέμα μας. Ο Θεός δεν έρχεται να εργαστεί με τα δικά μας σχέδια ή με την δική μας ατζέντα. Ας λάβουμε λοιπόν στα σοβαρά την προειδοποίηση του Εκκλησιαστή, “μη βιάζεσαι να μιλήσεις στο Θεό…” (Εκκλ. 5:1).
Η αντίδραση του προφήτη
Ο Αββακούμ προβληματισμένος από την αναπάντεχη απάντηση του Θεού αντιδρά! Πώς είναι δυνατόν ο άγιος Θεός να χρησιμοποιεί ένα έθνος τόσο ασεβές όσο οι Βαβυλώνιοι και να αφήνει να “καταβροχθίζει ο ασεβής τον δικαιότερό του”; (Αββακ. 1:13). Ο προφήτης δεν μπορεί να εννοήσει τους τρόπους του Θεού. Ζητούσε από τον Θεό να κρίνει την ασέβεια που υπήρχε στο λαό Του. Δεν περίμενε όμως ποτέ ο Θεός να το κάνει χρησιμοποιώντας ένα ακόμα πιο ασεβές έθνος. Σκέφτεται, “ναι είμαστε χάλια, αλλά όχι και τόσο χάλια όσο οι Βαβυλώνιοι…”. Μήπως για κάποιον ακατανόητο λόγο η εύνοια του Θεού είναι πάνω στη Βαβυλώνα; Μήπως “θα τραβούν για πάντα το ξίφος και θα εξοντώνουν δίχως λύπη τους λαούς;” (1:17).
Η ανταπόκριση του Θεού
Ο Αββακούμ είναι ένα ευλογημένο παράδειγμα πίστης. Πίστη δεν σημαίνει ότι κατανοώ τα πάντα. Πίστη δεν σημαίνει ότι δεν έχω προβληματισμούς, ενστάσεις, ερωτηματικά. Πίστη σημαίνει ότι δεν αφήνω την “σκοπιά μου… και προσμένω για να δω τι θα μου πει ο Θεός” (2:1). Ο προφήτης μπερδεμένος και προβληματισμένος συνεχίζει απεγνωσμένα να γαντζώνεται πάνω στον Κύριο προσμένοντας λίγο φως. Και ο Θεός τιμά την στάση αυτή. Στα επόμενα εδάφια αποκαλύπτει στον Αββακούμ την πληρότητα των σχεδίων Του. Τον βοηθά να δει όχι τις μικρές απομονωμένες και αποκομμένες ψηφίδες των βουλών Του αλλά όλο το ψηφιδωτό. Ποιο είναι λοιπόν το περιεχόμενο αυτής της αποκάλυψης που ο Θεός δίνει στον Αββακούμ;
Ποια είναι τα σχέδια του Θεού;
Διαβάζοντας τα εδ. 4 – 5 πληροφορούμαστε δύο πράγματα. Το πρώτο είναι ότι αυτός που είναι “άδικος” τελικά θα καταστραφεί. Ο Αββακούμ είχε δίκαιο όταν αντιδρώντας στο Θεό έλεγε, “τα μάτια σου είναι τόσο καθαρά, που δεν μπορούνε το κακό να ανεχθούν” (1:13). Ο Θεός όπως τώρα ετοιμάζεται να τιμωρήσει το λαό Του, στη συνέχεια θα συνεχίσει και θα τιμωρήσει και τους Βαβυλώνιους.
Ο Θεός χρησιμοποιεί για λίγο τους Βαβυλώνιους ως όργανο κρίσης πάνω στο λαό Του. Η κρίση αυτή είναι αναγκαία για να εξαγνιστεί ο λαός Του. Η κατάσταση αυτή όμως δεν θα είναι όμως οριστική και αμετάκλητη. Κάποια στιγμή θα τελειώσει. Κάποια στιγμή οι Βαβυλώνιοι θα πάψουν να τραβούν το ξίφος και να εξοντώνουν τους λαούς (δες την ερώτηση στο 1:17). Αυτήν την κρίση την περιγράφει πιο αναλυτικά στο τμήμα 2:6 – 20. Εκεί έχουμε μία σειρά από οράσεις που προβλέπουν την κρίση πάνω στους Βαβυλώνιους. Ένα από τα χαρακτηριστικά που αναδύονται μέσα από αυτές είναι η αντιστοιχία της τιμωρίας με το αδίκημα. Έτσι στα εδάφια 2:6 – 8 βλέπουμε ότι αυτός που λεηλατεί θα λεηλατηθεί. Στα εδ. 2:9 – 11 αυτός που καταστρέφει θα καταστραφεί. Στα εδάφια 2:12 – 14 αυτός που χτίζει σε σαθρά θεμέλια θα τα χάσει όλα. Στα 2:15 – 18 αυτός που εξευτελίζει θα εξευτελιστεί και στα 2:19 – 20 αυτός που ελπίζει σε είδωλα θα μείνει στο τέλος απροστάτευτος. Αυτή η αντιστοιχία παράβασης – ποινής συνοψίζεται στο εδ. 10 όταν ο Θεός προειδοποιεί τη Βαβυλώνα ότι “καταστρέφοντας έθνη πολλά τον ίδιο τον εαυτό σου καταστρέφεις”.
Η Βαβυλώνα λοιπόν θα πληρωθεί μία μέρα με το ίδιο νόμισμα που για καιρό η ίδια πλήρωνε τους άλλους λαούς. Όμως για να γίνει αυτό θα περάσει κάποιος χρόνος. Διαβάζουμε στο εδ. 5 ότι ο άδικος, στην προκειμένη περίπτωση οι Βαβυλώνιοι, θα συνεχίζει σαν αδηφάγο τέρας να καταβροχθίζει τα έθνη. Επίσης στο εδ. 3 βλέπουμε το Θεό να λεει στον Αββακούμ, “αυτό που σου αποκαλύπτω δεν θα εκπληρωθεί αμέσως, σίγουρα όμως κάποτε θα πραγματοποιηθεί. Περίμενε με υπομονή ωσότου να συμβεί.”
Ο Θεός λοιπόν που τώρα θα χρησιμοποιήσει τους Βαβυλώνιους για να τιμωρήσει και να εξαγνίσει το λαό Του στο μέλλον θα τους τιμωρήσει αποκαθιστώντας έτσι τον λαό Του. Μία μέρα η “γνώση της δόξας του Κυρίου θα γεμίσει η γη, όπως γεμίζουν τα νερά της θάλασσας το βάθος” (2:14).
Η ζωή της πίστης
Πώς όμως ζεις περιμένοντας; Πώς ζεις στο παρών περιμένοντας το μέλλον των επαγγελιών του Θεού;
Αυτό είναι το κεντρικό θεολογικό ερώτημα όλου του βιβλίου.
Πώς ο προφήτης, πώς ο δίκαιος θα μπορέσει να ζήσει μέσα σε έναν κόσμο τον οποίο δεν μπορεί να καταλάβει και να εξηγήσει; Μέσα σε έναν κόσμο αμαρτίας και φθοράς; Πώς θα μπορέσει να περιμένει με υπομονή την ώρα της τελικής λυτρωτικής επέμβασης του Θεού;
Την απάντηση τη βρίσκουμε στο 2:4, ” Ο δίκαιος θα ζήσει εκ πίστεως”. Στο πλαίσιο του βιβλίου του Αββακούμ λοιπόν αυτή η διακήρυξη σημαίνει ότι ο δίκαιος θα μπορέσει να σταθεί μέσα σε έναν κόσμο προκλήσεων και ερωτημάτων καθώς εμπιστεύεται τον άγιο Θεό και τις υποσχέσεις Του.
Αυτή την αλήθεια την βρίσκουμε διατυπωμένη με τρόπο αριστουργηματικό στον ύμνο που υπάρχει στο τέλος του βιβλίου (3:16 – 19). Εκεί ο προφήτης περιγράφει την πίστη που προσμένει και ελπίζει, “κι αν τώρα οι συκιές δεν έχουν πια καρπό, σταφύλια κι αν δεν δίνουνε τα αμπέλια… ωστόσο εγώ θα αναγαλλιάζω για τον Κύριο, θα χαίρομαι γιατί ο Θεός με βοηθάει. Ο Κύριος είν’ ο Θεός μου, είναι η δύναμή μου! Με κάνει σαν το ελάφι γοργοπόδαρο, φέρνει τα βήματά μου στις κορφές”.
Αυτή η πίστη είναι σύμφωνα με τον απ. Παύλο το χαρακτηριστικό των δικαιωμένων, των σωσμένων ανθρώπων. Έτσι στην προς Ρωμαίους 1:17 όπου έχουμε μία σαφή αναφορά στο Αββακούμ 2:4 διαβάζουμε, «δικαιοσύνη γὰρ Θεοῦ ἐν αὐτῷ ἀποκαλύπτεται ἐκ πίστεως εἰς πίστιν, καθὼς γέγραπται· ὁ δὲ δίκαιος ἐκ πίστεως ζήσεται». Η πίστη λοιπόν δεν είναι μία διανοητική αποδοχή ή μία στιγμιαία αντίδραση. Η πίστη του δικαιωμένου από τον Θεό ανθρώπου είναι μία στάση εμπιστοσύνης και βεβαίας ελπίδας προς τον Θεό. Αυτή ήταν η πίστη του Αββακούμ, αυτή μας καλεί η Καινή Διαθήκη να είναι και η δική μας πίστη.
