Τα αποτελέσματα της αμαρτίας

I. Πρόλογος

Σε άρθρο στο ίντερνετ, του Αυγούστου του 2015, διάβαζα το εξής πολύ ενδιαφέρον, εξίσου όμως και ανατριχιαστικό:

«Ένα οικολογικό θρίλερ εκτυλίσσεται στα δάση της νότιας Ιαπωνίας: μια σφήκα μετατρέπει αράχνες σε ζόμπι και τις αναγκάζει να υφαίνουν ιστούς για τα νεογέννητα σφηκάκια της. Αφού ολοκληρώσει το έργο, η άτυχη νταντά θα γίνει τελικά βορά των παιδιών που ανέθρεψε.

Ο τρόμος ξεκινά όταν μια σφήκα του είδους Reclinervellus nielseni τσιμπά μια αράχνη με το κεντρί της για να την αφήσει προσωρινά παράλυτη. Πριν προλάβει το θύμα να συνέλθει, το παράσιτο γεννά ένα αβγό πάνω στην αράχνη ή μέσα στην κοιλιά της. Μερικές εβδομάδες αργότερα, το αβγό του κακού εκκολάπτεται και η προνύμφη αρχίζει να απομυζά αίμα από την καταδικασμένη τροφό. Όταν φτάσει στα τελικά στάδια της ανάπτυξης, η προνύμφη παρεμβαίνει με κάποιο τρόπο στο νευρικό σύστημα της αράχνης (εκτιμάται ότι το παράσιτο ελέγχει τη συμπεριφορά του ξενιστή του με ουσίες που επιδρούν απευθείας στο νευρικό του σύστημα) και την αναγκάζει να υφάνει έναν ειδικό ιστό, μέσα στον οποίο η προνύμφη θα φτιάξει το κουκούλι της και θα μεταμορφωθεί σε ενήλικη σφήκα. Όταν η αράχνη ολοκληρώσει το έργο, η προνύμφη την αποτελειώνει ρουφώντας όλο το αίμα της».

Πιστεύω ότι αυτό που περιγράφει το συγκεκριμένο άρθρο από τον συχνά ανεξερεύνητο κόσμο της άγριας φύσης είναι χαρακτηριστικό των όσων συμβαίνουν στην πνευματική ζωή με την αμαρτία και τις συνέπειές της στη ζωή του ανθρώπου, που θα ήθελα να δούμε στο άρθρο αυτό. 

Η ανθρωπότητα όλη, από την Πτώση των πρωτοπλάστων και ύστερα, είναι αναγκασμένη να φέρει, όπως και οι αράχνες εκείνες, το θανατηφόρο πνευματικό δηλητήριο της αμαρτίας στο DNA της και στη ζωή της. Η αμαρτία, με τη σειρά της, χειραγωγεί την ανθρωπότητα οδηγώντας την από τη μία τραγωδία στην άλλη, πρωιμότερη των οποίων η δολοφονία του δίκαιου Άβελ από τον αδελφό του Κάιν, ώσπου να την οδηγήσει στην αυτοκαταστροφή της. 

Ποιες όμως είναι οι ακριβείς συνέπειες-αποτελέσματα της επιλογής αυτής του ανθρώπου, της αμαρτίας; Θεωρώ πως για να μπορέσουμε αυτές να τις «κωδικοποιήσουμε» και κατανοήσουμε δεν υπάρχει καλύτερο μέρος για να ξεκινήσουμε από το σχετικό «πρωτογενές» υλικό που μας δίνει η ίδια η Αγία Γραφή στο Γένεση 3 και την ιδιαίτερη σημειολογία τους και πνευματική σημασία τους, ως και τα πρακτικά αποτελέσματα που αυτές παρήγαγαν. Με άλλα λόγια, θα επιχειρήσουμε να δώσουμε, αρχικά, μία βιβλική θεολογία των συνολικών συνεπειών της αμαρτίας και έπειτα θα επιχειρήσουμε να  αποδελτιώσουμε και καταγράψουμε τις συνέπειες που αφορούν το παρόν άρθρο.  

II. Μια βιβλική θεολογία των συνεπειών της πτώσης στην αμαρτία

Ξεκινώντας είναι σημαντικό να θυμηθούμε, από το βιβλικό κείμενο, το χρονικό αμέσως μετά την Πτώση του ανθρώπου:

⁷ Τότε άνοιξαν τα μάτια και των δύο και κατάλαβαν ότι ήταν γυμνοί. Έραψαν, λοιπόν, φύλλα συκιάς και έφτιαξαν καλύμματα για να σκεπάσουν τη γύμνια τους. ⁸ Τότε άκουσαν το θόρυβο που έκανε ο Κύριος ο Θεός, καθώς περπατούσε στον κήπο το δειλινό, και κρύφτηκαν απ’ αυτόν ο Αδάμ και η γυναίκα του ανάμεσα στα δέντρα του κήπου. ⁹ Αλλά ο Κύριος ο Θεός φώναξε τον Αδάμ και του είπε: «Πού είσαι;» ¹⁰ Εκείνος απάντησε: «Σε άκουσα στον κήπο, φοβήθηκα και κρύφτηκα, γιατί είμαι γυμνός». ¹¹ «Ποιος σου είπε πως είσαι γυμνός;» ρώτησε ο Θεός. «Μήπως έφαγες από το δέντρο που σου είχα απαγορέψει να φας;» ¹² Ο Αδάμ αποκρίθηκε: «Η γυναίκα που μου έδωσες, εκείνη μου πρόσφερε έναν καρπό και έφαγα». ¹³ Ο Κύριος ο Θεός ρώτησε τη γυναίκα: «Γιατί το έκανες αυτό;» Εκείνη απάντησε: «Το φίδι με εξαπάτησε και έφαγα». (Γένεση κεφ. 3)

Α. Η «Γυμνότητα» (εδ. 7): Το πρώτο πράγμα αμέσως μετά την πτώση στην αμαρτία που οι πρωτόπλαστοι διαπίστωσαν ήταν τη «γυμνότητά» τους. Γιατί τη διαπίστωσαν τώρα; Επειδή απώλεσαν εντελώς το ένδοξο «επένδυμα» της θείας δικαιοσύνης και το «ιμάτιο» της ομορφιάς της θείας αγιότητας με τα οποία είχαν «ντυθεί» από τον Θεό ως Εικόνα του Θεού (Imago Dei) την ώρα της δημιουργίας τους (Γεν. 1:26,27)¹, και, κατά συνέπεια, διασπάσθηκε ο δεσμός της διαθήκης που τους ένωνε με τον Θεό². Έτσι, η τριπλή θέση του ανθρώπου³, που απέρρεε από το γεγονός ότι ήταν η Εικόνα του Θεού στη γη και που είχε λάβει ως μοναδικό προνόμιο-δωρεά από τον Θεό, τον διαθηκικό του Κύριο, αυτή του αντιπροσώπου-βασιλέα του Θεού, που εξ Ονόματος του Θεού άρχει και ενεργεί πάνω σε όλη την επίγεια δημιουργία με αγιοσύνη, δικαιοσύνη, ευθυκρισία, αγαθοσύνη και αλήθεια, και αυτών του υιού και του ιερέα μέσα στον οίκο-ναό του Δημιουργού Θεού και Πατέρα του, τον επίγειο κήπο-παράδεισο της Εδέμ, που καλούνταν να απολαμβάνει ως υιός, αλλά και να φροντίζει-καλλιεργεί και προσέχει-διαφυλάττει, έπαυσε να ισχύει πλέον. Στην ουσία, οι πρωτόπλαστοι απορρίπτοντας τη θεία εντολή, απέρριψαν και απώλεσαν τη θεία δωρεά της Εικόνας του Θεού που τους είχε δοθεί στην αρχή (Ψλ. 8:6-8), και, αντ’ αυτής, προσέλαβαν την εικόνα και ομοίωση του διαβόλου, ο οποίος έγινε, πλέον, ο νέος τους διαθηκικός κύριος που θα τους εξουσίαζε στο εξής (πρβλ. Ιωαν. 12:31, 14:30, Β΄ Κορ. 4:4)⁴. Έκτοτε, το ψέμα, η διαστρέβλωση και η απάτη, δηλ. τα όπλα και μέθοδος του διαβόλου στην πτώση των πρωτοπλάστων, αντικατέστησαν, στη ζωή του ανθρώπου, την αλήθεια. 

Κατά συνέπεια, η απώλεια της Εικόνας του Θεού για τον άνθρωπο, το ανθρώπινο γένος συνολικά⁵ και διαχρονικά, ήταν πνευματική (κάθετη διάσταση, σχέση του με τον Θεό) και ηθική (οριζόντια διάσταση, διανθρώπινες σχέσεις) και ισοδυναμούσε με θάνατο, όπως ο Θεός εγκαίρως είχε προειδοποιήσει (Γεν. 2:17)⁶! Δυστυχώς, η συνέχεια, προδιαγεγραμμένη. 

Β. Η «Έχθρα» (εδ. 8-10): Με την πτώση στην αμαρτία και τη διάσπαση του δεσμού της διαθήκης από μέρους των πρωτοπλάστων, ο Θεός, πλέον, έγινε, από οικείος, εχθρός τους. Η προσπάθεια των πρωτοπλάστων να κρυφτούν από τον Θεό σε συνδυασμό με τη «γυμνότητά» τους πρόδιδε τη νέα τους πνευματική και ηθική κατάσταση μακριά από τον Θεό και την ενοχή τους σε Αυτόν. Ο Θεός εμφανίζεται, κατά τη συνήθειά του, στον άνθρωπο, αλλά αυτή τη φορά η Επιφάνειά Του προσλαμβάνει χαρακτήρα κρίσης, όπως και κάθε άλλη ανάλογη θεία Επιφάνεια εφεξής (π.χ. Εξ. 19:18-25, 20:18,21).  Έτσι, αυτή η εμφάνιση και Παρουσία του Θεού προκαλεί όχι παρηγοριά στους πρωτόπλαστους, όπως πριν την Πτώση, αλλά φόβο και τρόμο, διότι, πλέον, είναι «γυμνοί» εξαιτίας της αμαρτίας τους, παρά την απεγνωσμένη προσπάθειά τους να καλύψουν τη «γυμνότητά» τους αυτή με φύλλα συκής, ένοχοι εμπρός στον απόλυτα άγιο και δίκαιο Θεό· και σπεύδουν να κρυφτούν. Όμως η σκιά των δέντρων του Κήπου δεν μπορεί να τους προσφέρει καμία απολύτως κάλυψη. Και το πιο πυκνό σκοτάδι είναι σαν το καταμεσήμερο για τον Θεό (πρβλ. Ψαλμός 139:7-12). Δεν μπορούν να κρυφτούν από τον οργισμένο Θεό της Κρίσης (πρβλ. Ιωάννης 3:36β):

Τότε άκουσαν το θόρυβο που έκανε ο Κύριος ο Θεός, καθώς περπατούσε στον κήπο το δειλινό, και κρύφτηκαν απ’ αυτόν ο Αδάμ και η γυναίκα του ανάμεσα στα δέντρα του κήπου. (Γένεση 3:8 – ΝΜΒΕ)⁷

Η ρήξη μεταξύ Θεού και ανθρώπου είναι ολοσχερής, με συνέπεια τον οριστικό και πλήρη χωρισμό και αποξένωση του ανθρώπου από τον Θεό. Ο Θεός, πλέον, εξαιτίας της προσβολής της αμαρτίας του ανθρώπου εναντίον Του στην Εδέμ, από διαθηκικός Κύριος και οικείος του ανθρώπου μεταστρέφεται σε εχθρός του. Η εκδίωξη του δημιουργήματος από τον Δημιουργό του από την άμεση Παρουσία Του στον παραδείσιο Κήπο της Εδέμ, αποτελεί πιστοποίηση αυτού (Γεν. 3:23). Η όποια, πλέον, προσπάθεια επιστροφής του ανθρώπου στον Θεό και στη ζωή Του είναι αδύνατη και η πρόσβαση έχει δια παντός κλείσει για αυτόν. Επιστροφή στο δέντρο της ζωής ισοδυναμεί με θάνατο, απόρροια της θεϊκής Κρίσης (Γεν. 3:24), και μόνο έτσι θα μπορούσε να επιστρέψει κάποιος εκεί (πρβλ. Κολ. 1:20)⁸. 

Γ. Ο «Χωρισμός» (εδ. 12-13): Η Πτώση όμως των πρωτοπλάστων και η επακόλουθη πνευματική και ηθική «γυμνότητά» τους, όχι μόνο τους απομάκρυνε από τον Θεό, με τη ρήξη της διαθηκικής τους σχέσης, αλλά και τον έναν από τον άλλον, με το αίσθημα ντροπής-αισχύνης που επήλθε εξαιτίας της «γυμνότητας». Αποτέλεσμα αυτής, η διασάλευση της γαμήλιας διαθηκικής σχέσης-δεσμού που είχαν από τον Θεό (Γεν. 2:22-24,25)⁹. Οι κατηγορίες του Αδάμ και της Εύας στον Θεό, για τη γυναίκα του ο πρώτος (Γεν. 3:12) και για το φίδι η δεύτερη (Γεν. 3:13), έρχονται να επιβεβαιώσουν τη διασάλευση της μεταξύ τους σχέσης (οριζόντια διάσταση), αλλά και της σχέσης τους με τον Θεό (κάθετη διάσταση). Παράλληλα, μόνο μικρής σημασίας δεν είναι το «επιτυχημένο» εγχείρημα του διαβόλου κατά τον Πειρασμό, όταν προσέγγισε όχι τον Αδάμ, αλλά την Εύα, ένδειξη της πρόθεσής του να ανατρέψει τη θεία θεσπισμένη πυραμίδα ιεραρχίας και ευθύνης στον γάμο, θέτοντας τη γυναίκα σε θέση ισχύος έναντι του ανδρός. Ο Θεός αναιρεί μεν την προσπάθεια αυτή του διαβόλου, απευθυνόμενος πρώτα στον Αδάμ για την ευθύνη της Πτώσης (εδ. 9-13), αλλά πλέον οι συνέπειες της Πτώσης είναι τραγικές τόσο για τον Αδάμ και την Εύα όσο και για το ανθρώπινο γένος, χωρίς να αφήνει, φυσικά, ανεπηρέαστο τον θεσμό του γάμου και τις συζυγικές σχέσεις μέσα σε αυτόν, που, πλέον, καθίστανται ανταγωνιστικές. 

Δ. Οι Συνέπειες (εδ. 14, 16-20): Ακολούθως, στη βιβλική αφήγηση της Γένεσης γίνεται λόγος για την αναγγελία, από τον Θεό, της (διαθηκικής) κρίσης Του προς τα εμπλεκόμενα μέρη. Περιοριζόμενοι στην κρίση του Θεού στον άνθρωπο, αρχικά ο Θεός υπόσχεται στην γυναίκα, αύξηση των πόνων και των θλίψεων της κυοφορίας της και την κατεξουσίασή της από τον άνδρα της, σε βαθμό ακόμα και καταπίεσης και τυραννίας (εδ. 16). Κατόπιν, ο Θεός στρεφόμενος προς τον άνδρα καταριέται, εξαιτίας της Πτώσης του, τη φύση και το έδαφος (Ρωμ. 8:20). Πλέον, στοιχεία του εδάφους όπως π.χ. τα αγκάθια και τα τριβόλια, που βλασταίνουν σε αυτό, γίνονται «όπλα» που πλήττουν και πληγώνουν τον άνθρωπο όσο εκείνος πασχίζει να κερδίσει τα προς τη διαβίωσή του, και, τέλος, τον «νικούν», με τον φυσικό του θάνατο και την επιστροφή του στο χώμα (εδ. 17-19). Τη γη που επρόκειτο ο άνθρωπος να υποτάξει (Γεν. 1:28), αυτή τώρα υποτάσσει αυτόν!¹⁰ Τελική συνέπεια της Πτώσης, η παντοτινή εκδίωξη και εξορία του ανθρώπου μακριά από την Εδέμ της θείας Παρουσίας και κοινωνίας με τον Θεό. Έκτοτε η ύπαρξη του ανθρώπου αποτελεί μια περιπλάνηση ανατολικά της Εδέμ, μια διασπορά στην έρημη και άγονη γη της μακράς νύχτας και σκιάς του θανάτου (Γεν. 3:23, πρβλ. Δευτ. 32:10, Ψλ. 107:4)¹¹. Τέλος, το Γένεση 3 και η Πτώση του ανθρώπου θα έχει, ως ευρύτερη συνέπεια, το Γένεση 11, τον κατακερματισμό και διαίρεση και της ανθρώπινης κοινωνίας, καταδεικνύοντας, έτσι, όλο το εύρος, τη δύναμη και δυναμική της αμαρτίας¹².        

III. «Κωδικοποίηση» των συνεπειών της αμαρτίας

Αν και οι συνέπειες της αμαρτίας, όπως είδαμε, είναι ευρύτατες, αφορώντας στον ίδιο τον άνθρωπο, αλλά και στη σχέση του με τον Θεό, με τους άλλους ανθρώπους και με το περιβάλλον, ωστόσο, περιοριζόμενοι στο αντικείμενο του παρόντος άρθρου θα καταγράψουμε, κατά σειρά, μόνο εκείνες τις συνέπειες που αφορούν στον άνθρωπο και στη σχέση του με τον Θεό.

• α) Πνευματικός θάνατος και διαφθορά της ανθρώπινης φύσης: Ο απ. Παύλος βεβαιώνει ότι: «τὰ γὰρ ὀψώνια τῆς ἁμαρτίας θάνατος»/ «Γιατί ο μισθός που δίνει η αμαρτία είναι ο θάνατος» (Ρωμαίους 6:23), το οποίο, δυστυχώς, στην περίπτωση του Αδάμ συνέβαλε όχι μόνο στον πνευματικό θάνατο του ιδίου, αλλά και όλου του ανθρωπίνου γένους άμεσα και εφεξής (Ρωμ. 5:12,15, 17). Η πλήρης αποτυχία του ανθρώπου, με την Πτώση, να ζήσει ως πραγματική Εικόνα του Θεού, εκπληρώνοντας τους αιώνιους σκοπούς του Θεού για αυτόν, συνετέλεσε στον άμεσο πνευματικό του θάνατο δηλ. τον πλήρη και παντοτινό χωρισμό και αποξένωσή του από τον Θεό και τη σχέση αγάπης και κοινωνίας μαζί Του (Γεν. 2:17, πρβλ. Εφ. 2:1,5). Ορατό σημάδι, αλλά και συνέπεια αυτού ήταν η έξωση του ανθρώπου, που ακολούθησε, από τον επίγειο παράδεισο της Εδέμ, την άμεση Παρουσία του Θεού, στον τόπο της εξορίας (Γεν. 3:23)¹³. Η Πτώση όμως συνετέλεσε και στην πλήρη διαφθορά και εξαχρείωση του ανθρώπου, κάθε πτυχής της ανθρώπινης φύσης (Ψλ. 53:1,3, Ησα. 1:5-6, Ιερ. 17:9, Ρωμ. 1:21-32, Εφ. 2:1-3) [δες σημείο ΙΙ. Α. πιο πάνω]¹⁴. Ο απ. Παύλος το επιβεβαιώνει αυτό, συμφωνώντας με τον ιερό Ψαλμωδό (Ψλ. 53:2-4), πως: «Δεν υπάρχει δίκαιος άνθρωπος, ούτε ένας. Δεν υπάρχει κανένας με σύνεση. Δεν υπάρχει κανένας που να αναζητεί τον Θεό. Όλοι απομακρύνθηκαν από το Θεό, όλοι εξαχρειώθηκαν. Κανένας, μα κανένας δεν κάνει το καλό…» (Ρωμ. 3:11-18, ΝΜΒΕ). Αυτή η εξαχρείωση, μάλιστα, υφίσταται ήδη από την αρχή της ύπαρξης του ανθρώπου, από τη σύλληψή του στη γυναικεία μήτρα (Ψλ. 51:5). Κατά συνέπεια, απολύτως τίποτα δεν μπορεί να κάνει ο άνθρωπος που να μπορεί να ευαρεστήσει τον απόλυτα άγιο και δίκαιο Θεό (Ησα. 64:6-7α, Ρωμ. 3:23).
   
• β) Ενοχή-φόβος: Τη θέση της θείας δικαιοσύνης με την οποία ο άνθρωπος ήταν «ντυμένος» ως Εικόνα του Θεού, με την οποία ζούσε σε κοινωνία με τον Θεό, έλαβε η ενοχή, η οποία και είναι ανάλογη του μεγέθους της παρακοής του ανθρώπου, το οποίο και συναρτάται με την αξία του προσβαλλόμενου, του Θεού, του ύψιστου Όντος που υπάρχει¹⁵. Ο άνθρωπος πλέον είναι δια παντός υπόδικος στον Θεό (Ρωμ. 5:19α), έκθετος νομικά εμπρός Του («γυμνός») και ανήμπορος να μπορεί μόνος του να το αλλάξει αυτό (Ρωμ. 3:23). Ο Μωσαϊκός Νόμος, που δόθηκε από τον Θεό και, ουσιαστικά, αντανακλά τον απόλυτα άγιο και δίκαιο χαρακτήρα Του, υπεισέρχεται για να επιβεβαιώσει την υφιστάμενη, από την Πτώση και μετά, ανθρώπινη ενοχή μπροστά στον Θεό (Ρωμ. 5:13, Γαλ. 3:19). Κατά συνέπεια, ενώ στην κατάσταση ακεραιότητας του ανθρώπου πριν την Πτώση, υπήρχε η χαρά της οικείας και έμπιστης σχέσης φιλίας στην προσέγγιση του Θεού, μετά την Πτώση και την αμαρτία, πλέον, στη ζωή του ανθρώπου, η προσέγγιση αυτή της Παρουσίας του απόλυτα άγιου και δίκαιου Θεού προκαλεί στον άνθρωπο τον φόβο και τον τρόμο (Γεν. 3:8, Εξ. 20:18, Δευτ. 5:25, Εβρ. 12:21)¹⁶.  
  
• γ) Εχθρότητα-θεία οργή: Η αποξένωση του ανθρώπου από τον Θεό με την Πτώση δεν υφίσταται μόνο πνευματικά, με την απώλεια της θείας δικαιοσύνης από τη ζωή του (πνευματικός θάνατος), αλλά, κατά συνέπεια, και ηθικά, με την απώλεια της θείας αγιότητας. Ο άνθρωπος αποξενώθηκε από τον Θεό και βιωματικά, με τη ζωή του, καθώς εντελώς διεφθάρηκε και εξαχρειώθηκε ηθικά η ανθρώπινή του φύση. Όχι μόνο έπαψε να έχει πλέον έμφυτη επιθυμία για τον Θεό και το θέλημά Του, παρά την όποια γνώση του για Εκείνον και το θέλημά Του, αλλά και έπαψε να μπορεί να ζει πλέον με τον Θεό και για τον Θεό. Ο άνθρωπος από «οικείος» του Θεού έγινε παντοτινός «εχθρός» του Θεού και, κατά συνέπεια, τόσο πνευματικά όσο και βιωματικά, βρίσκεται κάτω από την οργή Του (Ιωαν. 3:36, Ρωμ. 1:18, 2:8, Εφ. 2:3, 5:6, Κολ. 3:6)¹⁷. 
  
• δ) Φυσικός & αιώνιος θάνατος: Ο φυσικός θάνατος του ανθρώπου, απόρροια του πνευματικού του θανάτου, αποτελεί την τελική-φυσική-συνέπεια της αμαρτίας στη ζωή του ανθρώπου (Γεν. 3:19, Εβρ. 9:27). Η ανθρώπινη ιστορία, έτσι, μετατράπηκε σε μια ιστορία με προορισμό τον θάνατο¹⁸. Το χειρότερο όμως και από τον φυσικό θάνατο είναι ο αιώνιος θάνατος, δηλ. αιώνιος χωρισμός μακριά από τον Θεό, και αυτός είναι η οριστικοποίηση του πνευματικού θανάτου (ζωή χωρίς τον Θεό). Έτσι, εάν κάποιος βιώσει φυσικό θάνατο ενόσω βρίσκεται σε κατάσταση πνευματικού θανάτου, τότε η κατάσταση αυτή γίνεται μόνιμη. Αυτός είναι ο δεύτερος θάνατος (Αποκ. 20:6, 14)¹⁹. 

IV. Επίλογος

Ο Λόγος του Θεού ξεκάθαρα προειδοποιεί πως: «Ό,τι σπέρνει ο άνθρωπος, αυτό θα θερίσει. Έτσι, όποιος σπέρνει στον αγρό των αμαρτωλών επιθυμιών του, θα θερίσει από εκεί ως καρπό την καταστροφή. Όποιος όμως σπέρνει στον αγρό του Πνεύματος, αυτός θα θερίσει ως καρπό του Πνεύματος την αιώνια ζωή» (Γαλ. 6:7-8). Όταν οι πρωτόπλαστοι αποφάσισαν να ακολουθήσουν τον δικό τους δρόμο και θέλημα και όχι του Θεού, γνώριζαν ότι θα «θερίσουν» και τα ανάλογα καταστρεπτικά αποτελέσματα (Γεν. 2:17). Έτσι, και αντίθετα με όσα αυτοί εσφαλμένα νόμισαν, δίνοντας την εμπιστοσύνη και την πίστη τους στον εισβολέα της Εδέμ Διάβολο, η ανθρωπότητα βιώνει έκτοτε τις τραγικές συνέπειες της πράξης τους εκείνης, όπως και οι άτυχες αράχνες του άρθρου, στην αρχή, αν και αυτές άθελά τους (Ρωμ. 5:12).

«Το Γένεση 3 αποτελεί μια τραγική καταγραφή διάρρηξης διαθήκης, ακολουθούμενη από τη θεία κρίση και την εκφορά κατάρας, που περιλάμβανε την έξωση του ανθρώπου από το αγιαστήριο-παράδεισο του Θεού σε μια κατάσταση εξορίας ανατολικά της Εδέμ. Ωστόσο μέσα εκεί στην κατάρα της κρίσης απρόσμενα ένας θείος λόγος χάριτος και υπόσχεσης αρθρώνεται και ένα μέλλον διανοίγεται πέρα από την κατάρα […] για μία νέα διαθήκη²⁰».

1. Meredith G.Kline, Kingdom Prologue: Genesis Foundations for a Covenantal Worldview (Overland Park, KS: Two Age Press, 2000), σελ. 42-46, 128-137.
2. Ό.π. Η «γυμνότητα» αποτελούσε σύμβολο διάρρηξης δεσμού-σχέσης διαθήκης και διαζυγίου. Η διαθήκη που διασπάστηκε από τους πρωτόπλαστους είναι γνωστή ως «Διαθήκη της Δημιουργίας». Αν και δεν γίνεται ρητή αναφορά της λέξης «διαθήκη» στην αφήγηση της αρχής του βιβλίου της Γένεσης, η ύπαρξή της εκεί επιβεβαιώνεται από τρία βασικά πράγματα: α) τη φρασεολογία και λεξιλόγιο που χρησιμοποιείται (Γεν. 1:27, 2:16, πρβλ. Γεν. 1:14 με Ιερ. 31:35-37, 33:20-21, 25-26), β) το γεγονός της δέσμευσης όλου του ανθρώπινου γένους εμπρός στον Θεό (πρβλ. Γεν. 2:15, με Ρωμ. 5:12, 15, 17-19) και γ) τη μαρτυρία των Γραφών (Ησαΐας 24:5, Ωσηέ 6:7).    
3. Kline, Kingdom, σελ. 85-86, M.G.Kline, Images of the Spirit (Eugene, Oregon: Wipf and Stock Publishers, 1999), σελ. 35εξ.
4. Αυτή η ιδιαίτερη διάσταση αναδεικνύεται από το ίδιο το ιερό κείμενο με τη μορφή λογοπαιγνίου, με το ομόηχο, στην εβραϊκή, των λέξεων «γυμνός» (αρουμίμ), για τους πρωτόπλαστους (Γεν. 2:25, 3:7) και «πανούργος» (αρούμ), για το φίδι (Γεν. 3:1). Kline, Kingdom, σελ. 130.  
5. Αυτή η ιδιαίτερη διάσταση αναδεικνύεται από το ίδιο το ιερό κείμενο με τη μορφή λογοπαιγνίου, με το ομόηχο, στην εβραϊκή, των λέξεων «γυμνός» (αρουμίμ), για τους πρωτόπλαστους (Γεν. 2:25, 3:7) και «πανούργος» (αρούμ), για το φίδι (Γεν. 3:1). Kline, Kingdom, σελ. 130.  
6. «Θάνατος ήταν η αποτυχία να συνειδητοποιηθεί από τον άνθρωπο η εσχατολογική προοπτική της Εικόνας του Θεού (Imago Dei) και η απώλεια όλης της δόξας της θείας ομοιότητας, ηθικής και βασιλικής, που είχε ήδη προσφερθεί στον άνθρωπο κατά τη δημιουργία του. Ήταν ματαίωση της ελπίδας για ολοκλήρωση της ιστορικής αποστολής του ανθρώπου, που αντικατοπτριζόταν στο διαθηκικό σύμβολο του Σαββάτου. Ήταν η άρνηση της ολοκλήρωσης της ζωής που προσφέρθηκε στο δέντρο της ζωής. Ήταν η απώλεια όλων αυτών των πραγμάτων…». Kline, Kingdom, σελ. 101.
7. Την ακριβή εικόνα της στιγμής αποτυπώνει η απόδοση του εδαφίου ως: «Και άκουσαν τη βροντή του Κυρίου να αντιλαλεί στον κήπο, μέσα στον άνεμο της καταιγίδας, και κρύφτηκαν…». Jeffrey J. Niehaus, God at Sinai: Covenant and Theophany in the Bible and Ancient Near East: Studies in Old Testament Biblical Theology (Grand Rapids MI: Zondervan Publishing House, 1995), σελ. 18. Ή ως: «Και άκουσαν τη φοβερή βροντή του Κυρίου στον κήπο, κατά την έλευση του Πνεύματος της Ημέρας (της Κρίσης), και κρύφτηκαν…». Kline, Images, σελ. 98εξ.
8. «Για τους εξορισμένους Αδάμ και Εύα η είσοδος στην Άγια Παρουσία στην Εδέμ ήταν δυνατή μόνο δια της οδού του Ξίφους της Κρίσης… Ήταν αυτή η “οδός του δέντρου της ζωής” του Γεν. 3:24, που αποτελούσε την αρχική εκδοχή του δρόμου του Σταυρού…». Kline, Kingdom, σελ. 299-300.
9. Η «επαίσχυντη γυμνότητα», σύμφωνα με βιβλικές και άλλες πηγές, αποτελεί μερικές φορές «νομικό σύμβολο» στην επισημοποίηση ενός διαζυγίου. Kline, Kingdom, σελ. 130.
10. Kline, Kingdom, σελ. 135.
11. Ό.π., σελ. 137.
12. N.T. Wright, Justification (Downers Grove IL: InterVarsity Press, 2009), σελ. 99, 118.  
13. «Μέχρι την αποκατάσταση όλων, η γη προσλαμβάνει την εικόνα της ερήμου, έξω από την αγία γη της υπόσχεσης. Είναι ένα βασίλειο υπό τη σκιά του θανάτου. Όταν το μοντέλο του παραδείσου και εξορίας-ερήμου αργότερα βιώνεται στην τυπολογική ιστορία του Ισραήλ, ο προφήτης Ιεζεκιήλ αναπαριστά την Ισραηλιτική διασπορά με την εικόνα μιας κοιλάδας που είναι γεμάτη με σκελετούς και την αποκατάσταση από την εξορία ως ανάσταση από τους νεκρούς». Kline, Kingdom, σελ. 137.
14. Ο Ι. Καλβίνος υποστήριζε ότι: «Είμαστε τόσο ολοκληρωτικά κάτω από τον έλεγχο της δύναμης της αμαρτίας, που όλος ο νους, όλη η καρδιά και όλες οι ενέργειές μας βρίσκονται κάτω από την επιρροή της», ενώ και ο Λούθηρος, έβλεπε την αμαρτία να διαπερνά κάθε μέρος της ανθρώπινης ύπαρξης, ώστε να είναι ανήμπορος να επιστρέψει, με δική του βούληση, στον Θεό. D.G. Bloesch, Essentials of Evangelical Theology Vol. 1. (Peabody, MA: Prince Press, 1978), σελ. 91.
15. Millard J. Erickson, Christian Theology (G. Rapids, MI: Bakers Books, 1983, 1984, 1985), σελ. 607. 
16. Αυτό διαφέρει από τον αναγκαίο σεβασμό που πάντοτε αρμόζει να δίνεται στον Θεό, όποτε ο άνθρωπος Τον προσεγγίζει κατά την εκτέλεση των πνευματικών ή/και θρησκευτικών του καθηκόντων. Geerhardus Vos, Biblical Theology: Old and New Testaments (Edinburgh: The Banner of Truth Trust, 1975), σελ.21-22.
17. «Το προπατορικό αμάρτημα είναι μια κληρονομική διαφθορά και αχρειότητα της φύσης μας, που διαχέεται μέσω κάθε μέρους της ψυχής, που μας καθιστά υποκείμενους στη θεία οργή και παράγει εντός μας εκείνα που οι Γραφές καλούν «έργα σαρκός» (Γαλ. 5:9). Και τούτο είναι εκείνο που συχνά ο Παύλος ονομάζει αμαρτία». Ι. Καλβίνος, Θεσμοί Χριστιανικής Θρησκείας 2^ος Τόμος. Μετ. Αντώνιος Κουλούρης (Αθήνα: Εκδόσεις της Γενικής Συνόδου της Ελληνικής Ευαγγελικής Εκκλησίας, 1986), σελ. 27. [σ.σ. Είναι αυτή η βαριά αίσθηση της θείας οργής που έκανε, τελικά, τον Μαρτίνο Λούθηρο να αναζητήσει τη θεία λύτρωση και σωτηρία, δια της πίστεως, στην Χάρη του Θεού που αποκαλύφθηκε μέσω του Ιησού Χριστού δια του ευαγγελίου (Ρωμ. 3:24-26)]. 
18. Kline, Kingdom, σελ. 135.
19. Erickson, Christian Theology, σελ. 614.
20. Kline, Kingdom, σελ. 118.